Գրոձիսկ Մազովեցկի
Գրոձիսկ Մազովեցկի (լեհ.՝ Grodzisk Mazowiecki), քաղաք Լեհաստանի Մազովեցյան վոևոդությունում. նույնանուն գավառի (պովյատի) վարչական կենտրոնն է; Ունի գյուղաքաղաքային գմինայի (շրջանի) կարգավիճակ։ 2002 թվականի դրությամբ զբաղեցնում էր 13,19 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ 2017 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 30 718[2]։
| Բնակավայր | |||
|---|---|---|---|
| Գրոձիսկ Մազովեցկի | |||
| լեհ.՝ Grodzisk Mazowiecki | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |  Լեհաստան | ||
| Հիմնադրված է | 1522 թ. | ||
| Մակերես | 13,19 կմ² | ||
| Բնակչություն | ▲33 708 մարդ (մարտի 31, 2021)[1] | ||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||
| Փոստային դասիչ | 05-825 | ||
| Պաշտոնական կայք | grodzisk.pl(լեհ.) | ||
| |||
Ժողովրդագրություն խմբագրել
Պատմություն խմբագրել
XI դարում Գրոձիսկի ներկայիս տարածքում ամրոց է հիմնվել։ 1522 թվականին Սիգիզմունդ Առաջին թագավորը բնակավայրին քաղաքի կարգավիճակ է շնորհել։ 1540 թվականին Գրոձիսկը հրդեհի ճարակ է դարձել։ 1655 թվականին՝ պատմության մեջ «հեղեղ» անվանումով մտած շվեդական ավերիչ արշավանքի ժամանակ հրդեհվել, ավերվել է ևս մեկ անգամ։
Ռեչ Պոսպոլիտայի երրորդ բաժանումից հետո (1795 թ.) քաղաքն ընկել է Պրուսիայի տիրապետության տակ։
1845 թվականին Գրոձիսկը երկաթգծով կապվել է երկրի մայրաքաղաք Վարշավայի հետ։ 19-րդ դարի վերջերից բնակավայրը համբավվել է որպես հանքային բուժիչ ջրերով առողջարան։ 1915 թվականին վերստին ստացել է քաղաքի կարգավիճակ, որից զրկվել էր ցարական Ռուսաստանի տիրապետության ժամանակաշրջանում[3]։
1940—1941 թվականներին գերմանացի ֆաշիստներն այստեղ հիմնել են հրեական գետտո, որտեղ կալանված շուրջ 6000 հրեաներին ոչնչացրել են։ Այդ դաժան ժամանակներում մի կաթոլիկ ագարակապան՝ Ստանիսլավա Սլավինսկան, իր կյանքը վտանգելով, նացիստների հաշվեհարդարից փրկել է բազմաթիվ հրեաների՝ ապաստան տալով, թաքցնելով իր ագարակում[4][5]։ 2008 թվականին իսրայելական «Յադ Վաշեմ» կազմակերպությունը նրան ներառել է «Աշխարհի ազգերի արդարակյացների» ցանկում, արժանացրել պարգևների[4]։ Անձնուրաց կնոջ փրկած հրեաների մեջ է եղել նաև իսրայելցի համբավավոր գործարար Յոսսի Մեյմանի մայրը[5]։
2016 թվականին քաղաքի իշխանությունները պլանավորել են հրեական գերեզմանատան տեղում կառուցել բնակելի համալիր, սակայն բողոքի հզոր ցույցերից հետո ետ են կանգնել իրենց այդ մտադրությունից և պարտավորվել են վերականգնել գերեզմանատան դարպասը՝ եբրայերեն արձանագրությամբ, և ցանկապատել հանգստարանը[6][7]։
Ներկայումս Գրոձիսկ Մազովեցկին տեղական նշանակության արդյունաբերական կենտրոն է Վարշավայի տարածաշրջանում։
Հուշարձաններ և հուշատախտակներ խմբագրել
- Երկաթուղայինի հուշարձանը
- Յուզեֆ Խելմոնսկու հուշարձանը
- Ազատության հուշարձանը
- Հուշասյուն՝ ի հիշատակ լեհ զորահրամանատար, Արմիա Կրայովայի վերջին պարետ Լեոպոլդ Օկուլիցկու
- Հուշատախտակներ՝ Հռոմի լեհազգի պապ Հովհաննես Պողոս Երկրորդի ասույթներով
- Լեոնիդ Տելիգայի հուշաձանը[8]
- Հուշատախտակ՝ «Սինագոգ»՝ ի հիշատակ գրոձիսկցի զոհված հրեաների[9]
Պատկերասրահ խմբագրել
-
Տեսարան քաղաքից -
Տեսարան քաղաքից -
Նորակառույց կոստյոլը -
Սբ. Աննա կոստյոլը -
Յուզեֆ Խելմոնսկու հուշարձանը -
«Ֆոքսալ» վիլլան (1845 թ.) -
Քաղաքային զբոսայգու մի անկյունը -
Հռոմի պապ Հովհաննես Պողոս Երկրորդի անվան հիվանդանոցը
Անվանի գրոձիսկցիներ խմբագրել
- Գժեգոժ Կնապսկի (1564—1638) — լեհ հոգևորական գործիչ, բանասեր, բառարանագիր, բանաստեղծ, թատերագիր, հանրագիտակ, մանկավարժ
Գործընկեր քաղաքներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/071413005044-0920380?var-id=1639616&format=jsonapi
- ↑ «Bank Danych Lokalnych». Główny Urząd Statystyczny. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ pl:Grodzisk Mazowiecki
- ↑ 4,0 4,1 Sudilovsky, Judith (2008 թ․ հոկտեմբերի 6). «Catholic to be honored posthumously for saving Jews during Holocaust». The Catholic Voice. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Lefkovitz, Etgar (2008 թ․ սեպտեմբերի 18). «94-year-old Holocaust survivor reconnects with family that saved her life». The Jerusalem Post. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- ↑ http://www.jta.org/2016/02/22/news-opinion/world/polish-town-saves-jewish-cemetery-from-developers
- ↑ http://www.jta.org/2014/11/26/news-opinion/world/polish-town-plans-to-turn-jewish-cemetery-into-apartment-complex.
- ↑ W Grodzisku Mazowieckim odsłonięto pomnik Leonida Teligi |data dostępu = 2019-09-09 |opublikowany = zagle.se.pl |url = https://zagle.se.pl/zeglarstwo/w-grodzisku-mazowieckim-oslonieto-pomnik-leonida-teligi-aa-Eo9q-tgij-uzyF.html}}
- ↑ Obchody 75. rocznicy likwidacji grodziskiego getta - |data = 2016-02-12 |data dostępu = 2019-09-13 |opublikowany = wpr24.pl |url = http://wpr24.pl/obchody-75-rocznicy-likwidacji-grodziskiego-getta/ |język = pl-PL}}
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Gminy partnerskie - Miasto i Gmina Grodzisk Mazowiecki - tu przyszłość jest dziś! |data = |data dostępu = 2019-09-27 |opublikowany = www.grodzisk.pl |url = https://grodzisk.pl/urzad-miejski/gminy-partnerskie/ |język = pl}}
- ↑ «Radviliskis». Radviliskis. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 3-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Официальная страница города
- Urząd Miasta Grodzisk Mazowiecki
- Historia Żydów w Grodzisku Mazowieckim na portalu Wirtualny Sztetl
- Grodzisk Mazowiecki – o historii i zabytkach
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գրոձիսկ Մազովեցկի» հոդվածին։ |