Զելիգ
«Զելիգ» (անգլ.՝ Zelig), Վուդի Ալլենի պսևդովավերագրական կինոկատակերգությունը։ Համաշխարհային պրեմիերան կայացել է 1983 թվականի հուլիսի 15-ին, ԱՄՆ-ում։ Գլխավոր դերերում Վուդի Ալլենն ու Միա Ֆերոուն են։
Սյուժե խմբագրել
Ֆիլմի գործողությունները տեղի են ունենում 1920-30-ական թվականների Ամերիկայում։ Այն Զելիգ ազգանունով մի հրեայի մասին է, ով կարողանում է կերպարանափոխվել ու նմանվել այն մարդկանց, որոնց հետ այդ պահին շփվում է։ Աֆրոամերիկացիների հետ շփվելիս նա ինքն էլ դառնում է աֆրոամերիկացի, հանրապետականների հավաքույթի ժամանակ այնպիսի ելույթ է ունենում, որը գոհացնում է նրանց, բժիշկ-հոգեբուժների հետ ազատորեն խոսում է պրոֆեսիոնալ մասնագիտական թեմաներով և այլն։ Շուտով հայտնվում է մի բժիշկ՝ Յուդորա Ֆլետչերը[10], ով սկսում է զբաղվել Զելիգի «բուժմամբ»։
Դերերում խմբագրել
| Դերակատար | Դեր |
|---|---|
| Վուդի Ալլեն | Լեոնարդ Զելիգ՝ մարդ-քամելեոն |
| Միա Ֆերոու | Յուդորա Ֆլետչեր՝ բժիշկ-հոգեվերլուծաբան |
| Պատրիկ Հորգան | պատմող |
| Մերի Լուիզա Ուիլսոն | քույր Ռութ |
| Սոլ Լոմիտա | Մարտին Գայց |
| Ռիչարդ Լիթ | Չարլզ Կոսլոու |
| Ջոն Ռոթման | Փոլ Դեգյու |
| Ստեֆանի Ֆերոու | Մերիլ Ֆլետչեր |
| Ջոն Բաքուոլթեր | Բժիշկ Սինդել |
| Իվ Բարսակ | Բժիշկ Բիրսկի |
| Գեյլ Հանսեն | |
| Դեբորա Ռաշ |
Թողարկումն ու կոմերցիալ հաջողությունը խմբագրել
Մինչ ցուցադրվելը Վենետիկի կինոփառատոնում ֆիլմն արդեն ցուցաադրվել էր վեց Ամերիկյան կինոթատրոններում և ցուցադրությունների առաջին շաբաթում հասցրել էր 60,119 դոլար շահույթ ապահովել։ Ի վերջո այն վաստակեց 11,798,616դոլար միայն ԱՄՆ-ում[11]։
Մրցանակներ ու անվանակարգեր խմբագրել
Մրցանակներ խմբագրել
- 1983՝ Վենետիկյան կինոփառատոնի Pasinetti Award մրցանակ լավագույն ֆիլմի համար (Վուդի Ալլեն)
- 1984՝ կինոմրցանակ «Բոդիլ» (Դանիա) լավագույն ոչ եվրոպական ֆիլմի համար (Վուդի Ալլեն)
- 1984՝ կինոմրցանակ «Դավիթ դի Դոնաթելլո» լավագույն օտարազգի դերասանի համար (Վուդի Ալլեն)
Նոմինացիաներ խմբագրել
- 1984՝ «Օսկար» կինոմրցանակաբաշխության երկու անվանակարգ. լավագույն օպերատորական աշխատանք (Գորդոն Ուիլլիս), լավագույն կոստյումներ (Սանտո Լոկաստո)
- 1984՝ անվանակարգ «Սատուրն» կինոմրցանակաբաշխությունում լավագույն ռեժիսուրայի համար (Վուդի Ալլեն)
- 1984՝ BAFTA մրցանակի հինգ անվանակարգ. լավագույն օրիգինալ սցենար (Վուդի Ալլեն), լավագույն օպերատորական աշխատանք (Գորդոն Ուիլլիս), լավագույն մոնտաժ (Սյուզան Մորս), լավագույն գրիմ (Ֆերն Բաքներ, Ջոն Կալյոնե), լավագույն վիզուալ էֆեկտներ (Գորդոն Ուիլլիս, Ջոել Հայնեկ, Ստյուարտ Ռոբերտսոն, Ռիչարդ Գրինբերգ)
- 1984՝ «Ոսկե գլոբուս» մրցանակի երկու անվանակարգ. լավագույն ֆիլմ՝ կոմեդիա կամ մյուզիքլ, կոմեդիայի կամ մյուզիքլի լավագույն դերասան (Վուդի Ալլեն)
- 1984՝ ԱՄՆ սցենարիստների գիլդիայի մրցանակի անվանակարգ լավագույն օրիգինալ կատակերգության համար (Վուդի Ալլեն)
Քննադատությունն ու վարկանիշը խմբագրել
Զելիգը 100%-անոց հավանության է արժանացել Rotten Tomatoes ագրեգատորի 21 կինոքննադատների գրախոսականներով։ Կայքում ֆիլմի վարկանիշը կազմում է 7.9՝ 10 հնարավորից[12]։
New York Times ամսագրին տված իր հարցազրույցում Վինսենտ Քենդբին ասում է, որ իր կարծիքով Զելիգ-ը նման չէ Ռայներ Վերներ Ֆասբինդերի «Բեռլին-Ալեքսանդրպլաց«, կամ Ինգմար Բերգմանի «Ֆաննին ու Ալեքսանդրը» ֆիլմերին։ Քննադատը նշում է, որ այս ֆիլմում Ալլենը գրեթե կատարելության է հասել երգիծանքի ու նմանակման միավորման մեջ[13]։
Variety ամսագիրը ֆիլմի մասին ասել է, որ այն բավականաչափ ծիծաղելի էր, բայց ավելի շատ ակադեմիական է, քան բուլվարային[14]։ Christian Science Monitor-ը ֆիլմը որակել է, որպես «հիանալիորեն ծիծաղելի ու դառը»[15]։ Time Out ամսագիրը նշել է, որ այս ֆիլմը հավակնում է Վուդի Ալլենը լավագույն ֆիլմը կոչվելուն[16]։ Ֆիլմին անդրադարձել է նաև TV Guide-ը[17]։
Empire ամսագրի բոլոր ժամանակների 500 լավագույն ֆիլմերի ցանկում Զելիգ-ը 408-րդ հորիզոնականում է[18]։
Հետաքրքիր փաստեր խմբագրել
- Ֆիլմը, որը շատերի կարծիքով Վուդի Ալլենի լավագույն կինոնկարներից է, նկարահանված է մոքյումենտարի ոճում և այդ ոճի ամենահետաքրքիր էքսպերիմենտներից է համարվում[19]։
- Ֆիլմում «էքսպերտների» դերերը կատարում էին այնպիսի հանրահայտ դեմքեր, ինչպիսիք են Սյուզան Զոնթագը, Սոլ Բելոուն, Իրվինգ Հոուն ((Irving Howe)), Բրունո Բետլհեյմ[20] ը, Ադա «Բրիքթոփ» Սմիթը (Ada "Bricktop" Smith), Ջոն Մորթոն Բլումը (John Morton Blum)։ Ալենն ուզում էր նաև Գրետա Գարբոյին կանչել, բայց դա այդպես էլ չհաջողվեց։
- Ֆիլմի ստեղծողները բավականին մեծ աշխատանք են տարել ու տարատեսակ հնարքներ են օգտագործել ժապավենի իրատեսականությունն ապահովելու համար։ Այսպես, ֆիլմում օգտագործված են 1920-30-ական թվականներից կինոքրոնիկաներից վերցված կադրեր այնպիսի դեմքերի մասնակցությամբ, ինչպիսիք են Չառլի Չապլինը, Չարլզ Լինդբերգը, Ալֆոնսո Կապոնեն, Ուիլիամ Հերսթը, Մերիոն Դևիսը, Ժոզեֆինա Բեյքերը, Ֆաննի Բրայսը, Ադոլֆ Հիտլերը, Յոզեֆ Գեբելսը, Ջեյմս Քենգին, Ջիմի Ուոքերը, Լու Գերիգը, Բեյբ Ռութը, Բոբի Ջոնսը և ուրիշներ։ Օգտագործվել է 1920-ականների աուտենտիկ երաժշտություն։ Բացի այդ Դիք Հայմանը քամելեոնի մասին մի քանի երգ է գրել «հին ոճով»։ Օպերատոր Գորդոն Ուիլլիսը հին լինզաներ է օգտագործել, կինոտեսախցիկներ, ձայնային ու լուսային կողմնակի ուղեկցություններ։ Բացի այդ նա բառացիորեն տրորել է ժապավենները լրացուցիչ հնության հասնելու համար։
- Մինչ Ալլենն աշխատում էր այս ֆիլմի վրա, նա աշխատանքներ էր սկսել ևս երկուսի վրա՝ «Սեքսուալ կատակերգություն ամառային գիշերը» և «Բրոդվեյ Դենի Ռոուզ»։
- 2007 թվականին Ջովաննի Կոնչիլիայի գլխավորությամբ իտալացի հոգեբուժների մի խումբ հայտնաբերեց գլխուղեղային կենսագործունեության խիստ հազվադեպ խանգարման տեսակ, որից տառապող հիվանդները իրենց պահում են մոտավորապես այնպես, ինչպես ֆիլմի հերոսը (բնականաբար հոգեբանական, ոչ թե ֆիզիկական տեսանկյունից)։ Նրանք առաջարկեցին հոգեկան խանգարման այդ տեսակն անվանել «Զելիգի սինդրոմ»։ Այդ էֆեկտը նաև կիրառվում է «Դոկտոր Հաուս» հայտնի սերիալի չորրորդ սեզոնում։
- Ֆիլմի նկարահանման աշխատանքները տևել են 12 շաբաթ։ Մոտավորապես այդքան էլ տևել են մշակումն ու մոնտաժը[19]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ https://www.zweitausendeins.de/filmlexikon/?sucheNach=titel&wert=12004
- ↑ http://www.imdb.com/title/tt0086637/
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://stopklatka.pl/film/zelig
- ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.allocine.fr/film/fichefilm_gen_cfilm=1618.html
- ↑ 5,0 5,1 5,2 http://decine21.com/Peliculas/Zelig-7685
- ↑ http://www.adorocinema.com/filmes/filme-1618/
- ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 7,18 7,19 7,20 7,21 7,22 7,23 http://www.imdb.com/title/tt0086637/fullcredits
- ↑ Internet Movie Database — 1990.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 9,8 ČSFD (չեխերեն) — 2001.
- ↑ Eudora Fletcher was the name of the principal of P.S. 99 in Brooklyn, NY, the elementary school Allen attended as a child.(անգլ.)
- ↑ Zelig at BoxOfficeMojo.com(անգլ.)
- ↑ «Rotten Tomatoes». Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 9-ին.(անգլ.)
- ↑ Carby, Vincent (1983 թ․ հուլիսի 17). «Zelig (1983) WOODY ALLEN CONTINUES TO REFINE HIS CINEMATIC ART». Նյու Յորք Թայմս. New York. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 4-ին.(անգլ.)
- ↑ Variety review(անգլ.)
- ↑ Christian Science Monitor review(անգլ.)
- ↑ Huddleston, Tom (դեկտեմբերի 22, 2011 – 4 January 2012). «Zelig review». Time Out. New York. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 28-ին.(անգլ.)
- ↑ TV Guide review(անգլ.)
- ↑ http://www.empireonline.com/500/17.asp
- ↑ 19,0 19,1 Г. Краснова. Энциклопедия кино США. Фильмы / Редколлегия: А. Н. Дорошевич, Г. В. Краснова, М. Л. Теракопян. — Москва: Материк, 2007. — С. 86-87. — 279 с. — ISBN 5-85646-160-6
- ↑ Gabbard, Glen O.; Gabbard, Krin (1999). Psychiatry and the Cinema (2nd ed.). Arlington County, Virginia: American Psychiatric Publishing. էջեր 263-+what+one+would+call+the+well-adjusted, +normal+person, +only+carried+to+an+extreme+degree, +to+an+extreme+extent.+I+myself+felt+that+one+could+really+think+of+him+as+the+ultimate+conformist.%22 264. ISBN 0-880-48964-2; ISBN 978-08-80-48964-5.(անգլ.)