Թոմաս Էդիսոն

Էդիսոն Թոմաս Ալվա (անգլ.՝ Thomas Alva Edison, փետրվարի 11, 1847(1847-02-11)^[…], Միլան, ԱՄՆ - հոկտեմբերի 18, 1931(1931-10-18)^[…], Վեստ Օրենջ, ԱՄՆ), ամերիկացի գործարար և խոշորագույն գյուտարարներից է, արտոնագրել է ավելի քան 1000 գյուտ, այդ թվում՝ էլեկտրական լամպը, ձայնագրիչը, կառուցել է աշխարհի առաջին ջերմաէլեկտրակայանը։

Թոմաս Էդիսոն Thomas Alva Edison
Ծնվել է	փետրվարի 11, 1847(1847-02-11)[…]
Ծննդավայր	Միլան, ԱՄՆ
Մահացել է	հոկտեմբերի 18, 1931(1931-10-18)[…] (84 տարեկան)
Մահվան վայր	Վեստ Օրենջ, ԱՄՆ
Գերեզման	Thomas Edison National Historical Park
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Ազգություն	ամերիկացիներ
Մայրենի լեզու	անգլերեն
Կրոն	դեիզմ
Կրթություն	Քուփեր Յունիոն (1879)
Երկեր	Շիկացման լամպ և phonograph?
Մասնագիտություն	ճարտարագետ, գյուտարար, մաթեմատիկոս, ձեռնարկատեր, սցենարիստ, գործարար, կինոռեժիսոր և ֆիզիկոս
Աշխատավայր	Ջեներալ էլեկտրիկ և Continental Edison?
Ամուսին	Mary Stilwell Edison? և Մինա Միլլեր
Ծնողներ	հայր՝ Samuel Ogden Edison?, մայր՝ Nancy Elliott?
Պարգևներ և մրցանակներ	Գրեմիի հոգաբարձուների խորհրդի պարգև Բենջամին Ֆրանկլինի մեդալ Մատեուչի մեդալ Ռամֆորդի մրցանակ Ջոն Սքոթի մեդալ Նյու Ջերսիի փառքի սրահ Ֆրանկլինի մեդալ ԱՄՆ Կոնգրեսի ոսկե մեդալ Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ Ալբերտի մեդալ Edward Longstreth Medal? «Գրեմմի» մրցանակ տեխնիկական նվաճումների համար Ջոն Ֆրիցի մեդալ honorary doctor of Rutgers University? և Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ
Անդամություն	Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Ամերիկական փիլիսոփայական ընկերություն, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Naval Advisory Board of Inventions?
Երեխաներ	Չարլզ Էդիսոն, Թեոդոր Միլլեր Էդիսոն, Թոմաս Ալվա Էդիսոն կր., Մարիոն Էստել Էդիսոն-Օեսեր, Madeleine Edison? և William Leslie Edison?
Ստորագրություն
Thomas Edison Վիքիպահեստում

(անգլերեն) A Day with Thomas Edison (1922)

Կյանքը և գործունեությունը

10 տարեկանից նա արդեն տնային լաբորատորիայում ինքնուրույն փորձեր էր կատարում։ Բեռնատար վագոնում նա լաբորատորիա սարքավորեց և սկսեց փորձեր անել։ Շուտով Էդիսոնն ստեղծեց Կոնգրեսի քվեների ինքնաշխատ հաշվիչ, որը սակայն ոչ ոքի չհետաքրքրեց։ Երկրորդ գյուտը սակարանում բաժնետոմսերի տատանվող կուրսը հեռավորության վրա հաղորդելու հեռագրական ապարատն էր՝ (հեռագրական ինքնապատասխանիչ)։

1869 թվականին իր հեռագրության գյուտի համար ստացավ դրամական խոշոր պարգև։ Այդ գումարով նա սարքավորեց հետազոտական լաբորատորիա, որն ինքն անվանում էր «գյուտերի ֆաբրիկա»։ Նա սիրում էր կրկնել, որ իր լաբորատորիայից յուրաքանչյուր 10 օրը մեկ դուրս է գալիս ոչ մեծ մի գյուտ, իսկ յուրաքանչյուր 6 ամիսը մեկ՝ խոշոր գյուտ։

Կարևոր գյուտերը

Էդիսոնն իր ստեղծած ձայնագրիչի հետ։

Ձայնագրիչ

Թոմաս Էդիսոնի ամենահայտնի գյուտերից մեկը դարձավ աշխարհում առաջին՝ ձայնի գրանցման և վերարտադրման սարքը՝ ձայնագրիչը (ֆոնոգրաֆ), որը նա ստեղծեց 1877։ Նրա այդ գյուտին է պարտական հետագա ողջ տեսաբանությունը, որն ընդգրկում է սկավառակային ձայնա-տեսագրությունը, կինոն և հեռուստատեսությունը։

Շիկացման էլեկտրական լամպ

Թոմաս Էդիսոնի առաջին հաջողված շիկացման լամպի մոդելը։ 1879 թ., Դեկտեմբեր

Էդիսոնը մեծ եռանդով զբաղվում էր էլեկտրական լամպի կատարելագործմամբ։ Նա ստեղծեց արտամղած օդով անոթում զոդված շիկացման թելիկով լամպ, որը ժամանակակից լամպի նախատիպն է։ Դրան հաջորդեց հսկայական հեղափոխությունը, երբ նա գտավ, որ լամպի թելիկի համար ամենահարմար նյութը վոլֆրամն է։

Շարունակելով փորձերը՝ Էդիսոնը հայտնաբերեց, որ հոսանքը կարող է հոսել նաև լամպի անօդ տարածությունում։ Այդ երևույթը տեղի է ունենում լամպի շիկացած թելիկից անջատվող էլեկտրոնների շնորհիվ, և ստացավ «Ռիչարդսոն‐Էդիսոնի երևույթ» անվանումը։

Ջերմաէլեկտրակայան

1882 թ. Էդիսոնը կառուցեց աշխարհում առաջին ջերմաէլեկտրակայանը։ Նա մշակեց մի շարք տարբեր փոխանցման և չափիչ սարքերի սխեմաներ, նախագծեց հզոր գեներատորներ։

Հեռախոսային հաղորդիչ

Առաջին գործող հեռախոսափողն Էդիսոնն ստեղծել է «Ուեսթերն Յունիոն» ընկերության պատվերով։ Ձայնի ուժեղացման համար նա հեռախոսի մեջ տեղադրեց ինդուկցիոն կոճ։ Իր այդ գյուտի համար ընկերությունն Էդիսոնին վճարեց 100 հազար դոլլար։ Նա բազմաթիվ գյուտեր է կատարել նաև կինոտեխնիկայի, քիմիայի, ռազմական տեխնիկայի և այլ բնագավառներում։ Հենց Էդիսոնն է առաջարկել հեռախոսային խոսակցությունը սկսել «Ալո» խոսքով։

Ուշագրավ փաստեր

• Էդիսոնի ստեղծած առաջին շիկացման էլեկտրական լամպը անխափան աշխատել է գինու պահեստամասերից մեկում 1890 թվականից մինչև 1926 թվական։
• Թոմաս Էդիսոնը իր երկրորդ կնոջը սովորեցրել էր մորզեյի այբուբենը, որպեսզի կինը իր ծնողների ներկայությամբ կարողանա աննկատ ձեռքին թխկթխկացնելով ինչ-որ բան հաղորդել։

Աստղագիտության մեջ

• Էդիսոնի պատվին է իր անունը կրում 1913 թ. փետրվարի 23-ին հայտնաբերված (742) Էդիսոնա աստերոիդը։

Գրականություն

• И. Р. Эдисономания(ռուս.) // В.О.Ф.Э.М.. — 1891. — № 121. — С. 11—17.
• Георгиевский Н. Н., (1890–1907)։ «Эдисон, Томас-Алва»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ 
• Лапиров-Скобло М. Я. Эдисон. — Жизнь замечательных людей. — М.: Молодая Гвардия, 1960. — Т. 305. — 252 с.

• Белькинд Л. Д. Томас Альва Эдисон, 1847-1931. — Научно-биографическая серия. — М.: Наука, 1964. — 325 с.

• Надеждин Н. Я. Томас Эдисон: "Человек изобретающий". — Неформальные биографии. — Майор, 2010. — 191 с. — ISBN 9785985511109

• Уилсон М. Американские учёные и изобретатели / Пер. с англ. В. Рамзеса; под ред. Н. Тренёвой. — М.: Знание, 1975. — С. 53-64. — 136 с. — 100 000 экз.

• Астамирова Х., Ахманов М. Настольная книга диабетика. — М.: Эксмо-Пресс, 2001. — С. 243-247. — 400 с. — 2000 экз.
• Храмов Ю. А.:Физики|часть = Эдисон Томас Алва (Edison Thomas Alva)|с =307|ссылка часть = 1517}}
• Albion Michele Wehrwein. (2008)։ The Florida Life of Thomas Edison։ Gainesville: University Press of Florida։ ISBN 978-0-8130-3259-7 
• Adams Glen J. (2004)։ The Search for Thomas Edison's Boyhood Home։ ISBN 978-1-4116-1361-4 
• Angel Ernst (1926)։ Edison. Sein Leben und Erfinden։ Berlin: Ernst Angel Verlag 
• Baldwin Neil (2001)։ Edison: Inventing the Century։ University of Chicago Press։ ISBN 978-0-226-03571-0 
• Clark Ronald William (1977)։ Edison: The man who made the future։ London: Macdonald & Jane's: Macdonald and Jane's։ ISBN 978-0-354-04093-8 
• Conot Robert (1979)։ A Streak of Luck։ New York: Seaview Books։ ISBN 978-0-87223-521-2 
• Davis L. J. (1998)։ Fleet Fire: Thomas Edison and the Pioneers of the Electric Revolution։ New York: Doubleday։ ISBN 978-0-385-47927-1 
• Essig Mark (2004)։ Edison and the Electric Chair։ Stroud: Sutton։ ISBN 978-0-7509-3680-4 
• Essig Mark (2003)։ Edison & the Electric Chair: A Story of Light and Death։ New York: Walker & Company։ ISBN 978-0-8027-1406-0 
• Israel Paul (1998)։ Edison: a Life of Invention։ New York: Wiley։ ISBN 978-0-471-52942-2 
• Jonnes Jill (2003)։ Empires of Light: Edison, Tesla, Westinghouse, and the Race to Electrify the World։ New York: Random House։ ISBN 978-0-375-50739-7 
• Josephson Matthew (1959)։ Edison։ McGraw Hill։ ISBN 978-0-07-033046-7 
• Koenigsberg Allen (1987)։ Edison Cylinder Records, 1889-1912։ APM Press։ ISBN 0-937612-07-3 
• Pretzer, William S. (ed). (1989)։ Working at Inventing: Thomas A. Edison and the Menlo Park Experience։ Dearborn, Michigan: Henry Ford Museum & Greenfield Village։ ISBN 978-0-933728-33-2 
• Stross Randall E. (2007)։ The Wizard of Menlo Park: How Thomas Alva Edison Invented the Modern World։ Crown։ ISBN 1-4000-4762-5 

Աղբյուրներ

• Դպրոցական մեծ հանրագիտարան։ Գիրք 1, հատոր 1։ Երևան 2009, էջ 287

Արտաքին հղումներ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Թոմաս Էդիսոն հոդվածին

Թոմաս Էդիսոն էջը Վիքիպահեստում

• Հարցազրույց Թոմաս Էդիսոնի հետ 1931 թվականին
• Каменский А. В. Эдисон и Морзе: их жизнь и научно-практическая деятельность. — СПб.: тип. Ю. Н. Эрлих, 1891.
• Томас Эдисон в кинохронике начала XX века Archived 2011-10-25 at the Wayback Machine.
• Краткая биография Томаса Эдисона
• Биография Томаса Эдисона
• Бережной С. В. Томас Альва Эдисон и кино: Краткая история невзаимной любви: очерк.
• Известные диабетики.
• https://mediamag.am/hetaqrqir-paster/

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 7)։