Մասնակից:Հայկ Սիմոնյան/Ավազարկղ
| Հայկ Սիմոնյան/Ավազարկղ |
|---|
Դոլոմիտյան Ալպեր (իտալ.՝ Dolomiti, գերմ.՝ Dolomiten), լեռնային զանգված Արևելյան Ալպերում, հարավային կրաքարային Ալպերի համակարգի մաս։ Լեռնային զանգվածը գտնվում է Իտալիայի հյուսիսարևելյան մասում՝ Բելունո, Բոլցանո, Պորդենոնե, Տրենտո և Ուդինե գավառներում։ Զանգվածը սահմանափակված է գետերի հովիտներով․ Իսարկո (հյուսիս-արևմուտք), Պուստերիա (հյուսիս), Պիավ (արևելք և հարավ-արևելք), Բրենտա (հարավ-արևմուտք) և Ադիջե (արևմուտք)[1]։ Համակարգի երկարությունը մոտ 150 կմ է, ամենաբարձր կետը Մարմոլադա լեռն է (3342 մ)։
009 թվականին Դոլոմիտները ներառվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում՝ VII և VIII չափանիշներով:
Գեոմորֆոլոգիա
խմբագրել
Դոլոմիտների և նրանց բնորոշ ժայռերի անվանումը (դոլոմիտ) առաջացել է 18-րդ դարի ֆրանսիացի երկրաբան Դեոդ դե Դոլոմիեի անունից, ով կատարել է տարածքի առաջին գիտական ուսումնասիրությունը։ Լեռները կազմված են հիմնականում դոլոմիտներից և կրաքարերից, պատկանում են ալպյան ծալքավորությանը։ Զանգվածը զբաղեցնում է 15,9 հազար կմ² տարածք և ներառում է 18 գագաթ՝ ավելի քան 3 հազար մ բարձրությամբ[1]։ Էրոզիայի գործընթացները ստեղծել են լանդշաֆտներ՝ ուղղահայաց, մերկ ժայռերով և նեղ ու երկար հովիտներով, ներառյալ սառցադաշտային և կարստային լանդշաֆտները: Հաճախակի են տեղի ունենում սողանքներ, ջրհեղեղներ և ձնահոսքեր[2]։ Երկու անգամ (1963 և 1966 թվականներին) ուժեղ փոթորիկները սողանքներ են առաջացրել, ինչը հանգեցրել է Վայոնտի ամբարտակի ճեղքմանը (Պիավ գետի վտակի վրա) և Լոնգարոնե գյուղի հեղեղմանը[1]։
Կենտրոնական մասում կան ձյան կուտակումներ և մոտ 40 սառցադաշտեր, որոնցից ամենամեծը Մարմոլադան է, որի մակերեսը 3 կմ2 է: Սառույցի ընդհանուր մակերեսը հասնում է 9 կմ2-ի[1][3]։
Ֆլորա և Ֆաունա
խմբագրելԼանջերի ստորին հատվածներում կան սոճու և սաղարթավոր անտառներ, սակայն դրանց մեծ մասը ծածկված է լեռնային մարգագետիններով։ Մեծ բարձրության վրա աճում են լեռնային և եվրոպական սեդրոնային սոճու ծառեր, հանդիպում են՝ սպիտակ սալոր, եվրոպական սալոր, սովորական սոճու ծառ և սև սոճու ծառ: Տերևակալող տեսակներն են՝ հաճարենին, կեչին, ուռենին և կոշտ լաստան, լոբի, թխկի, բոխի, սպիտակ հացենի և կաղնի։ Գարնանը ծաղկում են խոլորձների ավելի քան 50 տեսակ։
Կենդանական աշխարհը ներկայացնում է ճագարներով, գայլերով, լեռնային այծերով, հազվադեպ հանդիպում է շագանակագույն արջ: Բացի այդ, այստեղ կարելի է հանդիպել՝ եղնուղտ, լեռնային այծեր եւ սպիտակուցների ցեղի ներկայացուցիչներին:В небе можно наблюдать тундряных куропаток, орлов и ворон. В лесах нижнего пояса обитают дятлы, глухари и совы. На лугах много бабочек; в горных реках обитает форель[4].
На территории Доломитовых Альп расположен национальный парк Доломити-Беллунези, а также несколько природных парков.
Պատմություն
խմբագրելС мая 1915 по октябрь 1917 года в ходе Первой мировой войны на территории Доломитовых Альп проходили бои между итальянской и австрийской армиями. Фронт делил массив на две части, только в битве у горы Кол-ди-Лана погибло 6400 итальянских солдат и 1800 австрийских военнослужащих. После октября 1917 года итальянцы отступили к реке Пьява, где произошло одно из крупнейших сражений войны — битва при Капоретто.
В ходе противостояния противники прокопали сеть обходных туннелей и окопов, лабиринты которых до сих пор видны в Лагазуи (Lagazuoi), Кастельетто-делла-Тофана (Castelletto della Tofana) и Читта ди гьяччо (Citta di ghiaccio). И без того причудливые скалы несут следы от взрывов бомб и мин того времени[5].
Տնտեսություն
խմբագրելДоломитовые Альпы являются популярным районом туризма и зимних видов спорта. По главным долинам можно добраться во многие места массива. Курортные посёлки: Кортина-д’Ампеццо, Рокка-Пьеторе, Аллеге, Фалькаде, Ауронцо-Кадоре и Ортизеи, через который проходит узкоколейка. На окраинах массива располагаются города Больцано, Тренто (с запада) и Беллуно (с юго-востока). Бо́льшая часть пиков была впервые покорена английскими альпинистами в 1860-х и 70-х годах[1].
Պատկերասրահ
խմբագրել-
-
Музей под открытым небом, посвящённый Первой мировой войне на горе 5 Торри. Хорошо видны итальянские окопы и бункеры. -
Козы у подножья Пелмо. -
Панорама Итальянских Доломитовых Альп в провинции Больцано. -
Вид Доломитовых Альп с горы Мармолада.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Dolomites (mountains, Italy)». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-20-ին. — Britannica Online Encyclopedia
- ↑ «The Dolomites». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-11-ին. — UNESCO World Heritage Centre
- ↑ Доломитовые Альпы // Словарь современных географических названий / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ. ред. акад. В. М. Котлякова. Институт географии РАН. — Екатеринбург: У-Фактория, 2006.
- ↑ «Dolomites, Nature» (անգլերեն). dolomiti.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-14-ին. Վերցված է 2009-06-28-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Dolomites, History» (անգլերեն). dolomiti.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-18-ին. Վերցված է 2009-06-28-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- «Официальный сайт» (it/fr/de/en). Արխիվացված է օրիգինալից 2009-02-11-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)(լեհ.)(ռուս.)(ճապոներեն)(չին.) - Доломитовые Альпы // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- «SummitPost.org». Արխիվացված է օրիգինալից 2009-01-07-ին.
- «Peakware.com» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-10-04-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)