Էդեա (քաղաք)
Էդեա (ֆր.՝ Édéa), արդյունաբերական քաղաք Կամերունի հարավում, ափամերձ շրջանում, Սանագա Մարիտիմ դեպարտամենտի կենտրոն։ Բնակչությունը՝ 122,3 հազար մարդ (2001 թվականի տվյալներով)։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| ֆր.՝ Édéa | ||
 | ||
| Երկիր |  Կամերուն | |
| Հիմնադրված է | 1891 թ. | |
| Մակերես | 180 կմ² | |
| ԲԾՄ | 35 մետր | |
| Բնակչություն | 122 300 մարդ (2001) | |
| Ժամային գոտի | UTC+1 | |
| ||
Աշխարհագրություն խմբագրել
Քաղաքը գտնվում է Սանգա գետի ձաղ ափին, Դուալայից 60 կիլոմետր հարավ-արևելք և Յաունդեից 150 կիլոմետր հարավ-արևմուտք, Ատլանտյան օվիանոսից 50 կմ հեռավորության վրա
Պատմություն խմբագրել
Նախքան քաղաքի ծագումը, նրա տեղում գոյություն ուներ Բակո ժողովրդի բնակավայր։ Քաղաքը հիմնվել է գերմանացիների կողմից 1891 թվականի հոկտեմբերին, որոնք գնահատել են նրա շահավետ աշխարհագրական դիրքը և կառուցել կամուրջ Սանագա գետի վրա։ Հետաքրքիր է, որ մերձակա շրջանները գերմանացիների վերահսկողության տակ են վերցվել միայն 1904 թվականին։ Չնայած կայազորի տեղակայմանը, Էդեան միշտ գտնվել է քաղաքացիական կառավարման ներքո։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Էդեան անցավ ֆրանսիացիներն։
Բնակչությունը խմբագրել
| Բնակչության թվաքանակը ըստ տարիների (հազ. մարդ)[1][2] | ||||
| Գնահատման կամ մարդահամարի ամսաթիվը | 1970 | 1987 | 2001 | 2008 |
|---|---|---|---|---|
| Բնակչության թվաքանակը | 23,0 | 50,6 | 122,3 | 186,6[3] |
Կրոն խմբագրել
Էդեայում գտնվում է կաթոլիկ թեմ (1993 թվականի մարտի 22-ից)[4]։
Տնտեսություն խմբագրել
Քաղաքի գլխավոր ձեռնարկությունն է «Պեշինե-Ալյուկամ» ալյումինե գործարանը, որը կառուցվել է դեռևս գաղութային ժամանակներում ֆրանսիացիների կողմից (1957 թվականին)[5]։ Այս գործարանը դարձավ արևմտյան Աֆրիկայի առաջին ալյումինե գործարանը[6]։ 1960-ական թվականներին գործարանը տարեկան արտադրում էր 45-60 հազար տոննա ալյումին[6]։ Մինչև 2005 թվականը նրա հզորությունն աճել է տարեկան մինչև 90 հազար տոննա ալյումին[7]։ Ներկայումս պատկանում է Կամերունի կառավարության և օտարերկրյա ներդրողների կողմից կառավարվող «Ալյուկամ» համատեղ ձեռնարկությանը։ Ըստ նախնական տվկալների՝ Կամերունի կառավարությանը է պատկանում ձեռնարկության բաժնետոմսերի 39 տոկոսը[8], մյուսով՝ 46,7 տոկոսը[7]։ Կավահող գործարանի համար գալիս է Գվինեայից, որն ունի աշխարհի ամենախոշոր բոքսիտները։ Էդեայում գործարանի կառուցումը պայմանավորված էր Սանագա գետի շրջադարձը օգտագործող հիդրոէլեկտրակայանի կառուցման հաշվին էժան էլեկտրաէներգիա ստանալու հնարավորությամբ։ ՀԷԿ-ի հզորությունը 1976 թվականին կազմել է 264 ՄՎտ[1]։ 1971 թվականին էլեկտրակայանը արտադրել է 1,2 մլրդ կվտ էլեկտրաէներգիա, որի 90 տոկոսից ավելին սպառվել է գործարանի կողմից[9]։ Էդեան ՀԷԿ-ի շնորհիվ դարձավ Կամերունի առաջին էլեկտրիֆիկացված քաղաքը։ Գործարանը արտադրում է ծալքավոր ալյումինե թիթեղներ (1962 թ-ից) և ալյումինե գլանվածք (1968 թ-ից)։ Գործարանի գրեթե ողջ արտադրանքն արտահանվում է[10]։ 2005 թվականին տարեկան միչև 300 հազար տոննա ալյումինի հզորության ընդայլման մասին է հայտարարվել[7]։
Այլ ճյուղերից զարգացած են պողպատի արտադրությունը, փայտամշակումը, թղթի արտադրությունը։ Էդեաից հյուսիս է գտնվում բոքսիտների արդյունահանման հանքը։ էդեաի շրջակայքում շատ ֆերմաներ կան, որոնք զբաղվում են արմավենու յուղի արտադրությամբ, բանանի և կակաոյի աճեցմամբ։
Տրանսպորտ խմբագրել
Էդեա քաղաքը կապված է երկաթուղու և Յաունդե և Դուալա քաղաքների հետ ավտոճանապարհներով։ Էդեան ունի շատ շահավետ տրանսպորտային դիրք, մինչև 1980-ական թվականներին Էդեաի երկաթուղային և ավտոմոբիլային կամուրջներ են եղել Սանագա գետի վրայով։
Արտահանման համար նախատեսված արտադրանքը հիմնականում ալյումինն է, երկաթուղով հասնում է Դուալի նավահանգիստ։ 2007 թվականի սեպտեմբերին հայտարարվել էր մինչև Կրիբի քաղաք 130-կիլոմետրանոց երկաթուղու կառուցման մասին, որի նավահանգիստն ավելի հարմար է խոշոր նավերի համար, քան Դուալյում համանման։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Էդեա (քաղաք) հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- ↑ «World Gazetteer: Cameroon — largest cities (per geographical entity)»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-06-22-ին
- ↑ Прогнозное значение по данным «World Gazetteer: Cameroon — largest cities (per geographical entity)»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-06-22-ին
- ↑ «Камерун»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-01-31-ին // «Российская католическая энциклопедия»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-12-31-ին
- ↑ Генш К. Центральная Африка. — М.: АСТ: Восток-Запад, 2006. — 415 с. — ISBN 5-478-00187-2
- ↑ 6,0 6,1 Гинсберг Г. Алюминий. Пер. с нем. — М.: Металлургия, 1968. — С. 103
- ↑ 7,0 7,1 7,2 «НП «Алюминий»»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին։ Վերցված է 2008-01-05
- ↑ Лопатов В. «Россия и бокситы Африки» (չաշխատող հղում) // Журнал «Африканские и азиатские рынки». — 2002. — № 2.
- ↑ Камерун հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- ↑ «Камерун»։ Արխիվացված է [www.bigpi.biysk.ru/encicl/articles/63/1006338/1006338A.htm օրիգինալից] 2013-04-16-ին // Официальный сайт БПГУ Archived 2007-01-02 at the Wayback Machine.