Վիքիպեդիա

Էդվարդ Նորթոն Լորենց

էդվարդ Նորթոն Լորենց (անգլ.՝ Edward Norton Lorenz; մայիսի 23, 1917(1917-05-23)[1][2][3][…], Ուեսթ Հարթֆորդ, Կոնեկտիկուտ[3] - ապրիլի 16, 2008(2008-04-16)[4][1][2][…], Քեմբրիջ, Մասաչուսեթս[1]), ամերիկացի մաթեմատիկոս և օդերևութաբան, «քաոսի տեսության» հիմնադիրներից մեկը, «թիթեռների ազդեցությունը» արտահայտության հեղինակ։ Գիտությունների դոկտոր, Մասաչուսեթի տեխնոլոգիական ինստիտուտի պրոֆեսոր, որի հետ կապված է նրա գրեթե ամբողջ կարիերան։ ԱՄՆԳիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ(1975), ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի և Լոնդոնի թագավորական ընկերության արտասահմանյան անդամ։

Էդվարդ Նորթոն Լորենց
անգլ.՝ Edward Norton Lorenz
Ծնվել էմայիսի 23, 1917(1917-05-23)[1][2][3][…]
Ուեսթ Հարթֆորդ, Կոնեկտիկուտ[3]
Մահացել էապրիլի 16, 2008(2008-04-16)[4][1][2][…] (90 տարեկան)
Քեմբրիջ, Մասաչուսեթս[1]
բնական մահով[1]
ԳերեզմանWaterville Valley Cemetery[5]
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, օդերևութաբան և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ և ԱՄՆ ռազմաօդային ուժեր[1]
Գործունեության ոլորտstudy of complex systems?[1] և քաոսի տեսություն[1]
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Լոնդոնի թագավորական ընկերություն
Ալմա մատերԴարտմուտի քոլեջ (1938)[3][1], Հարվարդի համալսարան (1941)[3][1] և Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ (1948)[1]
Գիտական ղեկավարՋեյմս Մերդոկ Օսթին[3]
Եղել է գիտական ղեկավարՔևին Է. Թրենբերթ[6], Ուիլյամ Դ. Սելլերս[6], Alan Robock?[6], Քըրք Բրայան[6], Ֆրեդերիկ Ուիլյամ Ուորդ կրտսեր[6], Wayne Delano Mount?[6], Դուեյն Ս. Քուլի[6], Դոնալդ ԴեՎորկին[6], Ռոբերտ Արմսթրոնգ Դերիքսոն կրտսեր[6], Ջոն Դ. Սթեքփոլ[6], Լի Փենգ[6], Ջոն Արթուր Յանգ[6], Robert C. Gammill?[6], Դեյվիդ Լ. Ուիլյամսոն[6], Lloyd L. Schulman?[6], Դեյվիդ Սալսթեյն[6], Ջոն Օուեն Ռոդս[6], Ռոնալդ Մ. Էրիկո[6], Ուիլյամ Ալլան Փերի[6], Ռոս Հոփֆման[6], Լին Հո[6] և Venkataramanaiah Krishnamurthy?[6]
Պարգևներ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

խմբագրել

Ծնվել եւ մեծացել է Ուեստ-Հարթվորդում(Կոնեկտիկուտ)։ Ավարտել է Դորտմունդի քոլեջը (մաթեմատիկայի բակալավր, 1938), որտեղ ընդունվել էր 1934 թվականին, և Հարվարդի համալսարանը (մաթեմատիկայի մագիստրոս, 1940) ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին զբաղվել է բանակային ավիացիոն կորպուսի (Army Air Corps) համար եղանակի կանխատեսմամբ ։ Այնուհետեւ որոշել է ուսումնասիրել օդերևութաբանություն։ Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտում ստացել է մագիստրոսի աստիճան ( 1943) և օդերևութաբանության գիտությունների դոկտոր (1948), նույն տեղում 1955 թվականին օգնական-պրոֆեսոր, 1956 թվականին ասոցիացված պրոֆեսոր, 1962 թնականին լիարժեք-պրոֆեսոր, 1987 թվականին էմերիթ, 1977-1981 թվականներին ամբիոնի վարիչ։ 1977 թվականին Ալեն Ռոբոկը Նրա ղեկավարությամբ ստացել է օդերևութաբանության փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան ։ Մահացել է քաղցկեղից 90 տարեկան հասակում, իր տանը՝ Քեմբրիջում, հերթական գիտական հոդվածի ավարտից մեկ շաբաթ անց։ Ամերիկյան արվեստների եւ գիտությունների ակադեմիայի եւ Ամերիկյան օդերևութաբանական ընկերության անդամ, Նորվեգիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամ(1981), Հնդկաստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամ Բանգալորում, Լիսաբոնի գիտությունների ակադեմիայի օտարերկրյա անդամ, Royal Meteorological Society և ամերիկյան օդերևութաբանական ընկերության պատվավոր անդամ . 1988 թվականի դեկտեմբերի 27-ին ընտրվել է ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի օվկիանոսաբանության, մթնոլորտի ֆիզիկայի և աշխարհագրության բաժնի (երկրաֆիզիկական հիդրոդինամիկա) օտարերկրյա անդամ (1991 — ից ՝ ՌԳԱ) ։ Նա առավել հայտնի է որպես քաոսի տեսության հիմնադիր ։ Այն մաթեմատիկայի այնպիսի ճյուղ է, որը կենտրոնանում է է դինամիկ համակարգերի վարքի վրա, որոնք խիստ զգայուն են սկզբնական պայմանների նկատմամբ։Դետերմինեստական քաոսի իր հայտնագործությունը «խորապես ազդեց հիմնական գիտությունների լայն շրջանակի վրա և բերեց մարդկության տեսակետից բնության մասին ամենաանհրաժեշտ փոփոխությունները Նյուտոնից հետո »,- ասված է հանձնաժողովի որոշման մեջ, որը նրան 1991 թվականին շնորհեց Կիոտո մրցանակ ը հիմնարար գիտությունների ոլորտում։

Մրցանակներ ու շքանշաններ

խմբագրել

Տես նաև

խմբագրել

Հրապարակումներ

խմբագրել

Լորենցը հրատարակել է բազմաթիվ գրքեր և հոդվածներ, որոնց ընտրությունը կարելի է գտնել ստորև։ Ավելի ամբողջական ցուցակ կարելի է գտնել Lorenz Center կայքում ՝ հղում(չաշխատող հղում)

  • 1955 Առկա է պոտենցիալ էներգիա և ընդհանուր շրջանառության պահպանում։ Թելուս ։ Vol. 7; 2. հղում
  • 1963 դետերմինիստական ոչ պերիոդիկ հոսք։ Մթնոլորտային գիտությունների հանդես ։ Vol. 20: 130–141: հղում
  • 1967 Մթնոլորտի ընդհանուր շրջանառության բնույթը և տեսությունը։ Համաշխարհային օդերևութաբանական կազմակերպություն ։ Vol. 218. ՈՒղեցույց
  • 1969 Մթնոլորտային կանխատեսելիության երեք մոտեցում։ Ամերիկայի օդերևութաբանական ընկերության տեղեկագիր ։ Vol. 50; 345–349: ՈՒղեցույց Արխիվացված 2020-07-20 Wayback Machine

Կանխատեսելիություն. 1972 կանխատեսելիություն. Արդյո՞ք Բրազիլիայում թիթեռի թևերի բեկորը վերածվում է Տորնադոյի Տորնադոյի։ Գիտությունների առաջխաղացման ամերիկյան ասոցիացիա 139-րդ հանդիպումը։ ՈՒղեցույց Արխիվացված 2013-06-12 Wayback Machine

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Emanuel K. Edward Norton Lorenz, 1917-2008 — NAS, 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://web.mit.edu/newsoffice/2008/obit-lorenz-0416.html
  5. ↑ Find A Grave — 1996.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  7. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 222.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էդվարդ_Նորթոն_Լորենց&oldid=10084263» էջից