Ծովակ

Ծովակ
Գյուղ
	Ծովակ
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Գեղարքունիքի մարզ
Մակերես	1586,11 կմ²
ԲԾՄ	1920 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	2319 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Փոստային ինդեքս	1612
	Ծովակ Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ծովակ (այլ կիրառումներ)

Ծովակ (մինչև 1946 թ.` Ներքին Զաղալու), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիսի տարածաշրջանում, Վարդենիս քաղաքից մոտ 6 կմ արևմուտք, Սևանա լճի հարավ-արևելյան ափի մոտ։ Բնակավայրը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1920 մ բարձրության վրա։

Նախկինում Ներքին Զաղալու անվան տակ ընդգրկված է եղել Ցարական Ռուսաստանի Երևանի նահանգի Նոր Բայազետի գավառում։ Խորհրդային տարիներին մասն է կազմել Հայկական ԽՍՀ Նոր Բայազետի գավառի, 1930 թվականից` Վարդենիսի շրջանի։ Վերանվանվել է Ծովակ 1946 թ. օգոստոսի 12-ին։ 1995 թվականից մտնում է ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի մեջ։

ԱնվանումԽմբագրել

Ունեցել է Ներքին Զաղալու անվանումը, ստուգաբանվում է` Զաղա` նշանակում է հեր-քարայր, որոնցից մի քանիսը ստորգետնյա անցումներով կապված են եղել իրար հետ։

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Գյուղը գտնվում է Սևանի լճափնյա հարթավայրում, Մարտունի-Վարդենիս ավտոճանապարհի վրա, մարզկենտրոնից 64 կմ հարավ-արևելք։ Գյուղի տարածքը կազմում է 1586,11 կմ², բնակչություն՝ 2887 մարդ։ Մարզկենտրոնից Գավառից գտնվում է մոտ 60-62 կմ հեռավորության վրա։ 1920-ական թվականներից այն հայտնի է եղել իր նավահանգստով որտեղից կապ է հաստատվել Սևան բնակավայրի հետ։ Նավագնացությունը եղել է հիմնական տրանսպորտային միջոցը։ Լճին հարող ցամաքը անտառապատ գոտի է։ Հին գյուղի ավերակների և բնակիչների մասին վկայություններ կան ներկայիս գյուղի տարածքի արևմտյան բարձրադիր մասում։ Ծովակը հետագայում կառուցվել է լճի արհեստական ցամաքեցման հետևանքով չորացված հողերի վրա, որպես հանգստի գոտի կարող է ծառայել նախկինում գործող «Ֆազենդա» տարածք շինությունը։

ԲնակչությունԽմբագրել

Ըստ ՀՀ 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների` Ծովակի մշտական բնակչությունը կազմել է 2319, առկա բնակչությունը` 2202 մարդ^[1]։ Բնակիչները հայեր են, որոնց նախնիներն այստեղ են գաղթել 1827 թ. Արևմտյան Հայաստանի Մուշի շրջանի Բուլալու բնակավայրից։ Ծովակի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև^[2].

Տարի	1873	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	521	843	1005	1341	1683	2315	2324	2393^[3]	2623	2319^[1]

Պատմամշակութային կառույցներԽմբագրել

Գյուղում պահպանվել են 19-րդ դարի սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, 11-րդ և հետագա դարերում բազմաթիվ խաչքարեր, որոնցից 7-ը մի շարքի վրա են և կոչվում են «Յոթ եղբայր» (1013թ.): Գյուղից 1,5 կմ հյուսիս-արևելք կա «Ավերք» գյուղատեղի (մջնդ.), արևմտյան մասում` «Թուխ Մանուկ» մատուռ և գերեզմանոց։ Շրջակայքում կան կիկլոպյան ամրոց-բնակավայր (մ.թ.ա. 1-ին հզմ.), Սարդուր II-ի սեպագիր արձանագրությունը (մ.թ.ա. 8-րդ դ.)^[4]։

Խորհդային տարիներին գյուղն ուներ միջնակարգ դպրոց, մանկապարտեզ, մշակույթի տուն, 2 գրադարան, կապի հանգույց։

ՏնտեսությունԽմբագրել

Բնակչությունը զբաղվում է ծխախոտագործությամբ, ձկնորսությամ, կարտոֆիլի և հացահատիկի, բանջարաբոստանային, կերային կուլտուրաների մշակությամբ։ Գյուղացիները զբաղվում են հիմնականում մանր և խոշոր եղջերավոր անասնաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ։

ԿլիմաԽմբագրել

Գյուղը գտնվում է բարեխառն գոտում՝ ցամաքային կլիմային բնորոշ հատկանիշերով։ Ձմեռները տևական են, ցուրտ, ձնածածկույթով։ Ամառները տաք են, համեմատաբար խոնավ։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +4.6 ْC է։ Առավելագույն բարձր ջերմաստիճանը +32 ْC, նվազագույնը` -35-36 ْ C : Տարեկան տեղումների քանակը 400-500 մմ. (առավելագույնը` մայիսին)։