Վիքիպեդիա

Ռոյ Չեփմեն Էնդրյուս

Ռոյ Չեփմեն Էնդրյուս (անգլ.՝ Roy Chapman Andrews. հունվարի 26, 1884(1884-01-26)[1][2][3][…], Beloit, Ռոք, Վիսկոնսին, ԱՄՆ - մարտի 11, 1960(1960-03-11)[1][2][3][…], Քարմել բայ Սի, Մոնտերե շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), ամերիկացի բնագետ, ճանապարհորդ-հետազոտող, ով դարձել է Ամերիկյան բնագիտական թանգարանի տնօրեն։ Համբավվել է դեպի Չինաստան և Մոնղոլիայի Գոբի անապատ 20-րդ դարի սկզբներին իրականացրած գիտարշավներով և իր արկածների մասին պատմող ու մեծ հետաքրքրությամբ ընթերցվող գրքերով։ Ընդ որում՝ իր ղեկավարած գիտարշավներից մեկի արդյունքում պատմության մեջ առաջին անգամ հայտնաբերել է դինոզավրերի բրածո ձվեր[5], որոնք հսկայական հետաքրքրություն են առաջացրել ոչ միայն բնագետների, այլև ողջ հանրության շրջանում։

Ռոյ Չեփմեն Էնդրյուս
անգլ.՝ Roy Chapman Andrews
Ծնվել էհունվարի 26, 1884(1884-01-26)[1][2][3][…]
Beloit, Ռոք, Վիսկոնսին, ԱՄՆ
Մահացել էմարտի 11, 1960(1960-03-11)[1][2][3][…] (76 տարեկան)
Քարմել բայ Սի, Մոնտերե շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
ԳերեզմանOakwood Cemetery[4]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունճանապարհորդ հետազոտող, հնէաբան, գրող և կենդանաբան
Հաստատություն(ներ)Ամերիկյան բնագիտական թանգարան
Գործունեության ոլորտհնէաբանություն
Պաշտոն(ներ)ընկերության նախագահ
ԱնդամակցությունThe Explorers Club?
Ալմա մատերԿոլումբիայի համալսարան և Բելոյթի քոլեջ
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Yvette Borup?
Կայքroychapmanandrewssociety.org
 Roy Chapman Andrews Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է Վիսկոնսին նահանգի Բելոյթ քաղաքում, դեղագործ Չարլզ Էզրա Էնդրյուսի և Քորա Մեյ Չեփմենի ընտանիքում։ Պատանեկության տարիներին խորացրել է իր գիտելիքները բնության մասին, զարգացրել հրաձգության հմտությունները Բելոյթի շրջակա անտառներում, դաշտերում ու մարգագետիններում շրջագայությունների ժամանակ։ Սիրած զբաղմունքները ներառում էին որսորդությունն ու ձկնորսությունը։ Ինքնուրույնաբար սովորել է տաքսիդերմիա[6], իր պատրաստած կենդանական խրտվիլակների վաճառքից վաստակած գումարով վճարել ուսման վարձը Բելոյթի քոլեջում[7], որտեղ ուսումնասիրել է ֆիզիոլոգիա և անատոմիա։ Որոշ ժամանակ աշխատել է որպես Լոգանի մարդաբանության թանգարանի համադրող[6]։ 1906 թվականին ստանալով իր գիտական աստիճանը՝ սկսել է աշխատել Նյու Յորքի Ամերիկյան բնագիտական թանգարանում (AMNH): Սկզբում մաքրում էր ցուցասրահների հատակները, մասնակցում օժանդակ աշխատանքներին[8]։ Տպավորված նրա համառությամբ՝ AMNH-ի տնօրեն Հերմոն Ք. Բամփուսը նրան նշանակել է Ջեյմս Լ. Քլարկի օգնական՝ տաքսիդերմիայի բաժանմունքում մոդելներ պատրաստելու համար[6]։

1908 թվականին Էնդրյուսը մասնակցել է դեպի Ալյասկա կատարված գիտարշավին, որտեղ ուսումնասիրել է կետաձկներ և ծովային այլ կաթնասուններ։ Նրա ջանքերով AMNH-ի՝ կետաձկներին վերաբերող նյութերի հավաքածուն դարձել է աշխարհում ամենամեծերից մեկը։ 1909–1910 թվականներին նա բնագետ է եղել USS Albatross նավի վրա դեպի հոլանդական Արևելյան Հնդկաստան կատարված արշավի ժամանակ, 1911-1912 թվականներին ուսումնասիրել է Հյուսիսային Կորեան, իսկ 1913 թվականին մասնակցել է մեկ այլ գիտարշավի դեպի Ալյասկա[9]։

1922–1930 թվականներին Ամերիկյան բնագիտական թանգարանի անունից գլխավորել է մի շարք հնէաբանական գիտարշավներ դեպի Մոնղոլիա։ Դինոզավրերի առաջին հայտնի ձվերը հայտնաբերվել են այդ ժամանակ. դրանք նույնականացվել են որպես Protoceratops-ի ձվեր, սակայն հետագա հետազոտությունները ցույց են տվել, որ դրանք իրականում պատկանում են օվիրապտորուսին։ Հայտնաբերվել են նաև ամենամեծ ցամաքային կաթնասունի՝ Paraceratherium- ի (այն ժամանակ՝ «Baluchiterium») ու դինոզավրերի շատ տեսակների մնացորդներ և velociraptor-ի ոսկրեր։ 1930 թվականին նա ստիպված է եղել ձեռնպահ մնալ դեպի Ասիա գիտարշավների իրականացումից. պատճառը տարածաշրջանում գերիշխող դարձած քաղաքական անկայունությունն էր, ինչպես նաև Մեծ ճգնաժամի հետևանքով առաջացած ֆինանսական դժվարությունները։

1934 թվականին Էնդրյուսը դարձել է Ամերիկյան բնագիտական թանգարանի տնօրեն և այդ պաշտոնը զբաղեցրել մինչև 1941 թվականը, երբ թոշակի է անցել և իրեն նվիրել գրականությանը։

Ռոյ Չեփմեն Էնդրյուսը մահացել է 1960 թվականի մարտի 11-ին Կալիֆոռնիայի Քարմել բայ դը Սի քաղաքում։ Նրա կամքի համաձայն՝ նրա դին կիզվել է, և մոխիրը թաղվել է հայրենի Չեփմեն կալվածքում։

Ենթադրվում է, որ Էնդրյուսն իր բնավորության գծերով ու արկածներով ծառայել է որպես Ինդիանա Ջոնսի կերպարի նախատիպ[10][11]։

Ուշագրավ փաստեր խմբագրել

  • Ի պատիվ Ռոյ Էնդրյուսի էնդրյուսարքուս (լատ. Andrewsarchus mongoliensis) է անվանվել վերացած հսկա գիշատիչ այն կաթնասունը (էոցենի դարաշրջան), որի մնացորդները 1923 թվականին Մոնղոլիայում հայտնաբերել է նրա ղեկավարած արշավախումբը։
  • Նշանավոր հնէաբան Հենրի Ֆերֆիլդ Օսբորնը Ռոյ Էնդրյուսի պատվին Embolotherium andrewsi, թարգմանաբար՝ «Էնդրյուսի տարանա-գազան» է անվանել էմբոլոտերիում կաթնասուն կենդանու ենթատեսակը։

Երկեր խմբագրել

 
Էնդրյուսի Across Mongolian Plains: A Naturalist's Account of China's Great Northwest գրքի 1921 թ. հրատարակության շապիկը

Worldcat-ում ներառված գրքերի ցանկը[12].

  • Monographs of the Pacific Cetacea (1914–1916)
  • Whale Hunting With Gun and Camera (1916)
  • Camps and Trails in China (1918)
  • Across Mongolian Plains (1921)
  • On The Trail of Ancient Man (1926)
  • Ends of the Earth (1929)
  • The New Conquest of Central Asia (1932)
  • This Business of Exploring (1935)
  • Exploring with Andrews (1938)
  • This Amazing Planet (1939)
  • Under a Lucky Star (1943)
  • Meet your Ancestors, A Biography of Primitive Man (1945)
  • An Explorer Comes Home (1947)
  • My Favorite Stories of the Great Outdoors Editor (1950)
  • Quest in the Desert (1950)
  • Heart of Asia: True Tales of the Far East (1951)
  • Nature's Way: How Nature Takes Care of Her Own (1951)
  • All About Dinosaurs (1953)
  • All About Whales (1954)
  • Beyond Adventure: The Lives of Three Explorers (1954)
  • Quest of the Snow Leopard (1955)
  • All About Strange Beasts of the Past (1956)
  • In the Days of the Dinosaurs (1959)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480
  4. ↑ Find A Grave — 1996.
  5. ↑ Cytuj pismo|nazwisko=Sereno|imię=Paul C.|tytuł=Dinozaury w śmiertelnej pułapce|czasopismo=Świat Nauki|wolumin=nr 4 (236)|strony=68-73|issn=0867-6380|data=kwiecień 2011
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Կաղապար:Cytuj
  7. ↑ «Who was Roy Chapman Andrews» (անգլերեն). Roy Chapman Andrews Society. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 30-ին.
  8. ↑ Encyklopedia Britannica |id = biography/Roy-Chapman-Andrews |tytuł = Roy Chapman Andrews |data dostępu = 2010-04-30
  9. ↑ David Fastovsky. «Արխիվացված պատճենը» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 30-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)
  10. ↑ «Smithsonian Channel: Telling America's Stories». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 3-ին.
  11. ↑ Preston, Douglas J. (1993). Dinosaurs in the Attic: An Excursion Into the American Museum of Natural History. St. Martin's Press. ISBN 0-312-10456-1., pp. 97–98
  12. ↑ «Results for 'Roy Chapman Andrews' [WorldCat.org]». worldcat.org.

Գրականություն խմբագրել

  • Dragon Hunter; biography by Charles Gallenkamp (2001)
  • Andrews, Roy Chapman Under a Lucky Star. — Borderland Books, 1943. — 280 p. — ISBN 978-0976878186
  • Cevasco, George A.; Hammond, Lorne; Harmond, Richard; Sterling, Keir B.; Hammond, Lorne F. Biographical Dictionary of American and Canadian Naturalists and Environmentalists. — Greenwood, 1997. — 960 p. — ISBN 0313230471
  • Gallenkamp, Charles. Dragon Hunter: Roy Chapman Andrews and the Central Asiatic Expeditions. — Penguin Books, 2002. — 344 p. — ISBN 0142000760
  • van Zwoll, Wayne. The Hunter's Guide to Accurate Shooting: How to Hit What You're Aiming at in Any Situation. — Lyons Press, 2004. — 352 p. — ISBN 1592284906

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոյ Չեփմեն Էնդրյուս» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոյ Չեփմեն Էնդրյուս» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ռոյ_Չեփմեն_Էնդրյուս&oldid=9773116» էջից