Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ

տարադրամ, Ֆրանկ (դրամական միավոր)
Երկիր	Կամերուն, Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն, Չադ, Կոնգոյի Հանրապետություն, Հասարակածային Գվինեա, Գաբոն
Թողարկող	Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների բանկ
Նախորդողը	Արևմտաաֆրիկյան ֆունտ
Սկսած	1961
Փոխակերպում ստանդարտ միավորի	0,0044345308044682 միջազգային դոլար, 0,0031661600810537 միջազգային դոլար, 0,0049720323182101 միջազգային դոլար, 0,0047814403610944 միջազգային դոլար, 0,003914430548216 միջազգային դոլար, 0,0040389842762342 միջազգային դոլար
Գին	1 Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՄ ֆրանկ

Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ (ֆր. ՝ franc CFA կամ պարզապես franc, ISO կոդը ՝ XAF, հապավում ՝ F.CFA) Կենտրոնական Աֆրիկայի վեց անկախ պետությունների արժույթն է՝ Կամերուն, Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն, Չադ, Կոնգոյի Հանրապետություն, Հասարակածային Գվինեա և Գաբոն։ Այս վեց երկրների ընդհանուր բնակչությունը կազմում է 55,2 միլիոն մարդ (2020 թվականի դրությամբ), և 100 միլիարդ ԱՄՆ դոլարից ավելի ՀՆԱ (2021 թվականի դրությամբ)^[1]^[2]։

ԱՖՀ-ն (ֆրանս․՝ CFA) ի սկզբանե նշանակում էր «Աֆրիկայի ֆրանսիական գաղութներ» (ֆրանս․՝ Colonies françaises d'Afrique)։ Այս պետությունների անկախությունից հետո նրա անունը փոխվեց «Ֆինանսական համագործակցություն Կենտրոնական Աֆրիկայում» (ֆրանս․՝ Coopération financière en Afrique centrale)։ Արժույթը թողարկվում է Կենտրոնական Աֆրիկայի Պետությունների Բանկի կողմից (ֆրանս․՝ Banque des États de l'Afrique Centrale, BEAC), որը գտնվում է Յաունդեում (Կամերուն)՝ Կենտրոնական Աֆրիկայի տնտեսական և դրամավարկային համայնքի անդամների համար (ֆրանս․՝ Communauté Économique et Monétaire de l'Afrique Centrale, CEMAC): Ֆրանկը անվանականորեն բաժանվում է 100 ցենտիմի, սակայն սանտիմի անվանական արժեք չի թողարկվել։ ԱՖՀ ֆրանկ թղթադրամների արտադրությունն իրականացվել է Շամալիերայում՝ Ֆրանսիայի Բանկի կողմից, 1945 թվականին դրա ստեղծման օրվանից։

Արևմտյան Աֆրիկայի մի քանի նահանգներում շրջանառության մեջ է Արևմտյան Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկը, որը հավասար արժեք ունի Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկին։

Պատմություն

ԱՖՀ ֆրանկը ներմուծվել է Հասարակածային Աֆրիկայի ֆրանսիական գաղութներ 1945 թվականին՝ փոխարինելով ֆրանսիական Հասարակածային աֆրիկյան ֆրանկին։

Արժույթը մնացել է գործածության մեջ, երբ այս գաղութները ձեռք են բերել իրենց անկախությունը։ Հասարակածային Գվինեան՝ միակ նախկին իսպանական գաղութը գոտում, ընդունել է ԱՖՀ ֆրանկը 1984 թվականին՝ փոխարինելով Հասարակածային Գվինեական էկվելին 1 ֆրանկ = 4 բիպկվելե փոխարժեքով^[փա՞ստ]։

Արժույթը կապված էր ֆրանսիական ֆրանկի (F) հետ F.CFA-ում 1 = 2 ֆրանսիական ֆրանկ 1948 թվականից՝ դառնալով F.CFA 1 = NF 0,02 նոր ֆրանկի ներդրումից հետո 1 նոր ֆրանկ = 100 հին ֆրանկ։ 1994 թվականին արժույթը կիսով չափ արժեզրկվել է մինչև F.CFA 1 = F 0.01։ 1999 թվականից սկսած այն եվրոյի հետ կապված է եղել €1 = F 6,55957 = F.CFA 655.957.

2023 թվականի ապրիլի 25-ին տեղի է ունեցել Կենտրոնական Աֆրիկայի և Ֆրանսիայի տնտեսական և արժութային համայնքի նախարարական հանդիպումը։ Մասնավորապես, քննարկվել է ԱՖՀ ֆրանկի թեման։ Ֆրանսիական կողմից ԱՖՀ ֆրանկին տրամադրվող երաշխիքը և դրա փոխարկելիության ապահովումը ընկալվում է որպես տարածաշրջանի տնտեսական կայունության վեկտոր։ Ֆրանսիան մնում է «բաց» և «հասանելի» Կենտրոնական Աֆրիկայում դրամավարկային համագործակցության բարեփոխման համար առաջ շարժվելու համար, ինչպիսին այն կարողացավ տեղի ունենալ Արևմտյան Աֆրիկայում։ Ֆրանսիան ասում է, որ պատրաստ է ստանալ CEMAC-ի առաջարկները [1] Արխիվացված 2023-06-09 Wayback Machine։

Քննադատություն

Ըստ BBC-ի, «քննադատները, ինչպիսիք են հակա-ԱՖՀ շարժումը ղեկավարողները, ասում են, որ աֆրիկյան 14 երկրների իրական տնտեսական զարգացմանը կարելի է հասնել միայն այն դեպքում, եթե նրանք ազատվեն արժույթից։ Նրանք պնդում են, որ երաշխիքների դիմաց՝ Ֆրանսիայի գանձապետարանը, աֆրիկյան երկրներն ավելի շատ գումար են ուղղում դեպի Ֆրանսիա, քան ստանում են որպես օգնություն։ Նրանք նաև պնդում են, որ իրենք իրավունք չունեն որոշել հիմնական դրամավարկային քաղաքականությունը, որը համաձայնեցվել է եվրոգոտու անդամ երկրների կողմից»^[3]։

Մետաղադրամներ

1948 թվականին մետաղադրամները թողարկվել են բոլոր գաղութներում (բացառությամբ ֆրանսիական Կամերունի) օգտագործման համար՝ 1 և 2 ֆրանկ անվանական արժեքներով։ Սա մոտ 50 տարվա ընթացքում 2 ֆրանկանոց մետաղադրամի վերջին թողարկումն էր։ 1958 թվականին ավելացվել են 5, 10 և 25 ֆրանկ մետաղադրամներ, որոնք օգտագործվել են նաև ֆրանսիական Կամերունում։ Սրանք կրում էին «Կամերուն» անունը, բացի États de l'Afrique Equatoriale-ից։ 1961 թվականին ներկայացվել են նիկելի 50 ֆրանկ մետաղադրամներ, որին հաջորդել է 100 ֆրանկ նիկելի կտորները 1966 թվականին։

1971 թվականից 100 ֆրանկանոց մետաղադրամները թողարկվել են յուրաքանչյուր առանձին անդամ պետության համար՝ պատկերելով այն պետական անվանումը, որով դրանք թողարկվել են։ Այս եղանակով թողարկվել են նաև 50 ֆրանկ մետաղադրամներ 1976-1996 թվականներին՝ չափերի կրճատումից հետո։ Սակայն յուրաքանչյուրին պետական անվանումը պատկերելու փոխարեն վերին դարձերեսին տրվել է նույնականացման տառ։ Չադի համար թողարկվել է «A» տառով 50 ֆրանկ մետաղադրամ, Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետության համար՝ «B», Կոնգոյի համար՝ «C», Գաբոնի համար՝ «D», Կամերունի համար՝ «E»: 1976 թվականին ներկայացվել են 500 ֆրանկ արժողությամբ կպրոնիկելային մետաղադրամներ։ 1985 թվականից դրանք թողարկվել են նաև առանձին պետությունների կողմից։ Այդ տարի ներմուծվել են նաև 5, 25, 50 և 100 ֆրանկ մետաղադրամներ Հասարակածային Գվինեայում օգտագործելու համար, որը վերջերս միացել էր արժութային միությանը, որոնք պատկերում էին բոլոր անվանումներն ու տեղեկությունները իսպաներեն՝ սովորական ֆրանսերենի փոխարեն, հատկապես «ֆրանկո» անվանումը «ֆրանկ»-ի փոխարեն։ Չնայած որոշ մետաղադրամների տիտղոսային տարբերություններին, բոլորն էլ օրինական և փոխանակելի էին բոլոր անդամ երկրներում։

1996 թվականին վերսկսվել է 100 ֆրանկ արժողությամբ մետաղադրամի կենտրոնացված արտադրությունը՝ 1998 թվականին 500 ֆրանկ արժողությամբ մեկ մետաղադրամը նորից ներմուծվել է։ Չնայած պետական անունների և ծածկագրերի իջեցմանը, մետաղադրամների ընդհանուր ձևավորումը համեմատաբար անփոփոխ է մնացել։

2006 թվականին տեղի է ունեցել ԱՖՀ ֆրանկի համար մետաղադրամների բոլոր անվանական արժեքների վերանախագծում, ինչպես նաև 2 ֆրանկ կտորի ներմուծում։ 1, 5, 10 և 25 ֆրանկ մետաղադրամները կրճատվել են չափերով, մինչդեռ ներկայացվել է նոր երկմետաղ 100 ֆրանկ մետաղադրամ, ինչպես նաև նոր և փոքր չափի 500 ֆրանկ մետաղադրամ՝ ուժեղացված անվտանգության հատկանիշներով, ներառյալ լազերային մակնշումը։ Բոլոր նոր մետաղադրամները պատկերում են «CEMAC»՝ ֆրանսերեն «Communauté Économique et Monétaire de l'Afrique Centrale» անվան հապավումը։ Ավելի հին չափի մետաղադրամները շարունակում են մնալ օրինական վճարում՝ նոր կազմաձևված մետաղադրամների հետ մեկտեղ։

Բոլոր ԱՖՀ մետաղադրամները պատկերում են դրամահատարանի նշանը, ինչպես նաև փորագրողի գաղտնի նշանը։ Անանուխի նշանը գտնվում է անվանման ձախ կողմում հակառակ կողմում, իսկ աջ կողմում` փորագրողի նշանը։

Թղթադրամներ

Երբ ԱՖՀ ֆրանկը ներմուծվել է, շրջանառության մեջ էին Caisse Centrale de la France d'Outre-Mer («Արտասահմանյան Ֆրանսիայի կենտրոնական գանձապահ») թղթադրամները՝ 5, 10, 20, 100 և 1000 ֆրանկ անվանական արժեքներով։ 1947 թվականին ֆրանսիական Հասարակածային Աֆրիկայում օգտագործելու համար նոտաների նոր շարք է ներկայացվել, թեև նոտաները չէին կրում գաղութների անվանումը։ Թողարկվել են 5, 10, 20, 50, 100 և 1000 ֆրանկ անվանական արժեքներով թղթադրամներ, որոնց հաջորդել են 500 ֆրանկները 1949 թվականին, իսկ 5000 ֆրանկները՝ 1952 թվականին։

1961 թվականին թղթադրամի արտադրությունը ստանձնել է «Banque Centrale des États de l'Afrique Équatoriale et du Cameroun»-ը, ընդ որում 100 ֆրանկից ցածր թղթադրամները դադարել են թողարկվել։ Բանկի անվանումը 1963 թվականին փոխվել է «Banque Centrale des États de l'Afrique Équatoriale»-ի։

1975 թվականին բանկի անվանումը կրկին փոխվեց՝ դառնալով «Banque des États de l'Afrique Centrale», և առանձին նահանգները սկսել են թողարկել թղթադրամներ իրենց անունով՝ 500, 1,000, 5,000 և 10,000 ֆրանկ արժողությամբ։ Այս պրակտիկան ավարտվել է 1993 թվակնաին։ Այդ ժամանակից ի վեր թղթադրամները թողարկվել են միայն մի տառով, որը ցուցադրված է տարբեր նահանգների թողարկումները տարբերելու համար։ 2000 ֆրանկ թղթադրամները ներկայացվել են 1993 թվականին։ Երկրի տառերի ծածկագրերը հետևյալն են.

1993 թվականի շարք․

2002 թվականի շարք․

Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ թղթադրամներ (1993-1994 թողարկում)
Պատկեր	Արժեք	Դիմերես	Դարձերես	Նշում
^[5]	500 ֆրանկ	Զեբուս, մարդ	Անթելոպա	C (Կոնգոյի Հանրապետություն), E (Կամերուն), F (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), L (Գաբոն), N (Հասարակածային Գվինեա), P (Չադ)
^[6]	1000 ֆրանկ	Սուրճի բերքահավաք, մարդ	Լաստանավ	C (Կոնգոյի Հանրապետություն), E (Կամերուն), F (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), L (Գաբոն), N (Հասարակածային Գվինեա), P (Չադ)
^[7]	2000 ֆրանկ	Արեւադարձային մրգեր, կին	Նավահանգստի տեսարան	C (Կոնգոյի Հանրապետություն), E (Կամերուն), F (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), L (Գաբոն), N (Հասարակածային Գվինեա), P (Չադ)
^[8]	5000 ֆրանկ	Նավթային հարթակի աշխատողներ	Բամբակի բերքահավաք	C (Կոնգոյի Հանրապետություն), E (Կամերուն), F (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), L (Գաբոն), N (Հասարակածային Գվինեա), P (Չադ)
^[9]	10000 ֆրանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների բանկի շենքը, Յաունդե, Կամերուն, կին	Ձկնորսություն	C (Կոնգոյի Հանրապետություն), E (Կամերուն), F (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), L (Գաբոն), N (Հասարակածային Գվինեա), P (Չադ)

Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ թղթադրամներ (2002 թողարկում)
Պատկեր	Արժեք	Դիմերես	Դարձերես	Նշում
^[10]	500 ֆրանկ	Դասարանի տեսարան, որտեղ ուսանողները սովորում են ֆրանսերեն B տառի մասին	Կին, խրճիթներ	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[11]	1000 ֆրանկ	անտառահատումներ, մարդ	Դաշտային աշխատանք	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[12]	2000 ֆրանկ	Հիդրոէլեկտրական ամբարտակ, աղջիկ	Հանքարդյունաբերության տեսարան	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[13]	5000 ֆրանկ	Նավահանգիստ, մարդ	Նավթի պոմպակայան	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[14]	10000 ֆրանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների բանկի շենքը, Յաունդե, Կամերուն, կին	Տրանսպորտ և կապ	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)

Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ թղթադրամներ (2022 թողարկում)
Պատկեր	Արժեք	Դիմերես	Դարձերես	Նշում
^[15]	500 ֆրանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի Պետությունների Բանկի շենքը (Յաունդե, Կամերուն)	Առաջնային գույներն են՝ մոխրագույն, դեղին, կապույտ, կանաչ և նարնջագույն։ Այս գրառման կենտրոնական թեման ժամանակակից գյուղատնտեսությունն է։ Անվտանգության առանձնահատկությունները ներառում են ամուր անվտանգության թել CEMAC-ով, ջրի մակարդակի նշագիծ (երեք ալանդ անտիլոպի գլուխ) և էլեկտրոտիպ 500	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[15]	1000 ֆրանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի Պետությունների Բանկի շենքը (Յաունդե, Կամերուն)	Հիմնական գույներն են՝ կապույտ, դեղին, կարմիր, կանաչ և շագանակագույն։ Այս գրառման հիմնական թեման առողջապահությունն է։ Անվտանգության առանձնահատկությունները ներառում են ամուր անվտանգության թել CEMAC-ով, ջրի մակարդակի նշագիծ (երեք էլանդական անտիլոպի գլուխ) և էլեկտրոտիպ 1000։	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[15]	2000 ֆրանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի Պետությունների Բանկի շենքը (Յաունդե, Կամերուն)	Կարմիրը, դեղինը, կանաչը և մոխրագույնը այս նոտայի հիմնական գույներն են։ Այս գրառման թեման շրջակա միջավայրի պահպանությունն ու կենդանական աշխարհն է։ Անվտանգության առանձնահատկությունները ներառում են Silkscreen OVI® կանաչ-կապույտ աստղերը, Dualtrack™ գույնը փոխող պատուհանների անվտանգության թելը՝ ապամետաղացված BEAC 2000-ով, ջրանիշ (երեք էլանդական անտիլոպի գլուխ) և էլեկտրոտիպ 2000։	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[15]	5000 ֆրանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի Պետությունների Բանկի շենքը (Յաունդե, Կամերուն)	Գունային սխեման այստեղ կանաչ, դեղին, կարմիր, շագանակագույն և մոխրագույն է։ Հետևի կողմի հիմնական թեման շրջակա միջավայրի պաշտպանությունն ու կենդանական աշխարհն է։ Անվտանգության առանձնահատկությունները ներառում են SPARK Live® ոսկեգույն-կանաչ Truspin® էֆեկտի աստղերով, RAPID® պատուհանով անվտանգության թել BEAC 5000-ով, ջրի մակարդակի նշագիծ (էլանդական անտիլոպայի երեք գլուխ), եւ էլեկտրոտիպ 5000։	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)
^[15]	10000 ֆրանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի Պետությունների Բանկի շենքը (Յաունդե, Կամերուն)	Մանուշակագույն, դեղին, կարմիր, կանաչ և նարնջագույն գույները հիմնական գույներն են։ Հետևի մասի հիմնական թեման կրթությունն է։ Անվտանգության առանձնահատկությունները ներառում են SPARK Live® մագենտա-կանաչ՝ Truspin® էֆեկտի աստղերով, RAPID® պատուհաններով անվտանգության թել՝ BEAC 10000-ով, ջրանիշ (երեք էլանդական անտիլոպի գլուխ) և էլեկտրոտիպ 10000։	A (Գաբոն), C (Չադ), F (Հասարակածային Գվինեա), M (Կենտրոնական Աֆրիկյան Հանրապետություն), T (Կոնգոյի Հանրապետություն), U (Կամերուն)

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ Population Reference Bureau. «2014 World Population Data Sheet» (PDF). Prb.org. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ World Bank. «Gross domestic product 2012» (PDF). Databank.worldbank.org. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
↑ «African protests over the CFA 'colonial currency'». BBC News. 2017 թ․ օգոստոսի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
↑ «Central African States banknotes - Central African States paper money catalog and CAS currency history». www.atsnotes.com. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 30-ին.
↑ «P-101C». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-202E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-203E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-204E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-205E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-106T». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-207U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-208U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-209U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ «P-210U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.
↑ ^15,0 ^15,1 ^15,2 ^15,3 ^15,4 «Bank of Central African States Launches Redesigned Banknotes». 2022 թ․ դեկտեմբերի 21.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կենտրոնական Աֆրիկայի ԱՖՀ ֆրանկ կատեգորիայում։

(fr) Communauté Économique et Monétaire de l'Afrique Centrale (Official Site of the Economic and Monetary Community of Central Africa)
Central African CFA franc Banknotes

[2014_data_sheet2-1] Population Reference Bureau. «2014 World Population Data Sheet» (PDF). Prb.org. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[2013_GDP2-2] World Bank. «Gross domestic product 2012» (PDF). Databank.worldbank.org. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.

[3] «African protests over the CFA 'colonial currency'». BBC News. 2017 թ․ օգոստոսի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.

[4] «Central African States banknotes - Central African States paper money catalog and CAS currency history». www.atsnotes.com. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 30-ին.

[5] «P-101C». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[6] «P-202E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[7] «P-203E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[8] «P-204E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[9] «P-205E». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[10] «P-106T». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[11] «P-207U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[12] «P-208U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[13] «P-209U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[14] «P-210U». banknote.ws. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 25-ին.

[platform.keesingtechnologies.com-15] 15,0 ^15,1 ^15,2 ^15,3 ^15,4 «Bank of Central African States Launches Redesigned Banknotes». 2022 թ․ դեկտեմբերի 21.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]