Վիքիպեդիա

Էդոգավա Ռանպո

ճապոնացի գրող և գրաքննադատ

Տարոու Հիրաին (平井 太郎, Hirai Tarō, հոկտեմբերի 21, 1894(1894-10-21)[1][2][3][…], Nabari, Միե, Ճապոնիա - հուլիսի 28, 1965(1965-07-28)[1][2][3][…], Ikebukuro, Թոսիմա, Տոկիո, Ճապոնիա), ավելի հայտնի Էդոգավա Ռանպո (ճապ.՝ 江戸川 乱歩) գրական անունով, եղել է ճապոնացի հեղինակ և գրաքննադատ, որը մեծ դեր է խաղացել ճապոնական առեղծվածային և թրիլլեր գեղարվեստական գրականության զարգացման մեջ։ Նրա վեպերից շատերը վերաբերում են դետեկտիվ հերոս Կոգորո Ակեչիին, որը հետագա գրքերում եղել է տղա հետախույզների խմբի ղեկավարը, որը հայտնի է որպես «Տղաների դետեկտիվների ակումբ» (ճապ.՝ 少年探偵団 Shōnen tantei dan)։

Էդոգավա Ռանպո
ճապ.՝ 平井 太郎
Ծննդյան անունճապ.՝平井 太郎
Ծնվել էհոկտեմբերի 21, 1894
ԾննդավայրNabari, Միե, Ճապոնիա
Վախճանվել էհուլիսի 24, 1965
Վախճանի վայրՏոկիո, Ճապոնիա
ԳերեզմանՏամա գերեզմանոց
Գրական անուն江戸川乱歩
Մասնագիտությունգրող, գրականագետ
Լեզուճապոներեն
Ազգությունճապոնացի
Քաղաքացիություն Ճապոնիա
ԿրթությունՎասադա համալսարան
Ուշագրավ աշխատանքներMurder on D Street?, Beast in the Shadows?, The Fiend with Twenty Faces? և The Demon of the Lonely Isle?
Պարգևներ
Մանուշակագույն ժապավենով փառքի մեդալ
ԶավակներRyūtarō Hirai?
 Edogawa Ranpo Վիքիպահեստում

Պատանեկության տարիներին Էդգար Պոյի մեծ երկրպագու էր, ուստի նրա կեղծանունը՝ Էդոգավա Ռանպո, համահունչ է ամերիկացի հայտնի գրողի անվան հետ[4][5]։ Նրա գրչանունը Պոյի անվան թարգմանությունն է[6]։

«Ստվեր-մարդը» առաջին ճապոնական գիրքն է, որը կարդացել եմ սկզբից մինչև վերջ։ Ինձ դուր է գալիս Հիրայ Տարոն, իզուր չէ, որ նա վերցրել է նման կեղծանուն՝ Էդոգավա Ռամպո-Էդգար Ալան Պո։
- Ստրուգացկի եղբայրներ, Կաղ ճակատագիր

Մյուս հեղինակները, որոնք հատուկ ազդեցություն են ունեցել նրա վրա, եղել են Սըր Արթուր Կոնան Դոյլը, որի աշխատությունները նա փորձել է թարգմանել ճապոներեն Վասեդայի համալսարանում ուսանողության տարիներին, և ճապոնացի առեղծվածային գրող Ռուիկոու Կուրոիվան։

Կենսագրություն խմբագրել

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ խմբագրել

Տարո Հիրայը ծնվել է Նաբարիում, Մի պրեֆեկտուրայում 1894 թվականին, որտեղ նրա պապը եղել է սամուրայ՝ ծառայելով Ցու տիրույթին։ Նրա հայրը վաճառական էր, որը նաև զբաղվում էր օրենքով։ Ընտանիքը տեղափոխվել է Նագոյա, երբ նա երկու տարեկան էր։ 17 տարեկանում նա տնտեսագիտություն է սովորել Տոկիոյի Վասեդայի համալսարանում։ 1916 թվականին ավարտելով տնտեսագիտության ֆակուլտետը՝ նա զբաղվել է մի շարք տարօրինակ գործերով, այդ թվում՝ թերթերի խմբագրում, մուլտֆիլմերի նկարում ամսագրերի հրատարակությունների համար, վաճառում էր սոբա որպես փողոցային վաճառող և աշխատում էր գրախանութում։

1923 թվականին նա կատարել է իր գրական դեբյուտը` հրապարակելով «Երկու մետաղադրամ» (ճապ.՝ Ni-sen dōka) առեղծվածային պատմությունը։

Հաջորդ մի քանի տարիների ընթացքում Էդոգավան շարունակել է գրել մի շարք այլ պատմություններ, որոնք ուղղված են հանցագործություններին և դրանց լուծման գործընթացներին։ Այս պատմությունների թվում կան մի շարք պատմություններ, որոնք այժմ համարվում են 20-րդ դարի սկզբի ճապոնական դասականներ. «Սպանության դեպքը Դ. բլրի վրա» (ճապ.՝ D-zaka no satsujin jiken հունվար 1925), որը մի կնոջ մասին է, ով սպանվել է սադոմազոխիզմի ընթացքում արտաամուսնական կապում[7]։ «Ստալկեր ձեղնահարկում» (ճապ.՝ Yane-ura no Sanposha Օգոստոս 1925), որը պատմում է մի մարդու մասին, ով սպանում է իր հարեւանին Տոկիոյի պանսիոնատում՝ ձեղնահարկի հատակի անցքի միջով թույն գցելով նրա բերանը[8], և "Մարդ-աթոռ" (ճապ.՝ 人間椅子 Ningen Isu, հոկտեմբեր 1925), որը մի մարդու մասին է, ով թաքնվում է աթոռի վրա, որպեսզի զգա վրա նստող մարմինները[9]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ խմբագրել

1939 թվականին, Մարկո Պոլոյի կամրջի միջադեպից և 1937 թվականին Չինա-ճապոնական երկրորդ պատերազմի բռնկումից երկու տարի անց, Էդոգավան կառավարության գրաքննիչներից հրաման ստացավ հրաժարվել իր «Թրթուրը» (ճապ.՝ 芋虫 Imo Mushi) պատմվածքից, որը նա տպագրել էր առանց միջադեպերի մի քանի տարի առաջ։ «Թրթուրը» պատմում է վետերանի մասին, ով պատերազմից վերածվել է քառապանեգիկի և այնպես այլանդակվել, որ նա եղել է ոչ ավելին, քան մարդկային «թրթուր», որը անկարող է խոսել և շարժվել։ Գրաքննիչները արգելեցին պատմությունը, ըստ երևույթին, հավատալով, որ պատմությունը կշեղի ժողովրտին ներկայիս պատերազմի համար մղվող ջանքերից։ (Պատմվածքը ոգեշնչել է ռեժիսոր Կոջի Վակամացուին, ով նկարել է «Թրթուր» ֆիլմը, որը մրցում էր Ոսկե արջի համար Բեռլինի 60-րդ միջազգային կինոփառատոնում.[10])

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում, հատկապես Ճապոնիայի և ԱՄՆ-ի միջև պատերազմի ժամանակ, որը սկսվեց 1941-ին, գրում էր պատմություններ երիտասարդ հետախույզների և դավաճանների մասին, որոնք կարող են դիտվել որպես պատերազմի ջանքերին համահունչ, բայց նա դրանցից շատերը գրել է տարբեր կեղծանուններով։ 1945 թվականի փետրվարին նրա ընտանիքը տարհանվեց իր տնից Իկեբուկուրում, Տոկիում դեպի Ֆուկուսիմա հյուսիսային Ճապոնիայում։ Էդոգավան մնաց մինչև հունիս, երբ տառապում էր թերսնումից։ Իկեբուկուրոյի մեծ մասն ավերվել է Դաշնակիցների օդային հարձակումներից և քաղաքում բռնկված հետագա հրդեհներից, բայց հաստ, հողապատերով պահեստը, որը նա օգտագործել է որպես իր ստուդիա, խնայվել է և մինչ օրս կանգնած է Ռիկկյո համալսարանի կողքին։

Հետպատերազմյան ժամանակ խմբագրել

Հետպատերազմյան շրջանում Էդոգավան մեծ էներգիա նվիրեց առեղծվածային գեղարվեստական գրականության առաջխաղացմանը՝ թե՛ դրա պատմության ըմբռնման, թե՛ նոր առեղծվածային գրականության արտադրությունը խրախուսելու առումով։ 1946-ին նա իր աջակցությունը դրեց նոր ամսագրի ստեղծման համար, որը կոչվում էր Զարդեր (ճապ.՝ Hōseki), որը նվիրված էր առեղծվածային գեղարվեստական գրականությանը, իսկ 1947-ին նա հիմնեց Դետեկտիվ հեղինակների ակումբը (ճապ.՝ Tantei sakka kurabu), որն իր անունը փոխեց 1963 թվականին՝ դառնալով Ճապոնիայի առեղծվածային գրողներ (ճապ.՝ Nihon Suiri Sakka Kyōkai)։ 1950-ականներին նա և երկլեզու թարգմանիչը հինգ տարի համագործակցեցին Էդոգավայի ստեղծագործությունների անգլերեն թարգմանության համար, որը հրատարակվել է որպես «Առեղծվածի և երևակայության ճապոնական հեքիաթներ»։ Քանի որ թարգմանիչը կարող էր խոսել, բայց ոչ կարդալ ճապոներեն, իսկ Էդոգավան կարող էր կարդալ, բայց ոչ գրել անգլերեն, թարգմանությունը կատարվեց լսողական մեթոդով, երբ Էդոգավան բարձրաձայն կարդում էր յուրաքանչյուր նախադասությունը, այնուհետև ստուգում գրավոր անգլերենը[11]։

Էդոգավա Ռանպո Մրցանակը, որը կոչվում է Էդոգավա Ռանպոյի անունով, ճապոնական գրական մրցանակ է, որը ամեն տարի շնորհվում է Ճապոնիայի առեղծվածային գրողներ կողմից 1955 թվականից սկսած։ Հաղթողին տրվում է 10 միլիոն յեն մրցանակ՝ Կոդանշայի կողմից հրապարակման իրավունքի հետ միասին[12]։

Հիմնական աշխատանքներ խմբագրել

Մասնավոր դետեկտիվ Կոգորո Ակեչի շարք խմբագրել

  • Պատմվածքներ
    • «The Case of the Murder on D. Hill» (D坂の殺人事件, D-zaka no satsujin jiken, 1925 թվականի հունվար)
    • «The Psychological Test» (心理試験, Shinri Shiken, 1925 թվականի փետրվար)
    • «The Black Hand Gang» (手組, Kurote-gumi, 1925 թվականի մարտ)
    • «The Ghost» (幽霊, Yūrei, 1925 թվականի մայիս)
    • «The Stalker in the Attic» (屋根裏の散歩者, Yaneura no Sanposha, 1925 թվականի օգոստոս)
    • «Who» (何者, Nanimono, 1929 թվականի նոյեմբեր)
    • «The Murder Weapon» (兇器, Kyōki, 1954 թվականի հունիս)
    • «Moon and Gloves» (月と手袋, Tsuki to Tebukuro, 1955 թվականի ապրիլ)
  • Վեպեր
    • «The Dwarf» (一寸法師, Issun-bōshi, 1926)
    • «The Spider-Man» (蜘蛛男, Kumo-Otoko, 1929)
    • «The Edge of Curiosity-Hunting» (猟奇の果, Ryōki no Hate, 1930)
    • «The Conjurer» (魔術師, Majutsu-shi, 1930)
    • «The Vampire» (吸血鬼, Kyūketsuki, 1930)
    • «The Golden Mask» (黄金仮面, Ōgon-kamen, 1930)
    • «The Black Lizard» (黒蜥蜴, Kuro-tokage, 1934, Կինձի Ֆուկասակուի կողմից ֆիլմ է նկարահանվել 1968 թվականին)
    • «The Human Leopard» (人間豹, Ningen-Hyō, 1934)
    • «The Devil's Crest» (悪魔の紋章, Akuma no Monshō, 1937)
    • «Dark Star» (暗黒星, Ankoku-sei, 1939)
    • «Hell's Clown» (地獄の道化師, Jigoku no Dōkeshi, 1939)
    • «Monster's Trick» (化人幻戯, Kenin Gengi, 1954)
    • «Shadow-Man» (影男, Kage-otoko, 1955)
  • Պատանեկան վեպեր
    • «The Fiend with Twenty Faces» (怪人二十面相, Kaijin ni-jū Mensō, 1936)
    • «The Boy Detectives Club» (|少年探偵団, Shōnen Tantei-dan, 1937)

Էսսեներ խմբագրել

  • «The Horrors of Film» (1925)
  • «Spectral Voices» (1926)
  • «Confessions of Rampo» (1926)
  • «The Phantom Lord» (1935)
  • «A Fascination with Lenses» (1936)
  • «My Love for the Printed Word» (1936)
  • «Fingerprint Novels of the Meiji Era» (1950)
  • «Dickens vs. Poe» (1951)
  • «A Desire for Transformation» (1953)
  • «An Eccentric Idea» (1954)

Գրականություն խմբագրել

  • Румак Н.Г. Экспрессивная функция японских ономатопоэтических единиц в рассказах Эдогавы Рампо // Вестник Московского государственного лингвистического университета. Гуманитарные науки. 2021. № 10 (852). С. 138-149.
  • Румак Н.Г. Проза Эдогава Рампо как источник лингвострановедческих знании о Японии.В сборнике: Японский язык в вузе: актуальные проблемы преподавания. материалы 2-ой международной научно-практической конференции. Москва, 2020. С. 206-214.
  • Толубанова О.И. Образ зеркала в рассказе Эдогавы Рампо «Ад зеркал». В сборнике: Наука, образование, общество: тенденции и перспективы развития. сборник материалов XII Международной научно-практической конференции. 2018. С. 200-203.
  • Елкина А.А. О сохранности «вечных сюжетов»: от России к Японии (на примере творчества Ф.М. Достоевского, Э. Рампо и А. Рюноскэ. В сборнике: Вечность как сюжет. материалы международной научной конференции. Сер. "Время как сюжет" 2015. С. 331-337.
  • Jacobowitz, Seth (2008), Introduction to The Edogawa Rampo Reader. — Fukuoka: Kurodahan Press. ISBN 978-4-902075-25-0.

Աղբյուրներ խմբագրել

  • Leigh Blackmore "Edogawa Rampo and The Red Chamber". Essay (liner notes) in Edogawa Rampo, The Red Chamber, vinyl LP, Cadabra Records (2022).
  • Jeffrey Angles (2011), Writing the Love of Boys: Origins of Bishōnen Culture in Modernist Japanese Literature. Minneapolis: University of Minnesota Press. 978-0-8166-6970-7.
  • Jacobowitz, Seth (2008), Introduction to The Edogawa Rampo Reader. Fukuoka: Kurodahan Press. 978-4-902075-25-0.
  • Kawana, Sari (2008), Murder Most Modern: Detective Fiction and Japanese Culture. Minneapolis: University of Minnesota Press. 978-0-8166-5025-5.
  • Silver, Mark (2008), Purloined Letters: Cultural Borrowing and Japanese Crime Literature, 1868-1937. Honolulu: University of Hawai'i Press. 978-0-8248-3188-2.

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 BD Gest' (ֆր.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ «Ranpo Edogawa - Biography». IMDb. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 8-ին.
  5. ↑ «Мастера детектива. Эдогава Рампо». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 9-ին.
  6. ↑ "Edgar Allan Poe" →「エドガー・アラン・ポー("Edogaa aran poo")」→"Edogaaaranpo"→"Edogawa ranpo"(えどがわ・らんぽ)→江戸川乱歩．Էդո գետը (ճապոներեն՝ Edogawa) թափվում է Տոկիոյի ծովածոց։ Ռանպո նշանակում է «պատահական քայլում»։
  7. ↑ Edogawa, Ranpo. "D-zaka no Satsujin Jiken." Shinseinen Jan 1925 special ed.: 26-27.
  8. ↑ Translated in Edogawa, The Edogawa Rampo Reader.
  9. ↑ Translated in Edogawa, Japanese Tales of Mystery and Imagination.
  10. ↑ Roxborough, Scott. «Hollywood Reporter: Berlin festival unveils full lineup». hollywoodreporter.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 7-ին.
  11. ↑ Edogawa, Edogawa; Harris, James B. (1956 թ․ փետրվարի 5). Japanese Tales of Mystery and Imagination. Tuttle.
  12. ↑ Fukue, Natsuko (2012 թ․ փետրվարի 14). «Literary awards run spectrum—Akutagawa, Naoki top in prestige but others may pay more». Japan Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 29-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Վիքիդարանի պատկերանիշը
Ճապոներեն Վիքիդարանում կա այս հոդվածին վերաբերող բնօրինակ տեքստ:
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդոգավա Ռանպո» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էդոգավա_Ռանպո&oldid=9770244» էջից