Հրանտ Նազարյան

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Նազարյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Հրանտ Նազարյանց / Հրանտ Նազարյան (Hrand Nazariantz, հունվարի 8, 1886(1886-01-08), Սկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - հունվարի 25, 1962(1962-01-25), Բարի, Իտալիա), հայ բանաստեղծ, ֆուտուրիզմի տեսաբան։

Հրանտ Նազարյան արմտ. հայ.՝ Հրանտ Նազարեանց
Ծնվել է	հունվարի 8, 1886(1886-01-08)
Ծննդավայր	Սկյուտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել է	հունվարի 25, 1962(1962-01-25) (76 տարեկան)
Վախճանի վայր	Բարի, Իտալիա
Գերեզման	Բարի
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, լրագրող և գրող
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն,  Իտալիայի թագավորություն և  Իտալիա
Կրթություն	Պերպերյան վարժարան և Փարիզի համալսարան
Hrand Nazariantz Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Կրթությունն ստացել է տեղի Կոստանդնուպոլսի Պերպերյան վարժարանում։ 1900 թ. մեկնել է արտասահման, եղել Իտալիայում, Ֆրանսիայում, տարվել սիմվոլիստ գրողներով։ Վերադառնալով ծննդավայր, 1902-1903 թվականներից մամուլում տպագրել է բանաստեղծություններ։ Սկզբում ստեղծագործել է հայերեն, ապա՝ իտալերեն, ֆրանսերեն։ Նրա գրիչը ավելի բեղմնավոր է դարձել օսմանյան սահմանադրության տարիներին (1908-1914), երբ ինքնուրույն և թարգմանական երկերով աշխատակցել է տասնյակ թերթերի, հանդեսների, տարեգրքերի, իր անվան շուրջ ստեղծելով նկատելի հետաքրքրություն։ 1908 թ. Պոլսում Տիգրան Զավենի հետ խմբագրել է «Սուրհանդակ» հանդեսը, 1909 թ.՝ Գարեգին Կոզիկյանի հետ՝ «Նոր հոսանք» պարբերականը։ 1911 թ. դեկտեմբերին և 1912 թ. առաջին ամիսներին Լիպարիտ Նազարյանի հետ միասին, մասնակցությամբ Ռուբեն Զարդարյանի և Լևոն Շանթի, խմբագրում է «Ազատամարտ» շաբաթաթերթի «Բագին» գրական հավելվածը։ Բանաստեղծն աշխատակցել է բազմաթիվ թերթերի ու պարբերականների՝ «Մասիս», «Լոյս», «Շանթ», «Ազատամարտ», «Բիւզանդիոն», «Արևելք», «Հայրենիք», «Մանզումէի էֆքեար» (Կ. Պոլիս), «Արևելեան մամուլ», «Հայ գրականութիւն» (Զմյուռնիա), «Գարուն» (Մոսկվա) և այլն, ինչպես նաև աշխատակցել է ֆրանսերեն և իտալերեն պարբերականների ու թերթերի։

1910 թ. իր ծախքով և Մերուժան Պարսամյանի առաջաբանով հրատարակում է Հերանուշ Արշակյանի բանաստեղծությունները։ Նույն թվականին տպագրում է «Եղիա Տեմիրճիպաշյանի սիրային նամակները. 1886-1889»։ Նամակագրական կապ է ունեցել ֆուտուրիզի հիմնադիր իտալացի գրող Ֆիլիպո Տոմազո Մարինետտիի (1876-1944) հետ, նրա մի շարք բանաստեղծություններ թարգմանել հայերեն, ապա 1910 թ. գրել «Ֆ. Մառինէտտի և ապագայապաշտութիւնը» գիրքը, որը ֆուտուրիզմին նվիրված առաջին ուսումնասիրություններից է համաշխարհային գրականության պատմության մեջ։ 1912 թվականի մայիսին առանձին գրքերով լույս է տեսնում նրա հայերեն առաջին և միակ բանաստեղծական ժողովածուն՝ «Խաչված երազներ» (Կ. Պոլիս)։ Սկզբում ստեղծագործել է հայերեն, ապա՝ իտալերեն, ֆրանսերեն։ Հրատարակել է իտալերեն գրքույկներ՝ Արշակ Չոպանյանի, Պետրոս Դուրյանի և այլ գրողների մասին։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո ապրել է Իտալիայում, աստիճանաբար ավելի ու ավելի մղվելով դեպի հուսալքումը։

Հրանտ Նազարյանցը Բարիում գրական տենդագին աշխատանք է ծավալել, առանձին աշխատանք է տպագրում Պետրոս Դուրյանի մասին՝ փորձելով հայ բանաստեղծի մեծությունը տեսանելի դարձնել իտալացի ընթերցողին (Bedros Turian poeta armeno, dalla sua vita e dale sue pagine migliori, con cenno sull'Arte armena. Con una presentazione di Enrico Cardile Ed. Laterza, Bari, 1916), իտալերեն է թարգմանել է Դուրյանի «Թատրոն կամ թշվառներ» պիեսը (I Miserabili։ dramma in 5 atti di Bedros Turian, versione italiana, con prefazione di Alfredo Violante, Ed. Sonzogno, Milano), գրել «Հայաստան. իր մարտիրոսությունն ու պահանջները» գիրքը (L'Armenia։ il suo martirio e le sue rivendicazioni, con introduzione di Umberto Zanotti Bianco (aka Giorgio d'Acandra) - Collezione La Giovane Europa, Ed. Battiato, Catania, 1916), գրել է «Հայ տաղասացներ. Նրանց կյանքը և նրանց երգը» հոյակապ գիրքը, որին հիացական առաջաբան է գրում Ֆերդինանդո Ռուսսոն (I trovieri dell'Armenia, nella loro vita e nel loro canti, con cenno sui canti popolari armeni, Prefazione di Ferdinando Russo. Casa Editrice Humanitas, Bari, 1916) և որտեղ իբրև հավելված հրատարակված են Ջիվանուց, Ղազար Սեբաստացուց, Կոնստանդին Երզնկացուց, Սայաթ-Նովայից, Գրիգորիս Աղթամարցուց կատարած իր թարգմանությունները, գրում է «Արշակ Չոպանյան» խորագրով մի գրքույկ, ուր Չոպանյանի գրական դիմանկարի հետ ներկայացնում է Չոպանյանից կատարած իր թարգմանությունները (Arsciak Ciobanian։ nella sua vita e nelle sue pagine migliori, con prefazione di Mario Pilo, Ed. Humanitas, Bari, 1916)։

1919 «Տիեզերական ողբերգության մեծ երգը» (Il Grande Canto della Cosmica Tragedia) այն հրապարակվել է Շահան Նաթալիի ամսագրում, այն հրապարակվել է Շահան Նաթալիի ամսագրում, «Փիւնիկ»։ 1920 թ. իտալերեն թարգմանությամբ հրատարակվում են Հրանտ Նազարյանցի երկու բանաստեղծական գրքերը՝ «Վահագն» խորագրով բանաստեղծությունների և պոեմների ծավալուն ժողովածուն և հինգ մասից-հինգ հատվածից բաղկացած «Հայելին»։

1920 թվականից Հրանտ Նազարյանցը իտալացի գրող Ռոբերտո Սարվազիի հետ խմբագրել է «Fantasma» գրական ամսագիրը, որի էջերում հրատարակել է Ռուբեն Զարդարյանի, Ատոմ Յարճանյանի (Սիամանթո), Դանիել Վարուժանի, Եղիա Տեմիրճիպաշյանի ու «ուրիշ շատ մը հին ու նոր հայ բանաստեղծների և արձակագիրների էջեր՝ կենսագրական ու գրախօսական նօթերով՝ ծանօթացնելու համար, այսպէս, հայ միտքը ու հոգին իտալացիներուն»։

1962 թ. հունվարի 25 իտալական Բարի քաղաքում ծանր անդամալույծ վիճակում երկար տառապելուց հետո վախճանվել է։ 2008 թվականին Յուրի Խաչատրյանի առաջաբանով ու ծանոթագրություններով Երևանում հրատարակվել է Հրանտ Նազարյանցի «Աստեղահեւ մենութիւն» ընտրանին։

Պատկերասրահ

• 
• 

Երկեր

• ԻՆՔՆԱՏԻՊ ԵՂԻՐ (Անգլիական Բարքեր), (trad. Un saggio sulla poesia inglese), in "Պիւրակն", n.23, 1º maggio 1905, pp. 446–447.
• prefazione a Elia Demirgibashian, Եղիա Տէմիրճիպաշեանի սիրային նամակները, 1886-1889։ երկու ինքնատիպ լուսանկարներով եւ իր ձեռագիր մէկ նամակով, (trasl. Eghia Demirchibashyani sirayin namaknerě, 1886-1889: erku inkʿnatip lusankarnerov ew ir dzeṛagir mēk namakov), (trad. Lettere d'Amore 1886-1889: con una lettera manoscritta e due foto originali), Costantinopoli, Ter-Nersesean, 1910.
• Ֆ.Թ. Մառինէթթի եւ ապագայապաշտութիունը, (trasl. F. T. Marinetti yev Apagajapashdoutioun), (trad. F.T. Marinetti e il Futurismo), Costantinopoli, Onnik Barseghian e Figli, 1910.
• Հերանոյշ Արշակեան։ Իր կեանքը եւ բանաստեղծությունները (trasl. Heranush Arshagyan: Ir keank'y yev banasteghtsut'yunnery), (trad.Heranush Arshagyan: la sua vita e poesie), Costantinopoli, Ter-Nersesian, 1910.
• Դասսօ եւ իր հայ թարգմանիչները, (trad. Torquato Tasso e i suoi traduttori Armeni), con una lettera di Arsen Ghazikian, Costantinopoli, տպ. Օնիկ Արզումանի, 1912. PDF del volume "Դասսօ եւ իր հայ թարգմանիչները", presso la Biblioteca Nazionale d'Armenia
• prefazione a Shahan Natalie, Սէրի եւ ատելութեան երգեր., (tras. Seri yev atelut'yean yerger), (trad. Shahan Natalie, Canzoni d'Amore e d'Odio), Boston, Hayrenik, 1915.
• Bedros Tourian, Poeta armeno: dalla sua vita e dalle sue pagine migliori, con un cenno sull'arte armena, in collaborazione con Franco Nitti Valentini, con una presentazione di Enrico Cardile, Bari, Laterza, 1915.
• traduzione Bedros Turian, I Miserabili, dramma in Cinque atti, versione italiana di Hrand Nazariantz; con prefazione di Alfredo Violante, Milano, Sonzogno, 1916
• prefazione a Dino Fienga, Armenia sanguinante, Napoli, ed. G. Borrelli, 1916.
• La soluzione secondo un armeno, in "La nuova rassegna", 20 maggio 1916
• L'Armenia, il suo martirio e le sue rivendicazioni, con introduzione di Umberto Zanotti Bianco, Catania, Battiato, 1916.
• I Trovieri dell'Armenia nella loro vita e nei loro canti: con cenno sui canti popolari armeni, prefazione di Ferdinando Russo, Bari, Humanitas, 1916.
• Arsciak Ciobanian: nella sua vita e nelle sue pagine migliori, in collaborazione con Mario Virgilio Garea; con prefazione di Mario Pilo, Bari, Humanitas, 1917.
• prefazione a La grasta di basilico: leggenda trecentesca siciliana in Teatro siciliano di Francesco De Felice, Catania, ed. Vincenzo Giannotta, 1923.
• L'arte di Armenia, Bari, Laterza, 1924.
• commento a Ettore Palmieri, La scheda dei sogni, con una lettera di Guido da Verona, xilografie di Piero Casotti, Bari, S.E.T., 1929.
• prefazione a Luciano Landi, Alle 5, la sera di Natale (I poveri): dramma in 3 atti con lettera-prefazione di Hrand Nazariantz, Milano-Roma, Gastaldi, 1948.
• premessa a Milena Cianetti Fontani, Consolazione: liriche, Milano, Gastaldi, 1950.
• prefazione a Cecilia Picciola Ferri, Polyphylla, Urbino, Ist. Statale D'arte, 1950.
• prefazione di Hrand Nazariantz tradotta da Aldo Capasso a Antonio Quaremba, Il cielo e la terra, Napoli, Ed. La Fiaccola, 1954.
• prefazione a Enzo Contillo, Per più placati lidi: LIRICHE, Roma, Conte, 1954.
• a cura di Tiziano Arrigoni,Armenia: lo sterminio dimenticato, Piombino, La bancarella, 2008. (riedizione di L'Armenia, il suo martirio e le sue rivendicazioni del 1916, con un saggio del curatore e note biografiche sull'autore)
• L'Armenia. Il suo martirio e le sue rivendicazioni, edizione critica del Centro Studi Hrand Nazariantz di Bari, a cura di Cosma Cafueri e revisione bibliografica di Carlo Coppola, con postfazione di Anahit Sirunyan, Bari, FaL Vision, 2016.

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հրանտ Նազարյան» հոդվածին։