Չարլզ Պրոտեուս Շտայնմեց
Չարլզ Պրոտեուս Շտայնմեց (անգլ.՝ Charles Proteus Steinmetz, գերմ.՝ Carl August Rudolph Steinmetz;ապրիլի 9, 1865[1], Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն - հոկտեմբերի 26, 1923[1], Սկենեկտադի, Նյու Յորք, ԱՄՆ), գերմանական ծագում ունեցող ամերիկացի ճարտարագետ-էլեկտրիկ։
| Չարլզ Պրոտեուս Շտայնմեց | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | ապրիլի 9, 1865[1] |
| Ծննդավայր | Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն |
| Մահացել է | հոկտեմբերի 26, 1923[1] (58 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Սկենեկտադի, Նյու Յորք, ԱՄՆ |
| Գերեզման | Vale Cemetery and Vale Park |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Գերմանիա և .svg){kind=small} ԱՄՆ |
| Կրթություն | Վրոցլավի համալսարան |
| Երկեր | Q1752998? |
| Մասնագիտություն | մաթեմատիկոս, ինժեներ-էլեկտրիկ, ֆիզիկոս և գյուտարար |
| Աշխատավայր | Յունիոն քոլեջ |
| Կուսակցություն | Գերմանիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն և Ամերիկայի սոցիալիստական կուսակցություն |
| Պարգևներ և մրցանակներ | |
| Անդամություն | Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա[4] |
 Charles Proteus Steinmetz Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Ինչպես հայրը և պապը՝ ճարտարագետը նույնպես թզուկ էր, կուզիկ և տառապում էր ազդրի բնածին հոդախտով։ 1883 թվականին ընդունվել է Վրոցլավի համալսարան[5]։ Ուսանողական տարիներին խմբագրել է «Սոցիալիստ» արգելված ամսագիրը[5]։ Կառավարության և սոցիալիստական ագիտացիայի քննադատության համար ընկել է ոստիկանական հետախուզման տակ, որը ըստ սոցիալիստների դեմ բացառիկ օրենքի՝ սպառնում էր լուրջ ազատազրկման։ Չարլզը ստիպված էր հեռանալ Ցյուրիխից, որտեղ ընդունվել է շվեյցարական տեխնոլոգիական համալսարանի մեխանիկայի ֆակուլտետ։ 1889 թվականին տեղափոխվել է Նյու Յորք։ Աշխատել է Ռ. Այքեմեյերի փոքրիկ գործարանում, որտեղ և սկսել է հետաքրքրվել էլեկտրոտեխնիկայով։
- 1890-1892 թվականներին հանել է էմպիրիկ բանաձև՝ հիստերեզի վրա կորուստները հաշվարկելու համար։
- 1893 թվականին գործարանը մտել է Ջեներալ էլեկտրիկի կազմի մեջ, որտեղ Շտեյնմեցը աշխատել է մինչև կյանքի վերջը։
- 1893 թվականին մաթեմատիկորեն նկարագրել է փոփոխական հոսանքի երևույթը։
- 1897 թվականին մշակել է փոփոխական հոսանքի շղթայի հաշվման խորհրդանշական մեթոդի հիմունքները։
- 1901 թվականից մինչև 1902 թվականը եղել է Ինժեներ-էլեկտրիկների ամերիկական համալսարանի նախագահ։
- 1903 թվականին դարձել է Յունիոն քոլեջի պրոֆեսոր։
- 1921 թվականին Շտեյնմեցը նախագծել է այդ ժամանակվա համար եզակի բարձր լարման իմպուլսների գեներատոր, որը պատրաստվել է ընկերության գործարաններից մեկում, որը թույլ է տվել մինչև 120 կիլովոլտ լարում ստանալ մոտ 1 միլիոն ձիաուժ հզորությամբ։
- Մահացել է 1923 թվականի հոկտեմբերի 26-ին 58 տարեկանում։ Մահացել է հիվանդության պատճառով։
ԱՄՆի քաղաքական կյանքում ակտիվ գործունեություն է ծավալել. Եղել է Ամերիկայի սոցիալիստական կուսակցության անդամ, աջակցել է նրա թեկնածուներին, եղել է հայտնի հռետոր։ Դյու Բոյս Դյուբուայի, Մաքսիմ Գորկիի և Յուջին Դեբսի հետ մտնում Էր «New Review» ձախ ամսագրի խմբագրական խորհրդի մեջ։
Նամակագրություն Վ. Լենինի հետ խմբագրել
1922 թվականի փետրվարի 16-ին Վլադիմիր Լենինին նամակ է գրել, որում նա օգնություն է առաջարկել երկրի էլեկտրաֆիկացման ծրագրի իրականացման հարցում։ Խորհրդային առաջնորդը հրաժարվել է առաջարկից՝ անհայտ պատճառներով, պատասխանելով. «Խորհրդային Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև պաշտոնական և օրինական ճանաչված հարաբերությունների բացակայությունը չափազանց դժվարացնում է և մեզ համար, և ձեզ համար Ձեր առաջարկի գործնական իրականացումը» (ինչն իրականում չի խանգարել նույն տարիներին Ռուսաստան ժամանելուն Ռուսաստանի տեխնիկական օգնության հասարակության գծով հազարավոր այլ ամերիկացի մասնագետների)։ Ընդ որում Շտեյնմեցի նամակը որոշվել է օգտագործել քարոզչական նպատակներով, և Լենինը հրապարակել է այն։
Մի քանի փաստ խմբագրել
- Հուղարկավորման ժամանակ, երբ դագաղը նրա մարմնով իջեցրել են գերեզման, «General Electric» կոնցեռնի ձեռնարկություններում 5 րոպեով դադարեցվել են բոլոր աշխատանքները։
- ԱՄՆում նրան համարում են հզոր գիտնական և գյուտարար։
- Նկարում Շտեյնմեցը կանգնած է կենտրոնում, իսկ կողքին կանգնած են Ալբերտ ԱյնշտԱյնը և Դավիդ Սարնովը։
- «Ոչ ոք, քանի դեռ հարցեր է տալիս, իսկական հիմար չի դառնում»։
- Լենինի ցուցումով մանրամասն տեղեկություններ են հավաքվել Շտեյնմեցի մասին, իսկ 1920 թվականի ապրիլի 20-ին նրա կենսագրությունը հրապարակվել է «Պրավդա» թերթում։
- Տարին մեկ անգամ, էլեկտրական և էլեկտրոնային ճարտարագիտության չափանիշների զարգացման և բարելավման հատուկ ավանդի համար հատկացվել է Չարլզ Պրոտեուս Շտեյնմեցի անվան IEEE մրցանակ։
- Մահվան պահին ունեցել է ավելի քան 200 արտոնագրեր, այդ թվում՝ «փոփոխական հոսանքով բաշխման համակարգ», «եռաֆազ ինդուկցիոն հաշվիչ», «ասինխրոն էլեկտրաշարժիչ», «էլեկտրական բաշխման համակարգ», «ուղղիչ տեխնիկա»։
- Նրան է նվիրված Դոս Փասոսի «42-րդ զուգահեռական» վեպի «Պրոտեյ» գլուխը։
Շտեյնմեցը նաև մոգ էր, հմայող։ Նա խոսել է Էդիսոնի հետ՝ օգտագործելով մորզեի այբուբենը:
Ծանոթագրություն խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ https://www.fi.edu/en/laureates/charles-proteus-steinmetz
- ↑ https://www.invent.org/inductees/charles-proteus-steinmetz
- ↑ Գերմաներեն Վիքիպեդիա (գերմ.) — 2001.
- ↑ 5,0 5,1 Иванян Э. А. Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII-XX века.. — Москва: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չարլզ Պրոտեուս Շտայնմեց» հոդվածին։ |