Լենցբուրգի ամրոց (գերմ.՝ Schloss Lenzburg), ամրոց Շվեյցարիայի Աարգաու կանտոնի Լենցբուրգ քաղաքի հին քաղաքի (գերմ.՝ Altstadt) հետևում գտնվող բլրի վրա։ Այն Շվեյցարիայի բլրի գագաթին գտնվող ամենահին և ամենակարևոր ամրոցներից է։ Համալիրը կանգնած է 508 մետր բարձրությամբ գրեթե շրջանաձև մոլասե բլրի վրա, որը մոտ հարյուր մետր բարձրանում է շրջակա հարթավայրից։ Ամրոցի անվանումը գալիս է Լենցբուրգի կոմսերից, ովքեր հավանաբար 11-րդ դարի սկզբին բլրի վրա կառուցել են իրենց բնակավայրը։ 1173 թվականից ամրոցը պատկանել է Շտաուֆերներին, մոտ 1230 թվականից՝ Կիբուրգերներին, իսկ 1273 թվականից՝ Հաբսբուրգներին։ Երբ 1415 թվականին Բեռն քաղաքը գրավել է Աարգաուն, ամրոցը ծառայել է որպես Բեռնի կառավարչի նստավայր ավելի քան երեքուկես դար, մինչև 1804 թվականին այն անցել է Աարգաու կանտոնի տիրապետության տակ։ Այնուհետև գործել է որպես կրթական հաստատություն և եղել է մասնավոր սեփականություն 1860 թվականից։ 1956 թվականին կանտոնի և Լենցբուրգ քաղաքի կողմից աջակցվող հիմնադրամը գնել է ամրոցը ամերիկացի բևեռախույզ Լինքոլն Էլլսվորթի այրուց և այն հասանելի է դարձրել հանրության համար։

Լենցբուրգի ամրոց
Նկարագրություն
Տեսակկառույց և դղյակ
ՀասցեSchloss 1, (13), 5600 Lenzburg[1]
Վարչական միավորԼենցբուրգ[1]
Երկիր Շվեյցարիա
Համալիրի մասԼենցբուրգի մշակութային արժեքների ցանկ և Աարգաուի թանգարան
Կառուցված1036
Ընթացիկ
սեփականատեր
Լինքոլն Էլլսվորթ
Կայքschloss-lenzburg.ch(գերմ.)
Քարտեզ
Քարտեզ
 Schloss Lenzburg Վիքիպահեստում

Բլրի գագաթին գտնվող համալիրը շրջապատված է շրջանաձև պատերով և բաղկացած է յոթ շենքից, որոնք կառուցվել են 12-րդ և 18-րդ դարերում։ Դրանք պայտաձև վեր են խոյանում ներքին բակի շուրջը։ Գերակշռում են գոթական և բարոկկո ճարտարապետական ոճերը։ Համապարփակ վերանորոգման ավարտից հետո 1987 թվականից Աարգաուի պատմական թանգարանը գտնվում է ամրոցում, որն իր հերթին 2007 թվականից հանդիսանում է Աարգաուի թանգարանների ասոցիացիայի մաս։ Ներկայացված է ամրոցի նախկին բնակիչների մշակույթը, Աարգաու կանտոնի պատմական հավաքածուները, ինչպես նաև արվեստի ու մշակութի պատմությանը նվիրված ժամանակավոր ցուցահանդեսներ։ Կանտոնի և Լենցբուրգ քաղաքի կողմից աջակցվող հիմնադրամը պատասխանատու է ամրոցի պահպանման համար։ Մեկ այլ հիմնադրամ և ասոցիացիա կազմակերպում են բազմաթիվ միջոցառումներ։

Ամրոցը, նրա պատմական թանգարանը և բլուր-ամրոցն իր նոր քարի դարյան գերեզմաններով համարվում են ազգային նշանակության ժառանգության վայրեր[2]։

Շլոսբերգ

խմբագրել

Ամրոցը գտնվում է Լենցբուրգի հին քաղաքից անմիջապես արևելք՝ Շլոսբերգի հարթ գագաթին (ծովի մակարդակից 508 մ բարձրության վրա)։ Այն բարձրանում է Սեեթալի հովտի մակարդակից մոտ հարյուր մետր․ ունի 250 մետրից քիչ տրամագիծ։ Աչքի ընկնող բլուրը հյուսիսից, արևմուտքից և հարավից շրջապատված է հարթ տեղանքով։ Արևելքում այն վերածվում է մոտ 460 մետր բարձրությամբ թամբարդի, որը բաժանում է այն հարակից և գրեթե նույն բարձրության վրա գտնվող Գոֆերսբերգից (ծովի մակարդակից 507 մ բարձրության վրա)։ Երկրաբանորեն, երկուսն էլ Շվեյցարիայում մոլաս-խոյի ճակատների հազվագյուտ օրինակներ են։ Շլոսբերգի հիմքը բաղկացած է հորիզոնական, համեմատաբար հեշտությամբ քայքայվող մերգելներից և ցածր քաղցրահամ ջրային մելասից ստացված փափուկ ավազաքարերից։ Ամենաբարձր հատվածում այն բաղկացած է վերին ծովի մելասից ստացված կարծր ավազաքարից, որտեղ ժայռը մասամբ վեր է բարձրացել։ Բլուրն իր ձևը ստացել է Սաալե սառցե դարաշրջանում (գերմ.՝ Risseiszeit)[3]։

Պատմություն

խմբագրել

Նախապատմություն

խմբագրել

Շլոսբերգը նախապատմական ժամանակներում կարող էր ծառայել որպես բնակավայր։ 1959 թվականին Շլոսբերգի և Գոֆերսբերգի միջև ընկած թամբարդի ջրամբարի շինարարության ժամանակ հայտնաբերվել է Շվեյցարիայի նեոլիթյան դարաշրջանի ամենամեծ դամբարանադաշտերից մեկը (մոտ 3000 մ.թ.ա.)[4]։ 1981-1986 թվականներին Աարգաուի կանտոնային հնագիտական հաստատության կողմից իրականացված հետազոտությունների արդյունքում հայտնաբերել են մինչև 2,5 մ հաստությամբ մշակութային շերտ, որը տարածվում է ամրոցի ամբողջ տարածքում[5]։ Գտնվել է միայն նախապատմական օջախ, հռոմեական աղյուսով թափոն և 11-րդ դարի միջնադարյան բարձր փայտե տուն։ Ամենահին արտեֆակտները նեոլիթյան ժամանակաշրջանի չորոշված կայծքարե գործիքն ու մասնատված քարե կացինն են: Բազմաթիվ կերամիկական գտածոներ վկայում են, որ բրոնզի դարում տարածքը բնակեցվել է։ Հռոմեական գտածոները թվագրվում են 1-ին և 2-րդ դարերին և կապված են հարևան Վիկուս Լինդֆելդի (գերմ.՝ Vicus Lindfeld) հետ: Այդտեղ, հավանաբար, սրբավայր է եղել[6]

Ըստ լեգենդի՝ մի ժամանակ վիշապը, որը պարտվել է երկու ասպետների՝ Վոլֆրամին և Գունտրամին, ապրել է Շլոսբերգի քարանձավում: Երախտապարտ ֆերմերները ընտրել են Լենցբուրգի երկու կոմսերին և թույլ տվել վիշապի ժայռի վրա ամրոց կառուցել[7]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 Swiss Inventory of Cultural Property of National Significance, February 2017Swiss Federal Office for Civil Protection, 2017.
  2. Swiss inventory of cultural property of national and regional significance (1995), p. 410.
  3. «Molasse-Rundhöcker Schlossberg und Gofi bei Lenzburg» (PDF). Akademie der Naturwissenschaften Schweiz. 2012. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF; 622 kB) 2016-12-22-ին. Վերցված է 2017-01-01-ին.
  4. Natur- und Kulturpfad Schloss- und Goffersberg. S. 26.
  5. Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte. S. 2.
  6. Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte. S. 3.
  7. «Die Gründersage der Lenzburg» (PDF). Museum Aargau. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF; 580 kB) 2016-11-30-ին. Վերցված է 2017-01-01-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |archiv-bot= ignored (օգնություն)

Գրականություն

խմբագրել
  • Hans Dürst, Hans Weber: Schloss Lenzburg und Historisches Museum Aargau. AT-Verlag, Aarau 1990, ISBN 3-85502-385-9.
  • André Moosbrugger, Klaus Merz, Bruno Meier, Heiner Halder, Hans Ulrich Glarner, Daniela Ball, Gabriela Angehrn: Schloss Lenzburg. Kromer Medien, Lenzburg 2001.
  • Heidi Neuenschwander: Schloss Lenzburg seit der Kantonsgründung. In: Historische Gesellschaft des Kantons Aargau (Hrsg.): Argovia. Band 106. Sauerländer, Aarau 1994, ISBN 978-3-7941-3778-7 (online).
  • Hans Dürst: Schloss Lenzburg, Historisches Museum Aargau. In: Schweizerische Kunstführer GSK. Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte, Bern 1992, ISBN 3-85782-509-X.
  • Michael Stettler, Emil Maurer: Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau, Bezirke Lenzburg und Brugg. Birkhäuser Verlag, Basel 1953.
  • Peter Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte: Ergebnisse der archäologischen Forschungen von 1979-1984. In: Historische Gesellschaft des Kantons Aargau (Hrsg.): Nachrichten des Schweizerischen Burgenvereins. Band 60. Schweizerischer Burgenverein, Aarau 1987, ISBN 978-3-7941-3778-7 (online).
  • Angela Dettling, Stefan Hess, Thomas Rorato: Ausstellungsführer Wohnmuseum / Museum Aargau. Museum Aargau, Lenzburg 2011.
  • Natur- und Heimatschutzkommission Lenzburg (Hrsg.): Natur- und Kulturpfad Schloss- und Goffersberg. 2008.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լենցբուրգի ամրոց» հոդվածին։