Յազդ կամ Եզդ (պարսկերեն՝ یزد - Յազդ), քաղաք Իրանի իսլամանական հանրապետության կենտրոնական մասում` Յազդ օսթանում, վերջինիս վարչական կենտրոնը։ Վերջին մարդահամարի տվյալներով բնակչությունը կազմում է 529 673 մարդ (2016)[1]։

Քաղաք
Յազդ
یزد
ԵրկիրԻրան Իրան
ՕսթանՅազդ
Մակերես131,551 կմ²
ԲԾՄ1216 մետր
Կլիմայի տեսակշոգ անապատային
Պաշտոնական լեզուպարսկերեն
Բնակչություն529 673 մարդ (2016)[1]
Ազգային կազմպարսիկներ
Կրոնական կազմշիա մուսուլմաններ, զրադաշտականներ
Ժամային գոտիUTC+3:30
Հեռախոսային կոդ0351
Պաշտոնական կայքyazd.ir(պարս.)
Յազդ (Իրան)##
Յազդ (Իրան)

Բնակչություն խմբագրել

Քաղաքի բնակչության փոփոխությունը վերջին տասնամյակների ընթացքում տրված է աղյուսակում ստորև[2].

Տարի 1996 2006 2011 2016
Բնակիչ 326 776 432 194 486 152 529 673

Բնակիչները հիմնականում շիա իսլամ դավանող պարսիկներ են, կա նաև էական զրադաշտական համայնք։

Պատմություն խմբագրել

Մ.թ.ա 3000 թվականից ի հայտ եկան քաղաքի մասին հիշատակումներ։ Այն նշված էր, որպես Մեդիայի Իսատիս քաղաք։ Հնագիտական պեղումների ընթացքում գտնվել են նաև առարկաներ, որոնք վերագրվում են Աքեմենյանների հարստության ժամանակաշրջանին։

Յազդը գտնվում է պատմական մայրաքաղաքներից հեռու, այդ պատճառով էլ կարողացել է խուսափել վնասներից։ Քաղաքում պահպանվել են պատմական հուշարձաններ և մշակութային հին մասունքներ։

Չինգիզ խանի հարձակումների ժամանակ այստեղ թաքնվում էին նկարիչներ, գիտնականներ և պոետներ։

1272 թվականին Յազդ է այցելել Մարկո Պոլոն։ Ըստ նրա նկարագրության` քաղաքը հանդիսանում էր մետաքսի արտադրության և առևտրի կենտրոն։

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

Յազդը Իրանի զարգացած քաղաքներից մեկն է, որտեղ պահպանվել է հին քաղաքի տեսքը, ինչպես մի քանի դար առաջ։ Քաղաքում շատ են պատմական հուշարձաններ։ 2014 թվականին Յազդը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից ճանաչվել է որպես համաշխարհային մշակույթի ժառանգության օբյեկտ[3]։

Ամենահայտնի պատմամշակութային հուշարձաններն են՝

  • Դովազդեխ Իմամի դամբարանը, որը կառուցվել է XI դարում և հանդիսանում է ամենահին պահպանված կառույցը Յազդում։
  • Մայր մզկիթը` կառուցված XIV դար դարում, որի 52 մետր բարձրությամբ մինարեթներն ամենաբարձրն են Իրանում։ Մզկիթն իրենից ներկայացնում է միջնադարյան պարսկական խճանկարչության և ճարտարապետության հոյակապ մի օրինակ։
  • Շամսիայի մեդրեսեն` կառուցված XIV դարում[4]
  • Ամիր Չակմակի համալիրը, որի հիմնական մասը XV դարի մզկիթն է, համալիրի մաս են կազմում նաև քարվանսարան, բաղնիքը և ալյ կառույցներ
  • Ջրի թանգարան` բացված 2000 թվականին[5]
  • Զրադաշտական ատրուշանը` միակն Իրանում որտեղ պահվում է բարձրագույն աստիճանի սրբազան կրակ` Աթաշ Վահարամը։ Ատրուշանը կառուցվել է 1934 թվականին, սակայն պնդվում է, որ այստեղ պահվող անշեջ կրակը վառվում է մ. թ. 470 թվականից և մի քանի անգամ տեղափոխվել է նախքան ատրուշանում հաստատվելը[6]։
  • Զրադաշտական լռության աշտարակը, որը գտնվում է քաղաքի մոտակայքում

Յազդը հայտնի է նաև իր բազմաթիվ քամու աշտարակներով, որոնք նախատեսված են օդի սառեցման համար։

 

Հայտնի բնակիչներ խմբագրել

  • Շարաֆ ադ-Դին Յազդի
  • Մոհամմադ Հատամ
  • Մոշե Կացավ` Իսրայելի ութերորդ նախագահը (2000 - 2007 թթ.)

Պատկերասրահ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (перс.)
  2. Yazd province (անգլ.)
  3. «Historic City of Yazd»։ World Heritage (անգլերեն)։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ 
  4. «Madrasa-i Shamsiya» (անգլերեն) 
  5. [1] Archived հունիսի 26, at the Wayback Machine.
  6. «Account of flame still burning after over 1,500 years»։ theiranproject.com (անգլերեն)։ Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 21