Հարություն Աբելյան

Հարություն Տիգրանի Աբելյան (ապրիլի 13, 1849(1849-04-13), Վարդաբլուր, Հայաստան - նոյեմբերի 11, 1921(1921-11-11), Ցյուրիխ, Շվեյցարիա), հայ քիմիկոս։ Ցյուրիխի համալսարանի պրոֆեսոր։ Հայ գաղութի պատվավոր նախագահ։

Հարություն Աբելյան
Ծնվել է	ապրիլի 13, 1849(1849-04-13) Վարդաբլուր, Հայաստան
Մահացել է	նոյեմբերի 11, 1921(1921-11-11) (72 տարեկան) Ցյուրիխ, Շվեյցարիա
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	քիմիկոս
Հաստատություն(ներ)	Ցյուրիխի համալսարան
Անդամակցություն	Գերմանական քիմիական ընկերություն
Ալմա մատեր	Ներսիսեան դպրոց և Ցյուրիխի համալսարան (1865)
Աշխատությունները Վիքիդարանում

Կենսագրություն

Հարություն Աբելյանը ծնվել է ապրիլի 13 (25)-ին, Վարդաբլուր գյուղում (այժմ՝ Լոռու մարզ)։ Պատանեկության հասակում կորցրել է հորը։ Նախնական կրթությունը ստացել է գյուղի դպրոցում։ Սովորել է Ներսիսյան դպրոցում և որպես առաջավոր շրջանավարտ 1865 թվականին ուղարկվել Եվրոպա` ուսումը շարունակելու։ 1865 թվականի հոկտեմբերի 21-ին դառնում է Հայդելբերգի համալսարանի ուսանող։ Համալսարանի բնագիտական ֆակուլտետում աշակերտել է Ռ. Բանզենին, Գ. Կիրխհոֆին, Հ. Հելմհոլցին, միաժամանակ դասախոսություններ լսել փիլիսոփայության, տրամաբանության և հոգեբանության բաժիններում։ Առանց Հայդելբերգի համալսարանն ավարտելու Աբելյանն անցնում է Շվեյցարիա՝ շարունակելով հետևել բնագիտության դասընթացներին։

1872 թվականին ավարտել է Ցյուրիխի համալսարանը` ներկայացնելով դոկտորական ատենախոսության թեզերը։ 1884 թվականին ընդունում է Շվեյցարիայի քաղաքացիություն։

Եղել է Ցյուրիխի նահանգային քիմիկոս (1877-1884), համալսարանի պրոֆեսոր (1884-1921), Գերմանական քիմիական ընկերության անդամ։ Զբաղվել է բարձր ածխաջրածինների, դիքլորեթերների և սննդանյութերի վերլուծական քիմիայով։ Հետազոտել է նավթի բոցավառման պրոցեսը, ստեղծել նրա ջերմությունը չափող սարք, որ կոչվել է իր անունով։ Աբելյանի «Առաջնորդ որակական անալիզի» գերմաներեն լեզվով գրված գիրքը ունեցել է բազմաթիվ հրատարակություններ։ 1896 թ. գիտական նպատակներով եկել է Հայաստան, բարձրացել Արարատի գագաթը, իր տպավորությունները գրել եվրոպական թերթերում։ Աբելյանը եղել է Ցյուրիխի հայ գաղութի պատվավոր նախագահ։

Մահացել է հոկտեմբերի 11-ին, Ցյուրիխում։

Ընտանիք

Կինն ազգությամբ ռուս էր, ունեցել է երկու աղջիկ և մեկ տղա։ Տղան քանդակագործ, նկարիչ էր։

Երկեր

• Հովակիմյան Բ. Մ. Հայոց ծածկանունների բառարան, 2005, էջ 547 (Աբելյան Հարություն Տիգրանի [հրատ. նյութերում օգտագործած գրական անունները])։

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 21)։