Թոմաս Էդիսոն
Էդիսոն Թոմաս Ալվա (անգլ.՝ Thomas Alva Edison, փետրվարի 11, 1847[1][2][3][…], Միլան, Օհայո, ԱՄՆ[3] - հոկտեմբերի 18, 1931[4][1][2][…], Վեստ Օրենջ, Էսեքս շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ[4][3]), ամերիկացի գործարար և խոշորագույն գյուտարարներից է, արտոնագրել է ավելի քան 1000 գյուտ, այդ թվում՝ էլեկտրական լամպը, ձայնագրիչը, կառուցել է աշխարհի առաջին ջերմաէլեկտրակայանը։
.svg){kind=small}
Կյանքը և գործունեությունը խմբագրել
10 տարեկանից նա արդեն տնային լաբորատորիայում ինքնուրույն փորձեր էր կատարում։ Բեռնատար վագոնում նա լաբորատորիա սարքավորեց և սկսեց փորձեր անել։ Շուտով Էդիսոնն ստեղծեց Կոնգրեսի քվեների ինքնաշխատ հաշվիչ, որը սակայն ոչ ոքի չհետաքրքրեց։ Երկրորդ գյուտը սակարանում բաժնետոմսերի տատանվող կուրսը հեռավորության վրա հաղորդելու հեռագրական ապարատն էր՝ (հեռագրական ինքնապատասխանիչ)։
1869 թվականին իր հեռագրության գյուտի համար ստացավ դրամական խոշոր պարգև։ Այդ գումարով նա սարքավորեց հետազոտական լաբորատորիա, որն ինքն անվանում էր «գյուտերի ֆաբրիկա»։ Նա սիրում էր կրկնել, որ իր լաբորատորիայից յուրաքանչյուր 10 օրը մեկ դուրս է գալիս ոչ մեծ մի գյուտ, իսկ յուրաքանչյուր 6 ամիսը մեկ՝ խոշոր գյուտ։
Կարևոր գյուտերը խմբագրել
Ձայնագրիչ խմբագրել
Թոմաս Էդիսոնի ամենահայտնի գյուտերից մեկը դարձավ աշխարհում առաջին՝ ձայնի գրանցման և վերարտադրման սարքը՝ ձայնագրիչը (ֆոնոգրաֆ), որը նա ստեղծեց 1877։ Նրա այդ գյուտին է պարտական հետագա ողջ տեսաբանությունը, որն ընդգրկում է սկավառակային ձայնա-տեսագրությունը, կինոն և հեռուստատեսությունը։
Շիկացման էլեկտրական լամպ խմբագրել
Էդիսոնը մեծ եռանդով զբաղվում էր էլեկտրական լամպի կատարելագործմամբ։ Նա ստեղծեց արտամղած օդով անոթում զոդված շիկացման թելիկով լամպ, որը ժամանակակից լամպի նախատիպն է։ Դրան հաջորդեց հսկայական հեղափոխությունը, երբ նա գտավ, որ լամպի թելիկի համար ամենահարմար նյութը վոլֆրամն է։
Շարունակելով փորձերը՝ Էդիսոնը հայտնաբերեց, որ հոսանքը կարող է հոսել նաև լամպի անօդ տարածությունում։ Այդ երևույթը տեղի է ունենում լամպի շիկացած թելիկից անջատվող էլեկտրոնների շնորհիվ, և ստացավ «Ռիչարդսոն‐Էդիսոնի երևույթ» անվանումը։
Ջերմաէլեկտրակայան խմբագրել
1882 թ. Էդիսոնը կառուցեց աշխարհում առաջին ջերմաէլեկտրակայանը։ Նա մշակեց մի շարք տարբեր փոխանցման և չափիչ սարքերի սխեմաներ, նախագծեց հզոր գեներատորներ։
Հեռախոսային հաղորդիչ խմբագրել
Առաջին գործող հեռախոսափողն Էդիսոնն ստեղծել է «Ուեսթերն Յունիոն» ընկերության պատվերով։ Ձայնի ուժեղացման համար նա հեռախոսի մեջ տեղադրեց ինդուկցիոն կոճ։ Իր այդ գյուտի համար ընկերությունն Էդիսոնին վճարեց 100 հազար դոլլար։ Նա բազմաթիվ գյուտեր է կատարել նաև կինոտեխնիկայի, քիմիայի, ռազմական տեխնիկայի և այլ բնագավառներում։ Հենց Էդիսոնն է առաջարկել հեռախոսային խոսակցությունը սկսել «Ալո» խոսքով։
Ուշագրավ փաստեր խմբագրել
- Էդիսոնի ստեղծած առաջին շիկացման էլեկտրական լամպը անխափան աշխատել է գինու պահեստամասերից մեկում 1890 թվականից մինչև 1926 թվական։
- Թոմաս Էդիսոնը իր երկրորդ կնոջը սովորեցրել էր մորզեյի այբուբենը, որպեսզի կինը իր ծնողների ներկայությամբ կարողանա աննկատ ձեռքին թխկթխկացնելով ինչ-որ բան հաղորդել։
Աստղագիտության մեջ խմբագրել
- Էդիսոնի պատվին է իր անունը կրում 1913 թ. փետրվարի 23-ին հայտնաբերված (742) Էդիսոնա աստերոիդը։
Գրականություն խմբագրել
- И. Р. Эдисономания(ռուս.) // В.О.Ф.Э.М.. — 1891. — № 121. — С. 11—17.
- Георгиевский Н. Н., (1890–1907)։ «Эдисон, Томас-Алва»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ
- Лапиров-Скобло М. Я. Эдисон. — Жизнь замечательных людей. — М.: Молодая Гвардия, 1960. — Т. 305. — 252 с.
- Белькинд Л. Д. Томас Альва Эдисон, 1847-1931. — Научно-биографическая серия. — М.: Наука, 1964. — 325 с.
- Надеждин Н. Я. Томас Эдисон: "Человек изобретающий". — Неформальные биографии. — Майор, 2010. — 191 с. — ISBN 9785985511109
- Уилсон М. Американские учёные и изобретатели / Пер. с англ. В. Рамзеса; под ред. Н. Тренёвой. — М.: Знание, 1975. — С. 53-64. — 136 с. — 100 000 экз.
- Астамирова Х., Ахманов М. Настольная книга диабетика. — М.: Эксмо-Пресс, 2001. — С. 243-247. — 400 с. — 2000 экз.
- Храмов Ю. А.:Физики|часть = Эдисон Томас Алва (Edison Thomas Alva)|с =307|ссылка часть = 1517}}
- Albion Michele Wehrwein. (2008)։ The Florida Life of Thomas Edison։ Gainesville: University Press of Florida։ ISBN 978-0-8130-3259-7
- Adams Glen J. (2004)։ The Search for Thomas Edison's Boyhood Home։ ISBN 978-1-4116-1361-4
- Angel Ernst (1926)։ Edison. Sein Leben und Erfinden։ Berlin: Ernst Angel Verlag
- Baldwin Neil (2001)։ Edison: Inventing the Century։ University of Chicago Press։ ISBN 978-0-226-03571-0
- Clark Ronald William (1977)։ Edison: The man who made the future։ London: Macdonald & Jane's: Macdonald and Jane's։ ISBN 978-0-354-04093-8
- Conot Robert (1979)։ A Streak of Luck։ New York: Seaview Books։ ISBN 978-0-87223-521-2
- Davis L. J. (1998)։ Fleet Fire: Thomas Edison and the Pioneers of the Electric Revolution։ New York: Doubleday։ ISBN 978-0-385-47927-1
- Essig Mark (2004)։ Edison and the Electric Chair։ Stroud: Sutton։ ISBN 978-0-7509-3680-4
- Essig Mark (2003)։ Edison & the Electric Chair: A Story of Light and Death։ New York: Walker & Company։ ISBN 978-0-8027-1406-0
- Israel Paul (1998)։ Edison: a Life of Invention։ New York: Wiley։ ISBN 978-0-471-52942-2
- Jonnes Jill (2003)։ Empires of Light: Edison, Tesla, Westinghouse, and the Race to Electrify the World։ New York: Random House։ ISBN 978-0-375-50739-7
- Josephson Matthew (1959)։ Edison։ McGraw Hill։ ISBN 978-0-07-033046-7
- Koenigsberg Allen (1987)։ Edison Cylinder Records, 1889-1912։ APM Press։ ISBN 0-937612-07-3
- Pretzer, William S. (ed). (1989)։ Working at Inventing: Thomas A. Edison and the Menlo Park Experience։ Dearborn, Michigan: Henry Ford Museum & Greenfield Village։ ISBN 978-0-933728-33-2
- Stross Randall E. (2007)։ The Wizard of Menlo Park: How Thomas Alva Edison Invented the Modern World։ Crown։ ISBN 1-4000-4762-5
Աղբյուրներ խմբագրել
- Դպրոցական մեծ հանրագիտարան։ Գիրք 1, հատոր 1։ Երևան 2009, էջ 287
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 https://www.biography.com/people/thomas-edison-9284349
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Цверава Г. К. Эдисон Томас Алва // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1978. — Т. 29 : Чаган — Экс-ле-Бен. — С. 566—567.
- ↑ https://fr.findagrave.com/memorial/1630/thomas-alva-edison
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Pas L. v. Genealogics — 2003.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 https://web.archive.org/web/20130512153140/http://books.nap.edu/html/biomems/tedison.pdf — P. 300.
- ↑ https://www.thersa.org/about/albert-medal/past-winners
- ↑ https://www.smenet.org/Professional-Development/Awards-Competitions/Award-Recipients/John-Fritz-Medal-Award
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Հարցազրույց Թոմաս Էդիսոնի հետ 1931 թվականին
- Каменский А. В. Эдисон и Морзе: их жизнь и научно-практическая деятельность. — СПб.: тип. Ю. Н. Эрлих, 1891.
- Томас Эдисон в кинохронике начала XX века Archived 2011-10-25 at the Wayback Machine.
- Краткая биография Томаса Эдисона
- Биография Томаса Эдисона
- Бережной С. В. Томас Альва Эдисон и кино: Краткая история невзаимной любви: очерк.
- Известные диабетики.
- https://mediamag.am/hetaqrqir-paster/
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 7)։ 
|