Գրիգորի Ռասպուտին

Գրիգորի Ռասպուտին; ռուս.՝ Григорий Ефимович Распутин
Ծնվել է	հունվարի 9 (21), 1869
Ծննդավայր	Պոկրովսկոե, Տոբոլսկի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 30, 1916 (47 տարեկան)
Մահվան վայր	Պետրոգրադ, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրոն	Khlysts?
Մասնագիտություն	Միստիկա, ակնաբույժ, քաղաքական գործիչ, գյուղացիություն և վանական
Ամուսին	Praskovia Fyodorovna Dubrovina?
Երեխաներ	Մատրյոնա Ռասպուտինա
	Rasputin Վիքիպահեստում

Գրիգորի Եֆիմովիչ Ռասպուտին (ռուս.՝ Григорий Ефимович Распутин^[3], հունվարի 9 (21), 1869, Պոկրովսկոե, Տոբոլսկի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - դեկտեմբերի 30, 1916(1916-12-30)^[1], Պետրոգրադ, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[2]), Ռուսաստանի վերջին ցար Նիկոլայ II-ի և թագուհի Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնայի սիրելին, բախտախնդիր։

Ծնվել է^[4]^[5] Տոբոլսկի նահանգի Պոկրոսկովյե գյուղում^[4], գյուղացու ընտանիքում։ Ձեռք է բերել համաշխարհային ճանաչում ցար Նիկոլայ երկրորդի ընտանիքի հետ մտերմության շնորհիվ։ 1910-ական թվականներին պետերբուրգյան համապատասխան հասարակության շրջանակներում նա ուներ «մարգարեի», «ցարի ընկերոջ» և «ծեր ճգնավորի», «բուժակի» և «հեքիմի» համբավ։ Հետագայում Ռասպուտինի բացասական կողմերը օգտագործվել են հեղափոխության ժամանակ ցարական ընտանիքի դեմ, հետագայում էլ խորհրդային հակապրոպագանդայում։ Մինչև օրս էլ Ռասպուտինի անձի և Ցարական Ռուսաստանի վրա իր ազդեցության շուրջ հարցերից շատերը դեռ մնացել են չբացահայտված։

Կենսագրություն

Ռասպուտինի տոհմի նահապետն է եղել Ֆեոդորի որդի Իոզիսը։ 1662 թվականին Պոկրովսկոյե գյուղի գյուղացիների կողմից վերաշարադրված տետրում գրված էր, որ Իոզիսը իր կնոջ և երեք երեխաների՝ Սեմյոնի, Նասոնի և Եվսեյի հետ միասին եկել է Պոկրովսկովյան սլոբոդա, ավելի քան քսան տարի Յարենսկյան բնակավայրից և սկսել է զբաղվել հողագործությամբ։ Իոզիսի որդի Նասոնը հետագայում կնքվում է «Ռոսպուտ» (ռուս․՝ այլասերողի) մականվամբ։ Իրենից էլ արդեն սերվել են Ռոսպուտինները։ 1858 թվականի պալատական մարդահամարի արդյունքների տվյալների համաձայն՝ հաշվվում էին երեսունից ավել Ռասպուտին ազգանունը կրող գեղջուկներ։ Նրանց թվում էր նաև Եֆիմը՝ Գրիգորիի հայրը։ Ազգանունը առաջացել է այլասերված բառից^[6] ։

Ծնունդ

Գրիգորի Ռասպուտինի ծննդյան մասին տվյալները շատ իրարամերժ են։ Կարծիքներից մեկի համաձայն նա ծնվել է հունվարի 9 (21)-ին՝ 1869 թվականին Տոբոլսկի նահանգի Տյումենի գավառի Պոկրովսկոե գյուղում։ Նրա հայրը՝ Եֆիմ Յակովլևիչ Ռասպուտինը, կառապան էր, իսկ մայրն էր Աննա Վասիլևնան (օրիորդական ազգանունը Պարշուկովա)։ Այս մասին տեղեկությունը գրված է Տոբոլսկի նահանգի Տյումենի մարզի Սլոբոդո-Պոկրովսկոե Աստվածամոր եկեղեցու ծխամատյանում։ Կնքվել է հունվարի տասին, կնքահայրը եղել է իր հորեղբայրը՝ Մատֆեյ Յակովլևիչ Ռասպուտինը, և Ագաֆիա Իվանովնա Ալեմասովան։ Գրիգորիի անունը կնքել են ի պատիվ հունվար ամսվա սուրբ Գրիգորի Նիսսկոյի պատվին^[7] ։ Կան այլ տվյալներ Ռասպուտինի ծնդավայրի վերաբերյալ, որոնց մեջ հիշատակվում են 1864 թվականից մինչև 1872 թվականները։ Պատմաբան Կ․ Ֆ․ Շացիլլոն Ռասպուտինի մասին ՀՍՀ-ի իր հոդվածում գրում է, որ Ռասպուտինի ծնունդը տատանվում է 1864-1865 թվականների միջև^[8]։ Հենց ինքը` Ռասպուտինը, հասուն տարիներին չէր հստակեցնում իր տարիքը՝ հաճախ մեծացնելով այն, որպեսզի մեծանա իր «ծեր ճգնավորի» կոչումը։

Կյանքի վաղ տարիներ

Երիտասարդ տարիներին Ռասպուտինը հաճախ է հիվանդացել։ Վերխոտուրյան վանական համալիր ուխտագնացությունից հետո որոշում է դառնալ հոգևորական։ 1893 թվականին Ռասպուտինը սկսում է ուխտագնացությունը Ռուսաստանի սուրբ վայրերով։ Հետագայում գնում է Հունաստան՝ այցելելու Աթոս լեռը, այնուհետև՝ Երուսաղեմ։ Այս ընթացքում նա հանդիպում և հաստատում է բազմաթիվ կապեր հոգևոր աշխարհի տարբեր ներկայացուցիչների հետ՝ ճգնավորների, վանականների, ուխտականների։ 1890 թվականին նա ամուսնանում է գյուղացի ուխտագնացուհի Պրասկովյե Ֆեոդերովնա Դուբրովինայի հետ, ով էլ իրեն պարգևում է երեք զավակներին՝ Մատրյոնին, Վարվարային և Դմիտրիին։ 1900 թվականին սկսում է ուխտագնացությունը դեպի Կիև, որտեղից վերադառնալիս երկար ժամանակ ապրում է Կազանում, որտեղ ծանոթանում է հայր Միխայիլի հետ, ով կապեր ուներ Կազանի հոգևոր ակադեմիայի հետ։

Պետերբուրգյան շրջան

1903 թվականին տեղափոխվում է Պետերբուրգ՝ հանդիպելու հոգևոր ակադեմիայի ռեկտոր եպիսկոպոս Սերգեյին (աշխարհիկ կյանքում Իվան Նիկոլայեվիչ Ստրագորոդսկի)։ Ինչպես նաև ծանոթանում է Սանկտ Պետերբուրգի հոգևոր ակադեմիայի ինսպեկտոր, ծայրագույն վարդապետ Ֆեոֆան Բիստրովի հետ, ով Ռասպուտինի ներկայացրեց եպիսկոպոս Հերմոգեն Դոլգանովին։ 1904 թվականին Ռասպուտինը ազնվազարմ հասարակության շրջանակում ձեռք է բերում «ծեր ճգնավոր», «Աստծո մարդու» կոչումները, որն էլ ամրապնդեց պետերբուրգյան հասարակության մեջ «սրբի» իր դերը՝ իրեն համարելով «մեծ ճգնավոր»^[9]։ Հայր Ֆեոֆանը պատմում է «մեծն ճգնավոր»-ի մասին Չեռնոգորիայի իշխանի դստրերին (հետագայում էլ թագավորին՝ Նիկոլայ Նեթոշին)՝ Միլիցիային և Անաստասիային։ Քույրերը պատմում են թագուհուն նորահայտ հոգևորականի մասին։ Մի քանի տարի անց Ռասպուտինը սկսեց ակնհայտ տարբերվել մնացյալ «Աստծո մարդկանցից»։

1905 թվականի նոյեմբերի մեկին տեղի է ունենում առաջին անձնական հանդիպումը Նիկոլայ II ցարի հետ։ Նիկոլայ II-ի անհատական օրագրում գրված է՝

Ժամը 4-ին գնացինք Սերգեևկա։ Խմեցինք թեյ Միլիցիայի և Անաստասիայի հետ։ Ծանոթացանք «Աստվածային մարդու»՝ Գրիգորիի հետ՝ Տոբոլսկյան հողերից:
— Նիկոլայի օրագրից^[10]

Ռասպուտինը ահռելի ազդեցություն է թողնում ցարական ընտանիքի վրա, մասնավորապես՝ կայսրուհու՝ Ալեքսանդրա Ֆեոդորևնայի վրա։ Ռասպուտինը օգնում էր թագաժառանգ Ալեքսեյին պայքարել իր սարսափելի հիվանդության՝ հեմոֆիլիայի դեմ, որի դեպքում բժշկությունը անզոր էր^[11]։ 1906 թվականի դեկտեմբերին Ռասպուտինը թույլտվություն է խնդրում փոփոխելու իր ազգանունը՝ դարձնելով այն Նորերի-Ռասպուտին (Распутин-Новых)՝ հենվելով այն բանի վրա, որ իր համագյուղացիներից շատերը կրում են իր ազգանունը, որից էլ կարող են շփոթել իրեն։ Խնդրանքը կատարվում է^[12]։

Ռասպուտինը և ուղղափառ եկեղեցին

Ռասպուտինի վերջին տարիների նկարագիրների (Օ․ Ա․ Պլատոնով, Ն․ Բոխանով) հետազոտությունները պարզել են, որ Ռասպուտինի կապը եկեղեցու հետ ունեցել է քաղաքական նկատառումներ^[13]։ Այս հեղինակների հետազոտությունների արդյունքով Ռասպուտինի՝ եկեղեցու հետ կապը ուներ խիստ քաղաքական նկատառումներ^[13] ։

Առաջին մեղադրանքը խլիստովականության մեջ 1903 թվական

1903 թվականից սկսվում են առաջին մեղադրանքները ռուս ուղղափառ եկեղեցու կողմից։ Տոբոլսկի տեղային քահանա Պյոտր Օստրոումնիի կողմից ^[14]։ Մեղադրանքի մեջ գրված էր, որ Ռասպուտինը իրեն շատ տարօրինակ է պահում կանանց հետ, ովքեր հատուկ իր համար գալիս են Պետերբուրգից և իրենց կրքերի մասին, և թե ինչպես է Ռասպուտինը բաղնիքում ազատում կանանց այդ կրքերից։ Մեղադրանքի մեջ գրված էր այն մասին, որ նա երիտասարդության տարիներին ծանոթություն է հաստատել խլիստովականության ուսմունքի հետ։ Է․ Ս․ Ռազդինսկին նշում է, որ հետախույզ են ուղարկել Պոկրովսկոե, ով ապացույցներ չգտնելու հետևանքով հետախուզության գործը ուղարկել է արխիվ^[15]։

Երիտասարդ ժամանակ զբաղվել է ձիագողությամբ։ 19-րդ դարի վերջին հարել է խլիստականների աղանդին։ Մոլեռանդ կրոնավորի քողի տակ վարել է շվայտ կյանք, որի համար ստացել է Ռասպուտին (ռուսերեն` распутный-անառակ, անբարոյական բառից) մականունը, և որը հետագայում դարձել է նրա ազգանունը։ 1904-1905 թվականին մտել է պետերբուրգյան բարձրաշխարհիկ տները, իսկ 1907 թվականին՝ ցարական արքունիք։ Որպես «մարգարե» և «դարմանող» անսահման ազդեցություն է ունեցել ցարի, թագուհու և նրանց շրջապատի վրա։ Խառնվել է պետական գործերին։ Օգտագործելով Գրիգորի Ռասպուտինի նկատմամբ եղած համընդհանուր դժգոհությունը և հույս ունենալով կանխել հասունացող հեղափոխությունը, ինչպես նաև ցարական իշխանությունը վարկաբեկելուց փրկելու ձգտումով միապետականների մի խումբ կազմակերպեց Գրիգորի Ռասպուտինի սպանությունը (1916 թվականի դեկտեմբերի 16-ի լույս 17-ի գիշերը)։ «Ռասպուտինշչինան» Ռուսաստանի իշխող վերնախավի ծայրահեղ այլասերման և քայքայման արտահայտությունն էր։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118598376 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ Искатели. Клад Григория Распутина – документальный фильм
↑ ^4,0 ^4,1 Метрическая книга Слободо-Покровской Богородицкой церкви Тюменского округа Тобольской губернии с записью о рождении 09.01.1869 Г. Е. Распутина, негласного духовника и фаворита семьи последнего императора Российского престола Николая II. // ГУТО ГАТО ф.№ И-177, оп.1, ед.хр. 109
↑ Распоряжение Правительства Тюменской области от 15 декабря 2008 г. № 1711-рп Об утверждении списка уникальных документов, подлежащих включению в реестр уникальных документов архивных фондов Тюменской области. Данные метрики о рождении Г. Распутина. Արխիվացված 2014-10-19 Wayback Machine
↑ Боханов, 2011, էջ 57—58
↑ Смирнов В. Л., Смирнова М. Ю. Неизвестное о Распутине. P.S. Тюмень: Издательский дом «Титул», 2010. С. 12
↑ Шацилло, 1975
↑ Жевахов, 1993, Նրան համարում էին եթե ոչ սուրբ, ապա, ամեն դեպքում, մեծ ճգնավոր։ Թե ով է ստեղծել այդ համբավը և տարածել Սիբիրից դուրս, ես չգիտեմ (ռուս.՝ Его считали если не святым, то, во всяком случае, великим подвижником. Кто создал ему такую славу и вывез из Сибири, я не знаю)։, էջ 166
↑ Дневники Николая (1894—1916)
↑ Иоффе, 1998, էջ 103—118
↑ Варламов, 2007
↑ ^13,0 ^13,1 Фирсов, 2002
↑ Труайя, 1997
↑ Радзинский, 2004

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գրիգորի Ռասպուտին» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_7f96cff5238c1891-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_5611835530f82441-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118598376 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[3] Искатели. Клад Григория Распутина – документальный фильм

[ГАТО-4] 4,0 ^4,1 Метрическая книга Слободо-Покровской Богородицкой церкви Тюменского округа Тобольской губернии с записью о рождении 09.01.1869 Г. Е. Распутина, негласного духовника и фаворита семьи последнего императора Российского престола Николая II. // ГУТО ГАТО ф.№ И-177, оп.1, ед.хр. 109

[admtyumen-5] Распоряжение Правительства Тюменской области от 15 декабря 2008 г. № 1711-рп Об утверждении списка уникальных документов, подлежащих включению в реестр уникальных документов архивных фондов Тюменской области. Данные метрики о рождении Г. Распутина. Արխիվացված 2014-10-19 Wayback Machine

[Боханов—2011——57—58-6] Боханов, 2011, էջ 57—58

[7] Смирнов В. Л., Смирнова М. Ю. Неизвестное о Распутине. P.S. Тюмень: Издательский дом «Титул», 2010. С. 12

[Шацилло—1975——-8] Шацилло, 1975

[Жевахов—1993—Նրան_համարում_էին_եթե_ոչ_սուրբ,_ապա,_ամեն_դեպքում,_մեծ_ճգնավոր։_Թե_ով_է_ստեղծել_այդ_համբավը_և_տարածել_Սիբիրից_դուրս,_ես_չգիտեմ_([[ռուսերեն|ռուս.]]՝_<span_lang="ru"_xml:lang="ru">Его_считали_если_не_святым,_то,_во_всяком_случае,_великим_подвижником._Кто_создал_ему_такую_славу_и_вывез_из_Сибири,_я_не_знаю</span>)։—166-9] Жевахов, 1993, Նրան համարում էին եթե ոչ սուրբ, ապա, ամեն դեպքում, մեծ ճգնավոր։ Թե ով է ստեղծել այդ համբավը և տարածել Սիբիրից դուրս, ես չգիտեմ (ռուս.՝ Его считали если не святым, то, во всяком случае, великим подвижником. Кто создал ему такую славу и вывез из Сибири, я не знаю)։, էջ 166

[diary-10] Дневники Николая (1894—1916)

[Иоффе—1998——103—118-11] Иоффе, 1998, էջ 103—118

[Варламов—2007——-12] Варламов, 2007

[Фирсов—2002——-13] 13,0 ^13,1 Фирсов, 2002

[Труайя—1997——-14] Труайя, 1997

[Радзинский—2004——-15] Радзинский, 2004

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]