Միդաս

Միդաս (հին հուն․՝ Μίδας), փռյուգիական թագավորների անուն։

Միդասը՝ դստերը ոսկի դարձնելիս

Պատմական Միդասը, որը կռվել է կիմերների դեմ, կառավարել է մ.թ.ա. 7-րդ դարում, իսկ նրա առասպելական նախնին՝ Տրոյական պատերազմից առաջ։

Առասպելական ՄիդասԽմբագրել

Միդասը Գորդիոսի և Կիբելայի, ում պաշտամունքը շատ զարգացած էր Պեսինունտում, կամ Տիմոլի (Տմոլա) և Գաղափարի մոր որդին էր, միգդոնացիների թագավորը[1][2][3][4][5]։ Նրա կնոջը նույնացնում էին հռոմեական Բոնա Դեայի հետ[6]։

Մանուկ հասակում մրջյունները սողացել են Միդասի բերանը և ցորենի հատիկներ տեղափոխել այնտեղ[7]։

Կառուցել է Անկիրա քաղաքը։ Օրփեոսը նրան է կտակել իր օրգիաների խորհուրդները[8]։ Միստերիաներում նվիրված է եղել Օրփեոսին և աստվածների խորհուրդները տարածել Փռյուգիայում[9]։ Միդասի գտած խարիսխը գտնվում է Զևսի տաճարում[10]։ Նա առաջինն է գտել անագ և կապար[11]։

Լեգենդը պատմում է ավանակի ականջների մասին, որոնք Ապոլլոնն էր տվել նրան, զայրացած այն բանից, որ երբ նա մրցում էր Պանի (կամ Մարսիոսի) հետ, Միդասը նախապատվությունը տալիս էր վերջինիս։ Երբ Ապոլլոնը մրցում էր Պանի հետ սրինգ նվագելու մեջ, Թիմոլը հաղթանակը շնորհեց Ապոլլոնին, և Միդասը խոսեց հօգուտ Պանի[12]։ Միդասի վարսավիրը իմացավ ավանակի ականջների մասին և չկարողանալով իր մեջ պահել այդ գաղտնիքը՝ փոս փորեց և մեջը շշնջաց, որ Միդաս թագավորն ունի ավանակի ականջներ (որոշ վարկածների համաձայն՝ ականջներն այծի էին, այլ ոչ թե ավանակի)[13]։ Հետո փոսից աճեց մի եղեգ, որը, ըստ մի վարկածի, սոսափյունով հայտնում էր վարսավիրի ասածը, իսկ մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ այդ եղեգից մի տղա սրինգ է պատրաստել, որն էլ պատմել է գաղտնիքը։ Այս լեգենդը, որն ավարտվում է ճշմարտությունն ասող սրնգի կերպարով, հիմք է հանդիսացել Տրոյան արքայի մասին ժողովրդական հեքիաթի համար՝ տարածված հարավսլավոնների շրջանում (բուլղար․՝ Цар Троян, Цар с магарешките уши, մակեդոներեն՝ և սերբախորվաթ․՝ Цар Тројан, սերբախորվաթ․՝ У цара Тројана козје уши)[14][15]:

 
Միդասն ու Դիոնիսոսը

Մեկ այլ լեգենդ պատմում է, թե ինչպես է Միդասը ձեռք բերել «ոսկե նվեր»։ Երբ Դիոնիսոսն իր բանակով շարժվել է դեպի Հնդկաստան, Սիլենը մոլորվել է։ Միդասի մարդիկ նրան անտառում հարբած են գտել։ Միդասը սիրով դիմավորել է Սիլենին, զրուցել նրա հետ և 10 օր հետո վերադարձրել Դիոնիսոսին, որը ուրախացել է՝ իմանալով, որ իր ուսուցչին ողջ և առողջ են գտել։ Որպես պարգև՝ Դիոնիսոսը Միդասին առաջարկել է այն, ինչ նա կցանկանար։ Միդասը ավելի լավ բան չէր կարող ցանկանալ, քան խնդրել, որ այն ամենը, ինչին դիպչի, վերածվի մաքուր ոսկու։ Այդ ցանկությունը Դիոնիսոսը միանգամից կատարել է։ Միդասը որոշել է ստուգել իր նվերը. նա դիպել է կաղնու ճյուղին և այն ոսկի է դարձել, նա քար է վերցրել, և նույնն է պատահել։ Երբ Միդասը վերադարձել է արքունիք, հրամայել է խնջույք կազմակերպել՝ ի պատիվ իր նոր նվերի։ Բայց երբ նա ուտելիք և խմիչք է վերցրել, դրանք նույնպես ոսկի են դարձել։ Միդասը, վախենալով սովից մահանալուց, գնացել է Դիոնիսոսի մոտ և աղաչել նրան հետ վերցնել այդ նվերը։ Դիոնիսոսը խղճացել է նրան։ Նա հրամայել է Միդասին լողալ Պակտոլ գետում, որին սկսել են կոչել Քրիսորոյ (Ոսկեբեր)։ Միդասն ազատվել է իր նվերից, իսկ գետի ջրերում դեռ ոսկու հատիկներ կան[16][11]:

 
Միդաս թագավորը՝ 100 ղազախական տենգեի վրա, 2004, ոսկի

Միդասը ներխուժել է Թրակիա[17]։

Մակեդոնիայում ցուցադրվել են Միդասի պարտեզները, որտեղ գտել էին Սիլենին[18]։ Նա կառավարել է Մակեդոնիայի մի մասում, բայց վտարվել է Կարանի կողմից[19]։

Միդասի գերեզմանի վրա գտնվող արձանագրության մասին մեջբերել է Պլատոնը[20]։ Ըստ Պյութագորասի՝ նրա հոգին հանգրվանել է կրոտոնցի Միլլիուսի մեջ[21]::

Պատմական թագավոր Միդաս (մ.թ.ա. VII դար)Խմբագրել

Հայտնի է եղել իր հարստությամբ[22]։ Նվիրաբերություններ է արել Դելֆիին[23]։ Կոտորել է համաքաղաքացիներին և դարձել բռնակալ[24]։

Նրա կինը՝ Կիմայի Ագամեմնոն թագավորի դուստր Դեմոդիկան, առաջինն է մետաղադրամներ հատել[25]։

Պարտվել է կիմերների կողմից[26]։ Ինքնասպան է եղել՝ ցլի արյուն խմելով[27]։

ՄշակույթումԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т. 2. С. 149—150, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т. 2. С. 393—395
  2. ↑ «Гордий»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907 
  3. ↑ Геродот. История I 16
  4. ↑ Гесиод, фр. 352 М.-У.
  5. ↑ «Гигин. Мифы. Тематически объединенные мифы.»։ annales.info։ Վերցված է 2020-09-06 
  6. ↑ «Плутарх. Сравнительные жизнеописания. Цезарь.»։ ancientrome.ru (ռուսերեն)։ Վերցված է 2020-09-06 
  7. ↑ Цицерон. О дивинации I 78; Элиан. Пёстрые рассказы XII 42
  8. ↑ «Овидий. Метаморфозы. Книга XI.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  9. ↑ Юстин. Эпитома Помпея Трога XI 7, 14; Климент. Протрептик 13, 3
  10. ↑ «Павсаний. Описание Эллады. Книга I. Гл. 4.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  11. ↑ 11,0 11,1 «Гигин. Мифы. Каталоги.»։ annales.info։ Վերցված է 2020-09-06 
  12. ↑ «Ликофрон. Александра.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  13. ↑ Птолемей Гефестион; Конон. Мифы // Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.231; Овидий. Метаморфозы XI 173—179; Персий. Сатиры I 119—121; Петроний. Сатирикон, фр.28
  14. ↑ Сказка У царя Трояна козлиные уши! - Сербская народная сказка | Хранители сказок (Hobbitaniya.ru)
  15. ↑ Сказка «Царь Троян - козлиные уши», detskie-skazki.com
  16. ↑ «Гигин. Мифы. Тематически объединенные мифы.»։ annales.info։ Վերցված է 2020-09-06 
  17. ↑ «Ликофрон. Александра.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  18. ↑ «Геродот. История. Книга VIII. Урания.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  19. ↑ Юстин. Эпитома Помпея Трога VII 1, 11
  20. ↑ «Платон. Федр Перевод, введение, интерпретация, указатель имен, примечания А. А. Глухова. — СПб. Издательство РХГА, 2017 - документ в формате pdf»։ freedocs.xyz (ռուսերեն)։ Վերցված է 2020-09-06 (չաշխատող հղում)
  21. ↑ «Клавдий Элиан. Пестрые рассказы. Книга IV.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  22. ↑ «Тиртей. Фрагменты.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  23. ↑ «Геродот. История. Книга I. Клио.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  24. ↑ Полиэн. Стратегемы VII 5
  25. ↑ [https://nsu.ru/classics/plato/vorsokratiker.htm «������ ��������� ��������»]։ nsu.ru։ Վերցված է 2020-09-06 
  26. ↑ Евстафий. Комментарий к «Одиссее» Гомера XI 14 // Вестник древней истории. 1947. № 1. С. 292
  27. ↑ «Плутарх. Сравнительные жизнеописания. Тит Фламинин.»։ ancientrome.ru։ Վերցված է 2020-09-06 

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Միդաս Վիքիպահեստում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Միդաս&oldid=7939359» էջից