Վիքիպեդիա

Էլիզաբեթ ֆոն Արնիմ

Էլիզաբեթ ֆոն Արնիմ (անգլ.՝ Elizabeth von Arnim, օրիորդական անուն՝ անգլ.՝ Mary Annette Beauchamp, Մերի Աննետ Բյուչեմփ, օգոստոսի 31, 1866(1866-08-31)[1][2][3][…], Սիդնեյ, Բրիտանական կայսրություն - փետրվարի 9, 1941(1941-02-09)[1][2][3][…], Չարլստոն, Հարավային Կարոլինա, ԱՄՆ[4]), ավստրալիացի գրող, ով առաջին ամուսնության շնորհիվ ձեռք բերեց բրիտանական կոմսուհու տիտղոս՝ Ֆոն Արնիմ Շլագենթին, իսկ երկրորդ ամուսնությունից հետո դարձավ կոմսուհի Ռասսել։ Չնայած կյանքի վաղ շրջանում հայտնի էր Մերի անվամբ, իր առաջին գրքի տպագրությունից հետո նախ իր ընթերցողների, ապա ընկերների և ի վերջո ընտանիքի շրջանում առավելապես հայտնի դարձավ էլիզաբեթ անվամբ[7] և այժմ ամբողջ աշխարհում հայտնի է բացառապես Էլիզաբեթ ֆոն Արնիմ անվամբ։ Նա նաև ստեղծագործել է Ալիս Քոլմոնդելի կեղծանունով։

Էլիզաբեթ ֆոն Արնիմ
Ծննդյան անունանգլ.՝ Mary Annette Beauchamp
Ծնվել էօգոստոսի 31, 1866(1866-08-31)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՍիդնեյ, Բրիտանական կայսրություն
Վախճանվել էփետրվարի 9, 1941(1941-02-09)[1][2][3][…] (74 տարեկան)
Վախճանի վայրՉարլստոն, Հարավային Կարոլինա, ԱՄՆ[4]
ԳերեզմանTylers Green
Գրական անունElizabeth և Alice Cholmondeley[5]
Մասնագիտությունգրող և վիպասան
Լեզուանգլերեն
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն և  Գերմանական ռայխ
Ուշագրավ աշխատանքներElizabeth and Her German Garden?[6], Princess Priscilla's Fortnight?[6], Christine?[6], Vera?[6] և The Enchanted April?
ԱմուսինHenning August von Arnim-Schlagenthin? և Frank Russell, 2nd Earl Russell?[6]
Համատեղ ապրողՀերբերտ Ուելս և Alexander Stuart Frere?
ԱզգականներՔեթրին Մենսֆիլդ
 Elizabeth von Arnim Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Ծնվել է Ավստրալիայի Նյու Սաութ Ուելս նահանգի Կիրիբիլի ավանում, իր ընտանիքին պատկանող առանձնատանը։ Երբ երեք տարեկան էր, ընտանիքը վերադառնում է Անգլիա, որտեղ էլ նա հասակ է առնում։ Նրա ծնողներն էին՝ հայրը՝ Հենրի Հերոն Բյուչեմփը (1825-1907), որը վաճառական էր և մայրը Էլիզաբեթ Ուեիս Լազետերը(1836-1919)։ Էլիզաբեթն ուներ չորս եղբայր, մեկ քույր և զարմուհի Նոր Զելանդիայից, Քեթլին Բյուչեմփը, որը հետագայում ամուսնանում է Ջոն Միդլտոն Մառիի հետ և ստեղծագործում Քեթրին Մենսֆիլդ գրական անվամբ[8]։ 1891 թվականին Էլիզաբեթն ամուսնանում է պրուս ազնվական կոմս Հեննինգ Աուգուստ Ֆոն Արնիմ Շլագենթինի հետ, որին հանդիպել էր հոր հետ Իտալիա կատարած շրջագայության ժամանակ։ Նրանք ապրում էին Բեռլինում, իսկ հետագայում տեղափոխվեցին գավառ՝ Նասենհայդ, Պոմերանիա, որտեղ Արնիմները ընտանեկան կալվածք ունեին։ Զույգն ունեցավ հինգ զավակ՝ չորս աղջիկ և մեկ տղա։ Նասենհայդում երեխաների մասնավոր ուսուցիչներից էին Ֆորստերը և Հյուգ Ուոլփոլը[9]։ 1908 թվականին Էլիզաբեթը մեկնում է Նասենհայդից և վերադառնում Լոնդոն։ Կոմս Ֆոն Արնիմը մահանում է 1910 թվականին և հենց այդ տարեվերջին էլ Էլիզաբեթը տեղափոխվում է Ռանդոն, Շվեյցարիա, որտեղ նա կազմակերպում է Չալեթ Սոլեյլ գրական խմբակը և համախմբում գրչակից և գաղափարակից ընկերների[10]։ 1910-ից 1913 թվականներին նա վիպասան Հերբերտ Ուելսի սիրուհին էր։ 1916 թվականին ամուսնանում է Ջոն Ֆրանսիս Սթենլի Ռասելի՝ Բերտրան Ռասելի ավագ եղբոր հետ։ Սակայն շուտով ամուսնությունը վերածվում է դառնության և 1919 թվականին դեպի Էլիզաբեթի Միացյալ Նահանգներ կատարած «փախուստից» հետո զույգը բաժանվում է, թեև նրանք երբեք չեն ամուսնալուծվում։ 1920 թվականին նա սիրային կապի մեջ է մտնում Ալեքսանդր Ստյուարտ Ֆրեր Ռիվզի (1892-1984) հետ, որը բրիտանացի հրատարակիչ էր և նրանից գրեթե 30 տարի երիտասարդ․ հետագայում Ռիվզը ամուսնանում է և միակ դստերը կոչում Էլիզաբեթ՝ նրա պատվին[11]։ Գերմանիայից մեկնելուց հետո նա ժամանակ առ ժամանակ ապրում է Լոնդոնում, Ֆրանսիայում, կամ Շվեյցարիայում[12]։ 1939 թվականին Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի բռնկվելուց հետո Էլիզաբեթը վերադառնում է Միացյալ Նահանգներ, որտեղ էլ, 1941 թվականի փետրվարի 9-ին, Հարավային Կարոլինա նահանգի Չարլստոն քաղաքի Ռիվրսայդ Ինֆարմերի վայրում մահանում է գրիպից՝ 74 տարեկան հասակում։ Նա դիակիզվում և թաղվում է Մերիլենդի Ֆորտ Լինկոլն գերեզմանատանը, իսկ 1947 թվականին նրա աճյունամոխիրը խառնում են եղբոր՝ Սիդնեյի աճյունամոխրին և վերահուղարկավորում Բակինգեմշիրի Թայլերս Գրին Սբ․ Մարգարեթ եկեղեցու բակում։ Նրա շիրմաքարի վրայի լատիներեն արձանագրությունը՝ «parva sed apta» (փոքր, սակայն խորաթափանց),ակնարկ է նրա կարճ հասակի մասին։

Գրական կարիերա

խմբագրել

Էլիզաբեթը հետագայում կանդրադառնար առաջին ամուսնուն որպես «մարդ-ցասում» և ստեղծագործելը կդառնար նրա փախուստը այն բանից, ինչը պարզվեց, որ դարձել էր անհամատեղելի ամուսնություն։ Նրա ամուսինը շարունակ ավելացնում էր իր պարտքերը և ի վերջո բանտ է ընկնում խարդախության համար։ Հենց այդ ժամանակ էր, որ էլիզաբեթը ստեղծում է իր գրական կեղծանունը և սկսում իր ստեղծագործական կարիերան հրատարակության հանձնելով իր կիսաինքնակենսագրականը, որը գրել էր երգիծական ոճով՝ «էլիզաբեթը և իր գերմանական պարտեզը» (1898 թ․)։ Ինքնակենսագրականը, որտեղ մանրամասնորեն նկարագրվում էր գերմանական պարտեզ ստեղծելու և գերմանական բարձր հասարակություն մուտք գործելու համար նրա մղած պայքարը, այնպիսի հաջողություն ունեցավ, որ հենց առաջին տարին վերահրատարակվեց քսան անգամ[13]։ Սրա շարունակությունը պիտի դառնար նրա «Մեկուսի ամառ» (1899) վիպակը։ Նրա հետագա գործերը ևս, ինչպիսիք են «Բարերարուհին» (1902 թ․), «Վերա» (1921 թ․) և «Սեր» (1925 թ․), նույնպես կիսաինքնակենսագրական էին։ Սրանց պիտի հաջորդեին գավառական Գերմանիայի կյանքի սրամիտ վերլուծություններ և տղամարդկանց գերիշխանության վերաբերյալ ընդվզում պարունակող նրա ստեղծագործությունները, ներառյալ «Իշխանուհի Պրիսիլայի երկու շաբաթը» (1905 թ․) և «Օրիորդ Շմիդտը և պարոն Անսթրութերը» (1907 թ․)։ Իր առաջին քսան գրքերը նա ստորագրում էր որպես՝ «Էլիզաբեթ, «Էլիզաբեթը և իր գերմանական պարտեզը» գրքի հեղինակ», իսկ հետագայում պարզապես՝ «էլիզաբեթ»։ Չնայած նա երբեք ավանդական ինքնակենսագրություն չի գրել, նրա 1936 թվականին գրած «Իմ կյանքի բոլոր շները» վիպակը, որն անդրադարձ է նրա սիրելի կենդանիների նկատմամբ տածած սիրուն, նաև պարունակում է բազմաթիվ ակնարկներ «փայլուն» հասարակության մասին, որի մի մասն էր նաև ինքը[14]։

Քննադատություն

խմբագրել

Նրա 1921 թվականին գրած «Վերա» վեպը, որը նրա և Ռասելի գորշ ամուսնության ողբերգական-կատակերգական մի մռայլ նկարագրություն է,նրա ամենաբուռն քննադատական արձագանքներ ստացած գործն է։ Ջոն Միդլտոն Մառին այն համարում էր «Ջեյն Օստինի Մոլեգին հողմերի դարավանդ»[15]։ 1983 թվականից ի վեր բրիտանացի հրատարակիչ Վիրագոն վերահրատարակում է նրա գործերը ժամանակակից գրողների նախաբան-ներածություններով, որոնցից շատերը փորձում էին նրան ներկայացնել որպես ֆեմինիստ[16], թեպետ «Ընթերցողի հանրագիտարան» պարբերականը համարում է, որ նրա հատկապես ուշ շրջանի գործերը «հոգնած գրավարժանքներ» են[17]։Ֆոն Արնիմի սպանիչ հումորի և կյանքի նկատմամբ անսովոր վերաբերմունքի լավագույն օրինակը թերևս նրա նամակներից մեկում է․ «Այնքան ուրախ եմ, որ չմեռա տարբեր իրավիճակներում, թեկուզ այնքան ջերմեռանդորեն ուզում էի, քանի որ բաց կթողնեի այս հրաշալի եղանակը վայելելու հաճույքը»[18]։

Հիշատակ

խմբագրել
 
Էլիզաբեթ Ֆոն Արնիմի հուշարձանը Լեհաստանի Բուկ քաղաքում

1922 թվականին գրած նրա «Հմայիչ ապրիլ» ստեղծագործությունը, որը իտալական Ռիվիերայում անցկացրած նրա մեկամսյա արձակուրդի տպավորությունների համագումարն էր, թերևս նրա ամենաթեթև և ամենամռայլ վեպն է։ Այն բազմիցս բեմականացվել և էկրանավորվել է։ Մասնավորապես․ Բրոդվեյում՝ 1925 թվականին այն բեմականացվում է, 1935 և 1992 թվականներին վեպի մոտիվներով ֆիլմեր են նկարահանվում, որոնք հավակնում էին ակադեմիական մրցանակների, 2003 թվականին այն բեմադրվում և ներկայացվում է Թոնի թատերական մրցանակի, 2010 թվականին նկարահանվում է համանուն մյուզիքլը, իսկ 2015 թվականին ԲիԲիՍին հեռուստասերիալ է նկարահանում։ Այն նաև համարվում է նրա ամենաշատ ընթերցված գործն ամբողջ աշխարհում։ 1940 թվականին գրված նրա «Պարոն Սկեֆինգտոն» վեպի հիման վրա 1944 թվականին Ուորներ Բրադերս (Warner Bros) կինոընկերությունը ֆիլմ է նկարահանվում, որտեղ գլխավոր դերերը խաղում էին Բեթ Դևիսը և Կլոդ Ռեինսը։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Broadway Database — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Lundy D. R. The Peerage
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118896105 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 1116.
  7. ↑ Usborne, Karen (1986). "Elizabeth": The Author of Elizabeth and Her German Garden. London: Bodley Head. ISBN 9780370308876.
  8. ↑ Oxford Dictionary of National Biography, online edition (UK library card required): Arnim, Mary Annette [May] von Accessed 2014-03-05
  9. ↑ Hart-Davis, Rupert (1985). Hugh Walpole. Hamish Hamilton. էջեր 47–53. ISBN 0241-11406-3.
  10. ↑ http://www.online-literature.com/elizabeth-arnim/
  11. ↑ New York Times, October 16, 1984: Obituaries: A. S. Frere Re-linked 2014-03-05
  12. ↑ Vickers, Salley in the introduction to Elizabeth von Arnim, 'The Enchanted April' Penguin: 2012 ISBN 978-0-141-19182-9
  13. ↑ The Independent, 8 November 2011: Elizabeth von Arnim: The forgotten feminist who’s flowering again Re-linked 2014-03-05
  14. ↑ Arnim, Elizabeth von 'All the Dogs of My Life', Virago: 2006 ISBN 978-1844082773
  15. ↑ Brown, Erica (2013). Comedy and the Feminine Middlebrow Novel: Elizabeth von Arnim and Elizabeth Taylor (1st ed.). London: Pickering & Chatto. ISBN 184893338X.
  16. ↑ Arnim, Elizabeth von, 'Fraulein Schmidt and Mr. Anstruther' Virago: 1983 ISBN 9780860683179
  17. ↑ Murphy, Bruce F. (ed.), 'The Reader's Encyclopedia', 5th ed., Collins: 2008 ISBN 978-0060890162
  18. ↑ Letter to Maud Ritchie, quoted by Deborah Kellaway in introduction to 'The Solitary Summer', Virago: 1993 ISBN 1853815535

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • Bekaert, Lisa: An Analysis of Elizabeth von Arnim‘s ‚The Benefactress‘ and Charlotte P. Gilman‘s ‚Herland‘ as New Woman writings & Henry R. Haggard‘s ‚She‘ and ‚Ayesha‘ as a masculine retort. Master’s thesis, Ghent University, 2009. ([1] PDF; 378 KB).
  • de Charms, Leslie: Elizabeth of the German Garden: A Biography - London: Heinemann, 1958.
  • DeWees, Amanda. Elizabeth von Arnim. In: An Encyclopedia of British Women Writers. Ed. Paul Schlueter and June Schlueter. New Jersey: Rutgers University Press, 1998. 13f.
  • Eberle, Iwona: Eve with a Spade: Women, Gardens, and Literature in the Nineteenth Century. Munich: Grin, 2011. ISBN 9783640843558
  • Heberlein, Kate Browder. Arnim, Elizabeth von. In: Dictionary of British Women Writers. Ed. Jane Todd. London: Routledge, 1998. 12.
  • Hennegan, Alison. In a Class of Her Own: Elizabeth von Arnim. In: Women Writers of the 1930s: Gender, Politics and History. Ed. and with an introduction by Maroula Joannou. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1999. 100–112.
  • Hollington, Michael. ‘Elizabeth’ and Her Books. AUMLA 87 (May 1997): 43-51.
  • Juengling, Kirsten and Brigitte Rossbeck: Elizabeth von Arnim; Eine Biographie - Frankfurt: Insel, 1996. ISBN 9783458335405
  • Maddison, Isobel: Elizabeth von Arnim: Beyond the German Garden - Farnham: Ashgate, 2013. ISBN 9781409411673
  • Maddison, Isobel: A Second Flowering: Elizabeth and her German Garden - London Library Magazine, Issue 15, Spring 2012
  • Maddison, Isobel: The Curious Case of Christine: Elizabeth von Arnim's Wartime Text - First World War Studies, vol 3 (2) Oct 2012 pp. 183–200
  • Oles, Ashley. The Angel in the Garden: Recovering Elizabeth von Arnim’s ‚The Pastor’s Wife‘. Master’s thesis, East Carolina University, 2012. ([2] PDF; 378 KB).
  • Roemhild, Juliane. Feminity and Authorship in the Novels of Elizabeth von Arnim. New Jersey, Fairleigh Dickinson University Press 2014.
  • Schaffer, Talia. Von Arnim [née Beauchamp], Elizabeth [Mary Annette, Countess Russell]. In: The Cambridge Guide to Women's Writing in English. Ed. Lorna Sage, advis. eds. Germaine Greer et al. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. 646.
  • Usborne, Karen: 'Elizabeth': The Author of Elizabeth and Her German Garden - London: Bodley Head, 1986. ISBN 9780370308876
  • Walker, Jennifer: Elizabeth of the German Garden: A Biography - Leicester: The Book Guild, 2013. ISBN 978-1846248511
  • Walsh, George. Lady Russell, 74, Famous Novelist, Author of ‘Elizabeth and Her German Garden’ Dies in a Charleston, S. C., Hospital, Obituary in New York Times, 10 February 1941.
  • Young, Katie Elizabeth. More than ‚Wisteria and Sunshine‘: The Garden as a Space of Female Introspection and Identity in Elizabeth von Arnim's The ‚Enchanted April‘ and ‚Vera‘. Master's thesis, Brigham University, 2011. ([3] PDF).

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլիզաբեթ ֆոն Արնիմ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էլիզաբեթ_ֆոն_Արնիմ&oldid=9929771» էջից