Վիքիպեդիա

Էդվարդ Կոպ

Էդվարդ Դրինկեր Կոպ (անգլ.՝ Edward Drinker Соре, հուլիսի 28, 1840(1840-07-28)[1][2][3], Ֆիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ - ապրիլի 12, 1897(1897-04-12)[4][1][2], Ֆիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ), հյուսիսամերիկացի նատուրալիստ, հնէաբան և համեմատական անատոմիայի մասնագետ, ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի, բազմաթիվ այլ ամերիկյան և եվրոպական ակադեմիաների անդամ։ Նա Լոնդոնի երկրաբանական ընկերությունից ստացել է Բիգսբիի ոսկե մեդալ (1879), քանի որ ներդրում է ունեցել ողնաշարայինների հնէաբանության ուսումնասիրության մեջ։

Էդվարդ Կոպ
անգլ.՝ Edward Drinker Соре
Դիմանկար
Ծնվել էհուլիսի 28, 1840(1840-07-28)[1][2][3]
ԾննդավայրՖիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ
Մահացել էապրիլի 12, 1897(1897-04-12)[4][1][2] (56 տարեկան)
Մահվան վայրՖիլադելֆիա, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրոնՔվակերներ
Մասնագիտություներկրաբան, հնէաբան, կենդանաբան, համալսարանի դասախոս, Ձկնաբան, անատոմ, բուսաբան, ճանապարհորդ հետազոտող, հերպեսաբան և բնագետ
ԱշխատավայրՓենսիլվանիայի համալսարան
ԱմուսինAnnie Pim Cope?
Ծնողներհայր՝ Alfred Cope?
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԲավարիական գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Megatherium Club?[5]
ԵրեխաներJulia Cope Collins?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Edward Drinker Cope Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է Ֆիլադելֆիայում (Փենսիլվանիա նահանգ)[6], քվակերների ընտանիքում։ Պատանի տարիներին բացարձակ կրեացիոնիստ էր, ով բառացիորեն էր ընկալում արարչագործության մասին Ծննդոց գրքի հատվածը։ Նա ողջ կյանքում հավատարիմ է եղել էվոլյուցիայի խելացի նախագծին, որը նա հասկանում էր որպես կյանքի ինքնակառավարման ունակություն[7]։

1864-1867 թվականներին Ֆիլադելֆիայում Հավերֆորդի քոլեջի պրոֆեսոր է եղել[6], ավելի ուշ Փենսիլվանիայի համալսարանում եղել է երկրաբանության և հնէաբանության պրոֆեսոր։ Հետազոտություններ է կատարել Կանզասում, Վայոմինգում, Նյու Մեքսիկոյում, ինչպես նաև մի շարք այլ նահանգներում։ Այս աշխատանքների արդյունքում ստեղծվել է 1000-ից ավելի անհետացած ողնաշարավորների հավաքածու, որոնցից Կոպը գիտությանը ծանոթացրել է առնվազն 600 տեսակների հետ։ Նա հայտնաբերել է դինոզավրերի 56 տեսակ, այդ թվում՝ Camarasaurus supremus (1877), Amphicoelias altus (1878) և Coelophysis bauri (1887): Այս կենդանիներից շատերը նկարագրված են Ֆիլադելֆիայի գիտական ընկերությունների զեկույցներում, ԱՄՆ-ի երկրաբանական ծառայության զեկույցներում և այլ հրատարակություններում։

Էդվարդ Կոպը դարձել է դինոզավրերի ուսումնասիրության առաջատարներից մեկը, իսկ նրա պեղումները Նյու Ջերսիի հարավում և ԱՄՆ-ի արևմտյան նահանգներում ներկայումս համարվում են դինոզավրերի հնէաբանության անկյունաքար[8]։

1869 թվականից սկսած Կոպը մի շարք հոդվածներ է հրատարակել էվոլյուցիայի հարցերի վերաբերյալ։ 1887 թվականին այդ հոդվածները միավորվել են մեկ ընդհանուր վերնագրի ներքո. «The Origin of the Fittest: Essays in Evolution»: Հետևում էր ձեռք բերված հատկանիշների ժառանգության հայեցակարգին և այդպիսով դարձել է ամերիկյան հնէաբանությունում նեոալամարկիզմի հիմնադիրներից մեկը[9][10]։

Էդվարդ Կոպը հայտնաբերել է մի քանի էվոլյուցիոն օրենքներ, որոնք հայտնի են որպես «Կոպի օրենքներ»[6][11]։

1878 թվականին մտցրեց Theromorpha ջոկատը (համապատասխանում է սինապսիդների ժամանակակից դասին)՝ այն բաժանելով Pelycosauria և Anomodontia ենթահրամանների (վերջինները համապատասխանում են թերապսիդների ժամանակակից տաքսոնին, ըստ Կոպի, ներառել են Dicynodontia և Theriodontia խմբերը), միաժամանակ նշելով Theromorpha-ի և կաթնասունների համակարգված մոտությունը[12][13]։ Կոպը նկարագրել է Clepsydrops collettii-ի տեսակները (1875) Իլինոյսում գտնվածների և Dimetrodon limbatus-ի տեսակները (1878) Տեխասում գտնվածների հիման վրա[14]։

Կոպը նաև հրապարակել է աշխարհի տարբեր շրջանների ձկների, ցամաքային, սողունների և կաթնասունների ուսումնասիրություններ և դիտարկումներ է կատարել այդ կենդանիների անատոմիայի վերաբերյալ, որոնք նրա հնէաբանական հետազոտությունների կապակցությամբ նրան բերել են դրանց համակարգման նոր հայացքների։

Էդվարդ Կոպը եղել է «The American Naturalist» ամսագրի ավագ խմբագիրներից մեկը։

Էդվարդ Կոպի մրցակցությունը մեկ այլ հայտնի հնէաբանի՝ Չարլզ Մարշի հետ ամերիկյան հնէաբանական հանրության մեջ հայտնի է որպես «ոսկորների պատերազմ»։ Երկու գիտնականները մրցում էին, թե ով է գտնելու դինոզավրերի և այլ ողնաշարայինների ամենազարմանալի մնացորդները[14]։

Հիշատակ խմբագրել

1994 թվականին Լուի Պսիխոյոսը և Ջոն Քնյոբբերը «Hunting Dinosaurs» գիտահանրամատչելի գրքում պատմել են ամերիկացի հայտնի հնէաբան Ռոբերտ Բեքերի առաջարկի մասին, որով մի տարի առաջ առաջարկվել էր ընդունել Էդվարդ Կոպին որպես Homo sapiens տաքսոնի լեկտոտիպ և բերվել է Կոպի գանգի համապատասխան նկարագրություն։ Այս առաջարկությունը (որը, ի դեպ, Բեքերի հրապարակած գիտական աշխատանքներում չի հանդիպում) չի ընդունվել, քանի որ չի համապատասխանում կենդանական անվանակարգի բոլոր կանոններին[15]։ Homo sapiens-ի տիպային նմուշի դերում առաջարկվել են նաև Բոբ Հոփը, Առնոլդ Շվարցենեգերը և Ռաքել Ուելչը, սակայն առաջնահերթություն ունի 1959 թվականին բրիտանացի բուսաբան Ուիլյամ Սթերնը ներկայացրած առաջարկը. համարել Homo sapiens-ի տեսակների լեկտոտիպը Կառլ Լիննեյին, կենսաբանական դասակարգման ժամանակակից համակարգի ստեղծողին[15][16][17][18]։

2009 թվականի նոյեմբերի 6-ին Ֆիլադելֆիայում հանդիսավոր կերպով բացվեց Էդվարդ Կոպի հուշարձանը[8]։

1999 թվականին Texatrygon copei Cappetta & Case անհետացած ցեղատեսակը անվանակոչվել է Էդվարդ Կոպի անունով։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p. — ISBN 978-953-6036-31-8
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  5. ↑ https://siarchives.si.edu/featured-topics/megatherium/introduction
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Закон Копа». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 22-ին.
  7. ↑ «По ту сторону тезиса о конфликте. Эдвард Дринкер Коуп и неоламаркианский «компромисс» в XIX в. | Государство Религия Церковь». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 16-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Levins, Hoag.  «Memoralizing Edward Drinker Cope: Local Pioneer Dinosaur Hunter Honored». // Website HistoricCamdenCounty.com. 2002 թ․ նոյեմբերի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2002 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  9. ↑ Polly, David.  «Edward Drinker Cope (1840—1897)». // Website of the University of California Museum of Paleontology[en]. 1997 թ․ հունիսի 6. Արխիվացված օրիգինալից 1997 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  10. ↑ Alroy, John.  «Edward Drinker Cope (1840—1897)». // Website of the National Center for Ecological Analysis and Synthesis[en] (University of California, Santa Barbara). 1999 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  11. ↑ Гринин, Марков, Коротаев, 2008, էջ 68—72, 117—118, 120—122
  12. ↑ Ивахненко, 2008, էջ 101
  13. ↑ Zittel K. A.  History of Geology and Palæontology to the End of the Nineteenth Century. — L.: Walter Scott, 1901. — xiii + 561 p. — P. 517.
  14. ↑ 14,0 14,1 Baur G., Case E. C.[en]  The History of the Pelycosauria, with a Description of the Genus Dimetrodon, Cope // Transactions of the American Philosophical Society. New Series, 1889, 20 (1). — P. 5—62. — doi:10.2307/1005488.
  15. ↑ 15,0 15,1 Д. А. Гапон. «Типичный» человек с позиции зоологической номенклатуры // Человек. — 2012. — №4. — С. 106—108.
  16. ↑ Mayer, Greg (March 20, 2009). «Who is the type specimen of Homo sapiens?». // Website «Why Evolution Is True». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  17. ↑ Notton, David; Stringer, Chris (2011).  «Who is the type of Homo sapiens?». // Website of the International Commission on Zoological Nomenclature. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  18. ↑ Moore, Randy. Dinosaurs by the Decades: A Chronology of the Dinosaur in Science and Popular Culture. — Santa Barbara: ABC-CLIO, 2014. — xxviii + 473 p. — ISBN 978-0-313-39364-8 — P. 235.

Գրականություն խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էդվարդ_Կոպ&oldid=9466838» էջից