Բարդուղիմեոս Ֆանարջյան
Բարդուղիմեոս Արտեմի Ֆանարջյան (սեպտեմբերի 1, 1898 կամ 1898[1], Ախալցխա, Վրացական ԽՍՀ և Հայաստան[1] - ապրիլի 9, 1976[2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ), հայ ռենտգենաբան, բժշկական գիտությունների դոկտոր, ՀԽՍՀ ռենտգենառադիո-ուռուցքաբանական ծառայության հիմնադիրը, ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1956)[3], ԽՍՀՄ ԲԳԱ թղթակից անդամ (1960), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1940), Հայաստանում ռենտգենոլոգիայի և ռադիոլոգիայի հիմնադիրը։ ԵՊԲՀ-ում առաջադեմ ուսանողներին տրվում է նրա անունով անվանական կրթաթոշակ։
Բարդուղիմեոս Ֆանարջյան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 1, 1898 կամ 1898[1] Ախալցխա, Վրացական ԽՍՀ կամ Հայաստան[1] |
| Մահացել է | ապրիլի 9, 1976[2] Երևան, Հայկական ԽՍՀ |
| Մասնագիտություն | ռենտգենաբան, գիտնական և համալսարանի դասախոս |
| Հաստատություն(ներ) | Երևանի Մխիթար Հերացու անվան Պետական Բժշկական Համալսարան |
| Գործունեության ոլորտ | ռադիոլոգիա[1], Ռենտգենաբանություն[1] և ուռուցքաբանություն[1] |
| Ալմա մատեր | Բաքվի պետական համալսարան |
| Գիտական աստիճան | բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր և ակադեմիկոս |
| Տիրապետում է լեզուներին | ռուսերեն[1] |
| Ինչով է հայտնի | Գիտական հետազոտությունները վերաբերում են ստամոքս-աղիքային հիվանդությունների ռենտգենային ախտորոշման հարցերին։ Ռենտգենաբանության և ուռուցքաբանության բնագավառների հիմնադիրն է Հայաստանում։ |
| Պարգևներ |    և  |
| Երեխա(ներ) | Վիկտոր Ֆանարջյան |
ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս Վիկտոր Ֆանարջյանի հայրն է։
Կենսագրություն
խմբագրելԲարդուղիմեոս Ֆանարջյանը ծնվել է 1898 թվականի հունվարի 9-ին Ախալցխայում։ Նախնական կրթությունն ստացել է Աբասթումանում։ 1917 թվականին ավարտել է Թիֆլիսի առևտրական ուսումնարանը։ 1923 թվականին ընդունվել է Թիֆլիսի բժշկական համալսարան, այնուհետև 4-րդ կուրսից տեղափոխվել Բաքվի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ, որն ավարտել է 1924 թվականին։ 1925 թվականին Հայաստանի կառավարությունը հրավիրում է վերջինիս Երևան և գործուղում վերապատրաստման Գերմանիա։ Վերադառնալուց հետո Հանրապետական կլինիկական ինստիտուտին կից ձևավորում է ռենտգենառադիոբանության բաժանմունքը, իսկ 1927 թվականից՝ ռենտգենաբանության ամբիոնը[4]։ 1936 թվականից՝ Երևանի բժշկական ինստիտուտի ռենտգենաբանության ամբիոնի վարիչ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր (1936)։ 1946 թվականից՝ իր նախաձեռնությամբ կազմակերպված ՀԽՍՀ առողջապահության նախարարության ռենտգենաբանության և ուռուցքաբանության (1977 թվականից՝ Բ․ Ա․ Ֆանարջյանի անվան) ԳՀԻ տնօրեն։ ՀԽՍՀ ԳԱ նախագահության անդամ, կենսաբանական (1956-1959), բժշկական (1960-1963) գիտությունների բաժանմունքների ակադեմիկոս-քարտուղար[5]։
Գիտական գործունեություն
խմբագրել150 գիտական աշխատանքների հեղինակ է, այդ թվում՝ 21 մենագրության։ Աշխատանքները վերաբերում են ստամոքսի (քաղցկեղ, խոցային բորբոքումներ), բարակ և հաստ աղիքների, սրտի, թոքերի (քաղցկեղ, տուբերկուլոզ, թոքամզաբորբ, աթելեկտազ, սիլիկոզ), ոսկրային համակարգի հիվանդությունների ռենտգենախտաբանությանը, իոնացնող ճառագայթների կենսաբանական ազդեցության և չարորակ ուռուցքների բուժման հարցերին[6]։
Բացահայտել է ռենտգենյան ախտորոշմամբ 12-մատնյա աղիքի խոցի դիրքը որոշելու՝ «Բ․ Ա․ Ֆանարջյանի օրինաչափությունը»[5]։
Անդամակցություն
խմբագրելՖանարջյանի նախաձեռնությամբ կազմակերպվել են նաև հանրապետական ուռուցքաբանական դիսպանսերը, ռադիոկենսաբանության բաժանմունքը, սրտաբանության ԳՀԻ-ն։ Եղել է «էքսպերիմենտալ և կլինիկական բժշկության հանդեսի» խմբագիրը, Ռենտգենաբանների, ռադիոլոգների և ուռուցքաբանների գիտական ընկերության, ինչպես նաև համամիութենական մի շարք գիտական ընկերությունների նախագահ[7][8]։
1971 թվականին ընտրվել է ԽՍՀՄ ռենտգենաբանների և ռադիոլոգների գիտական ընկերության նախագահության պատվավոր անդամ[5]։
Պարգևներ
խմբագրելԱշխատանքներ
խմբագրել- Рентгенодиагностика, 1951
- Рентгенодиагностика заболеваний органов грудной клетки, Е․, 1957;
- Рентгенодиагностика заболеваний пищеварительного тракта, т․ 1-2, Е․, 1961-1964;
- Значение рентгеновых лучей в диагностике некоторых заболеваний внутренних органов, 1972
- Рентгенодиагностика, 2 изд․, Е., 1977[9]․
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ 2,0 2,1 2,2 http://am.hayazg.info/index.php?curid=397
- ↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 30-ին.
- ↑ А. П. Айриян (1998). Армянские учёные-медики. Ереван: Амарас. էջ 49. ISBN 99930-1-001-7.
{{cite book}}: Check|isbn=value: checksum (օգնություն) - ↑ 5,0 5,1 5,2 ՀՍՀ գլխավոր խմբագրություն (1986). Հայկական Սովետական Հանրագիտարան. Երևան: Հայկական Հանրագիտարան Հրատարակչություն. էջեր հատոր 12, 615.
- ↑ «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 30-ին.
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.
- ↑ «Կոչումով բժիշկ». Ֆանարջյաններ
- ↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Բարդուղիմեոս Ֆանարջյան». Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 30-ին.
Գրականություն
խմբագրել- Соколов Ю․ Н․ "Памяти Варфоломея Артемьевича Фанарджяна (к 80-летию со дня рождения)", «Вестник рентгенологии и радиологии», 1978, № 6, с․ 90 - 92․