Չրեր
Չիր (չրեր), չորացված մրգեր կամ հատապտուղներ, որոնց մեջ խոնավությունը կազմում է շուրջ 20 տոկոս։ Մրգերը կամ հատապտուղները չորացվում են կա՛մ բնական եղանակով (արևի տակ), կա՛մ արտադրական մեթոդների կիրառմամբ (էլեկտրական չորանոցի օգնությամբ)։
 | |
|---|---|
 | |
| Ենթատեսակ | dried food? |
| Հիմնական | միրգ |
 Dried fruit Վիքիպահեստում | |
Չրերը հարուստ են (A, B1, B2, B3, B5, B6[1]) վիտամիններով, հանքային էլեմենտներով (երկաթ, կալցիում, մագնեզիում, ֆոսֆոր, կալիում, նատրիում[1][2]), 100 գրամում պարունակում են 1,5-5 գրամ 250 կիլոկալորիա սպիտակուցներ։ Ունեն պահպանման երկար ժամկետ, և սառը տեղում պահելու անհրաժեշտություն չկա։ Հենց սրանում է կայանում չրերի գլխավոր առավելությունը, և այս առումով այն հանդիսանում է թարմ մրգերին այլընտրանք (մանավանդ բերքահավաքից շատ ժամանակ անց)։ Սակայն չորացման ընթացքում չրերը կորցնում են մեծ քանակությամբ C վիտամին[3]։
Խոհարարության մեջ չրերն կիրառվում են խմորեղենների, մրգային հացի, չոր նախաճաշերի, քաղցրավենիքի, մրգաջրերի պատրաստման համար։ Չորացման ընթացքում կորցնելով բնական խոնավությամ մեծ մասը (կարող է կորել պտղի սկզբնական ծավալի 80 տոկոսը)՝ ձեռք է բերում ինտենսիվ, հաճախ՝ քաղցրումեղցր, կամ քաղցրաթթու համ և յուրահատուկ բուրմունք։
Արտադրական պայմաններում կարող են մշակվել ազոտի երկօքսիդով՝ արտադրանքի գույնի պահպանման և չբորբոսնելու համար։ Որոշ անբարեխիղճ արտադրողներ, մանավանդ այն երկրներում, որտեղ մասնավոր գործարանների և նրանց կողմից արտադրվող սննդային արտադրանքի նկատմամբ վերահսկողությունը բացակայում է կամ ձևական բնույթ է կրում, նույն նպատակով չրերը մշակում են քիմիական լուծույթներով և գոլորշիներով, որոնք բնավ նախատեսված չեն մթերքների համար, իսկ երբեմն էլ թունավոր են․ միջատասպան միջոցները և նավթամթերքներն օգտագործում են բնական եղանակով ստացված չրերը փոշուց կամ կեղտից՝ լվանալու միջոցով մաքրելու համար, որը պտղի վերին շերտի վրա թողնում է բարակ շերտ՝ պաշտպանելով նեխելուց և վնասակար միջատներից, բայց դրա հետ մեկտեղ օգտագործողների առողջությանը նկատելի վնաս է հասցնում, որի վերաբերյալ ապրանքապիտակի վրա հաճախ ոչ մի նախազգուշացում կամ հիշատակում չի լինում։ Ազոտի երկօքսիդով չմշակված չրերը կարող են ունենալ համեմատաբար մուգ գույն։
Չրերի տեսակներ խմբագրել
Չորացրած մրգեր խմբագրել
- ծիրաններ՝ ծիրանաչիր (առանց կորիզի) և ծիրանաչիր (կորիզով)
- սալոր՝ սալորաչիր, չորացրած սալորներ
- խուրմա՝ փյունիկյան արմավեմու պտուղ
- խնձոր
- տանձ
- բանան
- սեխ
- դեղձ
- թուզ
- մանգո
- պապայա
- արմավ
- արքայախնձոր
- Կոկոս
- կումկվատ
- մեծ քաղցր դեղձեր կամ ծիրաններ՝ կորիզով դեղձաչիր, կորիզով ծիրանաչիր
Չորացրած հատապտուղներ խմբագրել
Կալորիականություն խմբագրել
- 100 գրամ մթերքի հաշվով
| Առանձին չրերի կալորիականության աղյուսակ* | ||||
| Կալորիականություն (kcal) | Սպիտակուցներ | Ջուր | Ածխաջրեր | |
| Ծիրանաչիր՝ առանց կորիզի | 241 | 3.39 | 30.89 | 62.64 |
| Սալորաչիր | 264 | 2,3 | 25 | 65,6 |
| Արմավ | 282 | 2.45 | 20.53 | 75.03 |
| Կորիզով չամիչ | 276 | 1.8 | 19 | 70.9 |
| Ծիրանաչիր կորիզով | 278 | 5 | 18 | 67.5 |
| Թուզ | 249 | 3.30 | 30.05 | 63.87 |
| Չամիչ | 296 | 2.52 | 16.57 | 78.47 |
| Բալ | 292 | 1.5 | 18 | 73 |
| Տանձ | 246 | 2.3 | 24 | 62.1 |
| Դեղձ | 275 | 3 | 18 | 68.5 |
| Խնձոր | 273 | 3.2 | 20 | 68 |
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Dried fruit information Արխիվացված 2007-10-09 Wayback Machine(անգլ.)
- ↑ «Dried fruit»(անգլ.) на сайте answers.com
- ↑ «Витамины» Արխիվացված 2018-08-10 Wayback Machine на сайте «Клиническая иммунология», таблица «Содержание витаминов С и Р в растительных продуктах»
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «Сушка плодов и овощей». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) (Ստուգված է 17 Օգոստոսի 2009) - Правда о вреде сухофруктов и технологии их промышленного производства
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չրեր» հոդվածին։ |