Միդաս

Միդաս (հին հուն․՝ Μίδας), փռյուգիական թագավորների անուն:

Միդասը՝ դստերը ոսկի դարձնելիս

Պատմական Միդասը, որը կռվել է կիմերների դեմ, կառավարել է մ.թ.ա. 7-րդ դարում, իսկ նրա առասպելական նախնին՝ Տրոյական պատերազմից առաջ:

Առասպելական ՄիդասԽմբագրել

Միդասը Գորդիոսի և Կիբելայի, ում պաշտամունքը շատ զարգացած էր Պեսինունտում, կամ Տիմոլի (Տմոլա) և Գաղափարի մոր որդին էր, միգդոնացիների թագավորը[1][2][3][4][5]: Նրա կնոջը նույնացնում էին հռոմեական Բոնա Դեայի հետ[6]:

Մանուկ հասակում մրջյունները սողացել են Միդասի բերանը և ցորենի հատիկներ տեղափոխել այնտեղ[7]:

Կառուցել է Անկիրա քաղաքը: Օրփեոսը նրան է կտակել իր օրգիաների խորհուրդները[8]: Միստերիաներում նվիրված է եղել Օրփեոսին և աստվածների խորհուրդները տարածել Փռյուգիայում[9]: Միդասի գտած խարիսխը գտնվում է Զևսի տաճարում[10]: Նա առաջինն է գտել անագ և կապար[11]:

Լեգենդը պատմում է ավանակի ականջների մասին, որոնք Ապոլլոնն էր տվել նրան, զայրացած այն բանից, որ երբ նա մրցում էր Պանի (կամ Մարսիոսի) հետ, Միդասը նախապատվությունը տալիս էր վերջինիս: Երբ Ապոլլոնը մրցում էր Պանի հետ սրինգ նվագելու մեջ, Թիմոլը հաղթանակը շնորհեց Ապոլլոնին, և Միդասը խոսեց հօգուտ Պանի[12]: Միդասի վարսավիրը իմացավ ավանակի ականջների մասին և չկարողանալով իր մեջ պահել այդ գաղտնիքը՝ փոս փորեց և մեջը շշնջաց, որ Միդաս թագավորն ունի ավանակի ականջներ (որոշ վարկածների համաձայն՝ ականջներն այծի էին, այլ ոչ թե ավանակի)[13]: Հետո փոսից աճեց մի եղեգ, որը, ըստ մի վարկածի, սոսափյունով հայտնում էր վարսավիրի ասածը, իսկ մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ այդ եղեգից մի տղա սրինգ է պատրաստել, որն էլ պատմել է գաղտնիքը: Այս լեգենդը, որն ավարտվում է ճշմարտությունն ասող սրնգի կերպարով, հիմք է հանդիսացել Տրոյան արքայի մասին ժողովրդական հեքիաթի համար՝ տարածված հարավսլավոնների շրջանում (բուլղար․՝ Цар Троян, Цар с магарешките уши, մակեդ.՝ և սերբախորվաթ․՝ Цар Тројан, սերբախորվաթ․՝ У цара Тројана козје уши)[14][15]:

 
Միդասն ու Դիոնիսոսը

Մեկ այլ լեգենդ պատմում է, թե ինչպես է Միդասը ձեռք բերել «ոսկե նվեր»: Երբ Դիոնիսոսն իր բանակով շարժվել է դեպի Հնդկաստան, Սիլենը մոլորվել է: Միդասի մարդիկ նրան անտառում հարբած են գտել: Միդասը սիրով դիմավորել է Սիլենին, զրուցել նրա հետ և 10 օր հետո վերադարձրել Դիոնիսոսին, որը ուրախացել է՝ իմանալով, որ իր ուսուցչին ողջ և առողջ են գտել: Որպես պարգև՝ Դիոնիսոսը Միդասին առաջարկել է այն, ինչ նա կցանկանար: Միդասը ավելի լավ բան չէր կարող ցանկանալ, քան խնդրել, որ այն ամենը, ինչին դիպչի, վերածվի մաքուր ոսկու: Այդ ցանկությունը Դիոնիսոսը միանգամից կատարել է: Միդասը որոշել է ստուգել իր նվերը. նա դիպել է կաղնու ճյուղին և այն ոսկի է դարձել, նա քար է վերցրել, և նույնն է պատահել: Երբ Միդասը վերադարձել է արքունիք, հրամայել է խնջույք կազմակերպել՝ ի պատիվ իր նոր նվերի: Բայց երբ նա ուտելիք և խմիչք է վերցրել, դրանք նույնպես ոսկի են դարձել: Միդասը, վախենալով սովից մահանալուց, գնացել է Դիոնիսոսի մոտ և աղաչել նրան հետ վերցնել այդ նվերը: Դիոնիսոսը խղճացել է նրան: Նա հրամայել է Միդասին լողալ Պակտոլ գետում, որին սկսել են կոչել Քրիսորոյ (Ոսկեբեր): Միդասն ազատվել է իր նվերից, իսկ գետի ջրերում դեռ ոսկու հատիկներ կան[16][11]:

 
Միդաս թագավորը՝ 100 ղազախական տենգեի վրա, 2004, ոսկի

Միդասը ներխուժել է Թրակիա[17]:

Մակեդոնիայում ցուցադրվել են Միդասի պարտեզները, որտեղ գտել էին Սիլենին[18]: Նա կառավարել է Մակեդոնիայի մի մասում, բայց վտարվել է Կարանի կողմից[19]:

Միդասի գերեզմանի վրա գտնվող արձանագրության մասին մեջբերել է Պլատոնը[20]: Ըստ Պյութագորասի՝ նրա հոգին հանգրվանել է կրոտոնցի Միլլիուսի մեջ:[21]:

Պատմական թագավոր Միդաս (մ.թ.ա. VII դար)Խմբագրել

Հայտնի է եղել իր հարստությամբ[22]: Նվիրաբերություններ է արել Դելֆիին[23]: Կոտորել է համաքաղաքացիներին և դարձել բռնակալ[24]:

Նրա կինը՝ Կիմայի Ագամեմնոն թագավորի դուստր Դեմոդիկան, առաջինն է մետաղադրամներ հատել[25]:

Պարտվել է կիմերների կողմից[26]: Ինքնասպան է եղել՝ ցլի արյուն խմելով[27]:

ՄշակույթումԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т. 2. С. 149—150, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т. 2. С. 393—395
  2. ↑ «Гордий»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907 
  3. ↑ Геродот. История I 16
  4. ↑ Гесиод, фр. 352 М.-У.
  5. ↑ «Гигин. Мифы. Тематически объединенные мифы.»։ annales.info։ Վերցված է 2020-09-06 
  6. ↑ «Плутарх. Сравнительные жизнеописания. Цезарь.»։ ancientrome.ru (ռուսերեն)։ Վերցված է 2020-09-06 
  7. ↑ Цицерон. О дивинации I 78; Элиан. Пёстрые рассказы XII 42
  8. ↑ «Овидий. Метаморфозы. Книга XI.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  9. ↑ Юстин. Эпитома Помпея Трога XI 7, 14; Климент. Протрептик 13, 3
  10. ↑ «Павсаний. Описание Эллады. Книга I. Гл. 4.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  11. ↑ 11,0 11,1 «Гигин. Мифы. Каталоги.»։ annales.info։ Վերցված է 2020-09-06 
  12. ↑ «Ликофрон. Александра.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  13. ↑ Птолемей Гефестион; Конон. Мифы // Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.231; Овидий. Метаморфозы XI 173—179; Персий. Сатиры I 119—121; Петроний. Сатирикон, фр.28
  14. ↑ Сказка У царя Трояна козлиные уши! - Сербская народная сказка | Хранители сказок (Hobbitaniya.ru)
  15. ↑ Сказка «Царь Троян - козлиные уши», detskie-skazki.com
  16. ↑ «Гигин. Мифы. Тематически объединенные мифы.»։ annales.info։ Վերցված է 2020-09-06 
  17. ↑ «Ликофрон. Александра.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  18. ↑ «Геродот. История. Книга VIII. Урания.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  19. ↑ Юстин. Эпитома Помпея Трога VII 1, 11
  20. ↑ «Платон. Федр Перевод, введение, интерпретация, указатель имен, примечания А. А. Глухова. — СПб. Издательство РХГА, 2017 - документ в формате pdf»։ freedocs.xyz (ռուսերեն)։ Վերցված է 2020-09-06 
  21. ↑ «Клавдий Элиан. Пестрые рассказы. Книга IV.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  22. ↑ «Тиртей. Фрагменты.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  23. ↑ «Геродот. История. Книга I. Клио.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  24. ↑ Полиэн. Стратегемы VII 5
  25. ↑ [https://nsu.ru/classics/plato/vorsokratiker.htm «������ ��������� ��������»]։ nsu.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  26. ↑ Евстафий. Комментарий к «Одиссее» Гомера XI 14 // Вестник древней истории. 1947. № 1. С. 292
  27. ↑ «Плутарх. Сравнительные жизнеописания. Тит Фламинин.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Միդաս Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Միդաս&oldid=7452954» էջից