Յանկա Կուպալա

Յանկա Կուպալա (իսկական անուն ազգանունը՝ Իվան Դոմինիկովիչ Լուցեվիչ, բելառուս․՝ Іван Дамінiкавіч Луцэвіч, հունիսի 25 (հուլիսի 7), 1882, Վյազինկա, Q4387887?, Maladziečna District, Բելառուս - հունիսի 28, 1942(1942-06-28), Մոսկվա, ԽՍՀՄ), բելառուս բանաստեղծ, դրամատուրգ, հրապարակախոս։

Յանկա Կուպալա բելառուս․՝ Янка Купала
Ծննդյան անուն	բելառուս․՝ Іван Дамінікавіч Луцэвіч
Ծնվել է	հունիսի 25 (հուլիսի 7), 1882
Ծննդավայր	Վյազինկա, Q4387887?, Maladziečna District, Բելառուս
Վախճանվել է	հունիսի 28, 1942(1942-06-28) (59 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Military Cemetery Minsk
Գրական անուն	Адзін з «парнасьнікаў», Вайдэльота, Здарэнец, Левы, Марка Бяздольны, Ня-Гутнік, Стары Мінчук, Янук з-пад Мінска, Янка Купала, К., І.К., Я. К., К-а, Л., І.Л. և Л.І.
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, դրամատուրգ, թարգմանիչ, գրող, լրագրող, հրապարակախոս և քաղաքական գործիչ
Լեզու	ռուսերեն և բելառուսերեն
Ազգություն	Բելառուսներ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն,  Բելառուսի Ժողովրդական Հանրապետություն և  Բելառուսի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն
Կրթություն	Մոսկվայի Ա. Շանյավսկու անվան քաղաքային ժողովրդական համալսարան և Q33228179?
Անդամակցություն	Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա
Պարգևներ	Ստալինյան մրցանակ Լենինի շքանշան և The People’s Poet of Belarus?
Ամուսին	Վլադիսլավա Լուցևիչ
Yanka Kupala Վիքիպահեստում

Համարվում է բելառուս գրականության դասականներից մեկը, Բելառուսի ազգային բանաստեղծ, Բելառուսի և Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ, Լենինյան և Ստալինյան մրցանակի դափնեկիր։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1882 թ. հուլիսի 7-ին (ըստ որոշ տվյալների հունիսի 25) Վյազինկա գյուղում, (ներկայումս Բելառուսի հանրապետության Մինսկի մարզի Մոլոդեչնենսկի շրջան), Դոմոնիկ Օնուֆրիևիչի և Բենիգնի Իվանովնայի ընտանիքում։ Մանուկ հասակում ապագա գրողը ստիխված էր լինում օգնել հորը, ով չնայած իրենց ազնվանական ծագմանը, հասարակ հողագործ գյուղացի էր և մշակում էր հարուստ սեփականատերերի հողատարածքները վճարելով նրանց հողի վարձակալության գումարներ։ Հոր մահից հետո 1902 թ. դառնում է տնային ուսուցիչ և գրագիր։

Այնուհետև սևագործ աշխատանքի է անցնում տեղի գինու գործարանում։ Չնայած ծանր աշխատանքը նրանից մեծ ժամանակ էր խլում, նա ժամանակ էր գտնում ինքնադաստիարակման և ուսուցումների համար՝ հատկապես սիրում էր ընթարցանությունը։ 1898 թ. ավարտում է Բելարուչ քաղաքի ազգային ուսումնարանը։

1908 - 1909 թթ. ապրելէ Վիլնոյում, որտեղ աշխատում էր բելռուսական առաջին «Наша Ніва» թերթի խմբագրությունում։ Այնտեղ էլ ծանոթանում է իր ապագա կնոջ՝ Վլադիսլավ Ստանկևիչի հետ։ Նույն քաղաքքում նա ծանոթանում է նաև դերասանուհի Պավլինա Մյաձելկոյի հետ։ Հիացած լինելով դերասանուհու տաղանդով, նրա անունով է կոչում իր առաջին պիեսը՝ «Պաուլինկա» կատակերգությունը։

1909 - 1913 թթ. սկսնակ բանաստեղծը սովորում է Սանկտ Պետերբուրգում, իսկ 1915 թ. ավարտում է ուսումը Մոսկվայի քաղաքային ժողովրդական ինստիտուտը։ Ուսումը սակայն կիսատ է մնում և 1916 թ. նա մեկնում է ռազմաճակատ մասնակցելու Առաջին համաշխարհային պատերազմին, ծառայության անցնելով ճանապարհաշինարարական ջոկատում, որտեղ աշխատում է մինչև Հոկտեմբերյան Սոցիալիստական Հեղափոխությունը։

Նա բնակություն է հաստատում Սմելոնսկում աշխատելով շինարարության ոլորտում։ Հեղափոխությունից հետո Յանկա Կուպալան տեղափոխվում է Մինսկ, ուր և ապրում է մինչև իր կյանքի վերջ։

Մահացել է 1942 թ. հունիսի 28-ին, Մոսկվայի «Մոսկվա» հյուրանոցում։ Թաղվել է Մոսկվայի Վագանկովյան գերեզմանատանը, իսկ 1962 թ. նրա աճյունը տեղափոխվել է Բելառուս և վերահուղարկավորվել Մինսկի Զինվորական գերեզմանատանը մոր գերեզմանի կողքին (ով ի դեպ մահացել էր Մինսկի պաշարման ժամանակ չիմանալով որդու մահվան մասին)։ Նույն գերեզմանատանն է թաղված նաև բելառուս մեկ այլ հայտնի գրող՝ Յակուբ Կոլասը, նրանց հիշատակին կագնեցված է մեծ հուշարձան։

Երկեր

Բանաստեղծություններ

• «Ժալեյկա» (բելառուս․՝ «Жалейка», 1908)
• «Գուսլյար» (բելառուս․՝ «Гусьляр», 1910)
• «Թանկ կյանքին» (բելառուս․՝ «Шляхам жыцьця», 1913)
• «Ժառանգություն» (բելառուս․՝ «Спадчына», 1922)
• «Անանունը» (բելառուս․՝ «Безназоўнае», 1925)
• «Ծաղկում» (բելառուս․՝ «Адцьвітаньне», 1930)
• «Երգ շինարարությանը» (բելառուս․՝ «Песня будаўніцтву», 1936)
• «Բելառուսի շքանշանակրը» (բելառուս․՝ «Беларусі ардэнаноснай», 1937)
• «Սրտից» (բելառուս․՝ «Ад сэрца», 1940)
• «Բելառուս պարտիզաններին» (բելառուս․՝ «Беларускім партызанам», 1940)

Պոեմներ

• «Ձմռանը» (բելառուս․՝ «Зімою», 1907)
• «Ոչ մեկին» (բելառուս․՝ «Нікому», 1907)
• «Կալեկա» (բելառուս․՝ «Калека», 1907)
• «Հատուցում սիրով» (բելառուս․՝ «Адплата каханнем», 1907)
• «Պիլիպովկայում» (բելառուս․՝ «У Піліпаўку», 1908)
• «Ինչու՞ համար» (բելառուս․՝ «За што?», 1908)
• «Հավերժական երգ» (բելառուս․՝ «Адвечная песьня ў ХІІ-ці праявах», 1908)
• «Կուրգան» (բելառուս․՝ «Курган», 1910)
• «Երազ կուրգանի վրաе» (բելառուս․՝ «Сон на кургане», 1910)
• «Սուրբ Ծնունդի ժամանակ» (բելառուս․՝ «На Куццю», 1911)
• «Ձյադի վրա» (բելառուս․՝ «На Дзяды», 1911)
• «Բոնդարովնա» (բելառուս․՝ «Бандароўна», 1913)
• «Առյուծի գերեզմանը» (բելառուս․՝ «Магіла льва», 1913)
• «Ես և նա» (բելառուս․՝ «Яна і я», 1913)
• «Հանգստի ժամանակ» (բելառուս․՝ «На папасе», 1913)
• «Անանունը» (բելառուս․՝ «Безназоўнае», 1924)
• «Օրեսսա գետի վրայով» (բելառուս․՝ «Над ракой Арэсай», 1933)
• «Տարասովի բաժինը» (բելառուս․՝ «Тарасова доля», 1939)

Պիեսներ

• «Պավլինկա» (բելառուս․՝ «Паўлінка», 1912)
• «Պրիմակներ» (բելառուս․՝ «Прымакі», 1913)
• «Ցրած բույն» (բելառուս․՝ «Раскіданае гняздо», 1913)
• «Տեղացիները» (բելառուս․՝ «Тутэйшыя», 1922)

Տես նաև

• Յանկա Կուպալայի անվան գրականության պետական թանգարան
• Յանկա Կուպալայի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն
• Յանկա Կուպալայի անվան զբոսայգի (Մինսկ)
• Յանկա Կուպալայի հուշարձան (Մինսկ)

Արտաքին հղումներ

Յանկա Կուպալա էջը Վիքիպահեստում

• տվյալների բազա
• Յանկա Կուպալայի ստեղծագործությունները (անգլ.)
• Յանկա Կուպալայի ստեղծագործությունները (բելառ.)
• Յանկա Կուպալայի մասին էլեկ. գրադարանում (բելառ.)