Վիքիպեդիա

Արգանդի փոխպատվաստում

Արգանդի փոխպատվաստում, վիրաբուժական միջամտություն, երբ առողջ արգանդը փոխպատվաստվում է մի օրգանիզմի մեջ, որի արգանդը բացակայում է կամ հիվանդ է։ Որպես կաթնասունների նորմալ սեռական վերարտադրության մի մաս՝ հիվանդ կամ բացակայող արգանդը թույլ չի տալիս նորմալ սաղմնային իմպլանտացիա՝ արդյունավետորեն դարձնելով էգին անպտուղ։ Այս երևույթը հայտնի է որպես բացարձակ արգանդի գործոնի անպտղություն (AUFI): Արգանդի փոխպատվաստումը պոտենցիալ բուժում է անպտղության այս ձևի համար։

Պատմություն

խմբագրել

Հետազոտություններ

խմբագրել

1896 թվականին 29-ամյա ավստրիացի Էմիլ Կնաուերը, որն աշխատում էր Վիեննայի գինեկոլոգիական կլինիկաներից մեկում, հրապարակել է ձվարանների ավտոտրանսպլանտացիա առաջին հետազոտությունը, որը փաստում էր նապաստակի նորմալ գործառույթը։ Սա հանգեցրել է արգանդի փոխպատվաստման հետաքննությանը 1918 թվականին[1][2]։ 1964 և 1966 թվականներին Էրասլանը, Համերնիկը և Հարդին Միսիսիպիի համալսարանի Ջեքսոնի բժշկական կենտրոնում՝ Միսիսիպիում, առաջինն էին, որ կատարել են կենդանու (շների) արգանդի ավտոմատ փոխպատվաստում և հետագայում ծննդաբերություն այդ արգանդից[3]։ 2010 թվականին Դիաս-Գարսիան և նրա գործընկերները Շվեդիայի Գյոթեբորգի համալսարանի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի բաժանմունքում ցուցադրել են աշխարհում առաջին հաջողված ալոգեն արգանդի փոխպատվաստումը առնետի մոտ, որն ունի առողջ սերունդ[4]։

2023 թվականի դրությամբ կատարվել է ավելի քան 100 արգանդի փոխպատվաստում, որոնցից շուրջ 50 երեխա է ծնվել ամբողջ աշխարհում[5][6]։

Հատկանշական դեպքեր

խմբագրել

Գերմանիա

խմբագրել

Բացառությամբ ինտերսեքսների հազվադեպ դեպքերի՝ տրանսգենդեր կանայք ծնվում են տղամարդու վերարտադրողական համակարգով։ Թեև սեռը փոխելու վիրահատությունը կարող է հեշտոց ստեղծել այս կանանց համար, արգանդի տարբերակն անհասանելի է նրանց համար, ինչը նշանակում է, որ նրանք չեն կարող հղիանալ և պետք է այլ ճանապարհներով գնան դեպի ծնողություն՝ լինի դա ավելի ավանդական մոտեցում՝ կապված սեռական հարաբերության հետ, թե այլընտրանք, ինչպիսին է որդեգրումը, ձվաբջիջների նվիրատվությունը կամ հղիության կրողը։ Այնուամենայնիվ, տրանս կնոջ համար առնվազն մեկ արգանդի փոխպատվաստում տեղի է ունեցել․ դանիացի նկարչուհի Լիլի Էլբեի համար (1882–1931)[7]: Հույս ունենալով երեխաներ ունենալ իր նշանածից՝ նա 1931 թվականին, վագինոպլաստիկայի հետ համատեղ, Գերմանիայում 48 տարեկան հասակում ենթարկվել է արգանդի փոխպատվաստման։ Այնուամենայնիվ, նրա մոտ հետվիրահատական ​​ինֆեկցիա առաջացել և ընդամենը երեք ամիս անց մահացել սրտի կանգից[8]։

Սաուդյան Արաբիա

խմբագրել

Արգանդի փոխպատվաստման առաջին ժամանակակից փորձը տեղի է ունեցել 2000 թվականին Սաուդյան Արաբիայում[9]։ Վաֆա Ֆագեհը[9] 46-ամյա հիվանդից վերցված արգանդ է փոխպատվաստել 26-ամյա հիվանդի, որի արգանդը վնասվել է ծննդաբերությունից հետո արյունահոսությունից[10]։ Քանի որ հիվանդին, ի վերջո, անհրաժեշտ էր, որ արգանդը հեռացվեր ընդամենը 99 օր հետո, նեկրոզի պատճառով, վիճարկվում է, թե արդյոք գործը հաջող է համարվում, թե ոչ, սակայն արգանդը որոշ ժամանակ գործել է, երբ հիվանդը ունեցել է երկու դաշտանային ցիկլ[9]։ Բժշկական համայնքի անդամները մտահոգություն են հայտնել ընթացակարգի էթիկայի վերաբերյալ[11]։

Թուրքիա

խմբագրել

Մահացած դոնորի մասնակցությամբ արգանդի փոխպատվաստման առաջին դեպքը տեղի է ունեցել Թուրքիայում 2011 թվականի օգոստոսի 9-ին։ Վիրահատությունը, որն իրականացվել է Օմեր Օզքանի և Մունիրե Էրման Աքարի կողմից Անթալիայի Աքդենիզ համալսարանական հիվանդանոցում, 21-ամյա Դերյա Սերտի վրա, որը ծնվել է առանց արգանդի[12][13][14][15][16][17]։ Այս դեպքում հիվանդը երկարաժամկետ հաջողություն է ունեցել փոխպատվաստված արգանդի հետ, ունեցել է դաշտան, իսկ վիրահատությունից երկու տարի հետո՝ հղիություն[18][19][20]։ Այդ հղիության ընթացքում Սերտն աբորտի է ենթարկվել իր առաջին եռամսյակում, այն բանից հետո, երբ նրա բժիշկը չի կարողացել հայտնաբերել պտղի սրտի բաբախյունը, բայց սա սովորական բարդություն է և կարող էր կապված չլինել փոխպատվաստման հետ[21]։ Մեկ այլ հղիությունից հետո, որը սկսվել է արտամարմնային բեղմնավորման միջոցով և տևել 28 շաբաթ, հիվանդը վերջապես երեխա է լույս աշխարհ բերել 2020 թվականի հունիսի 4-ին[22]։

Շվեդիա

խմբագրել

Շվեդիայում 2012 թվականին մորից դստեր[23] արգանդի առաջին փոխպատվաստումն իրականացվել է Գյոթեբուրգի համալսարանի Սալգրենսկա համալսարանական հիվանդանոցի շվեդ բժիշկների կողմից՝ Մատս Բրեննստրեմի գլխավորությամբ[23][24][25]։

2014 թվականի հոկտեմբերին հայտարարվեց, որ առաջին անգամ առողջ երեխա է ծնվել Շվեդիայի չբացահայտված վայրում արգանդի փոխպատվաստում ստացողի մոտ։ Բրիտանական The Lancet բժշկական ամսագիրը հայտնել է, որ տղան ծնվել է սեպտեմբերին՝ կշռելով 1,8 կգ (3,9 ֆունտ), և որ հայրն ասել է, որ իր որդին «զարմանալի է»։ Երեխան վաղաժամ ծնվել էր մոտ 32 շաբաթականում, կեսարյան հատումով, այն բանից հետո, երբ մոր մոտ առաջացել էր նախաէկլամպսիա։ 36-ամյա շվեդուհին արգանդ էր ստացել 2013 թվականին 61-ամյա կենդանի դոնորից՝ Գյոթեբորգի համալսարանի մանկաբարձության և գինեկոլոգիայի պրոֆեսոր Բրեննստրեմի ղեկավարած վիրահատության արդյունքում[26][27]: Կինը առողջ ձվարաններ ուներ, բայց ծնվել էր առանց արգանդի, մի պայման, որը հանդիպում է 4500 կնոջից մեկի մոտ։ Պրոցեդուրայի ընթացքում օգտագործվել է լաբորատորիայի սաղմը, որը ստեղծվել է կնոջ ձվաբջիջի և նրա ամուսնու սերմնահեղուկի միջոցով, որն այնուհետև տեղադրվել է փոխպատվաստված արգանդի մեջ։ Արգանդը կարող է վնասվել կեսարյան հատման ընթացքում, և այն կարող է հարմար լինել կամ չլինել ապագա հղիությունների համար։ Օգտագործվել է եռակի իմունոպրեսիայի ռեժիմ՝ թակրոլիմուսի, ազաթիոպրինի և կորտիկոստերոիդների հետ։ Երեք մեղմ մերժման դրվագ է տեղի ունեցել, մեկը հղիության ընթացքում, բայց բոլորն էլ հաջողությամբ ճնշվել են դեղորայքով։ Որոշ այլ կանայք նույնպես հղի էին այդ ժամանակ՝ օգտագործելով փոխպատվաստված արգանդ[28]։

ԱՄՆ

խմբագրել

ԱՄՆ-ում կատարված արգանդի առաջին փոխպատվաստումը տեղի է ունեցել 2016 թվականի փետրվարի 24-ին Քլիվլենդի կլինիկայում[29]։ Թիմը ղեկավարում էր բժիշկ Անդրեաս Ցակիսը։ Մարտի 8-ին չբացահայտված բարդության պատճառով փոխպատվաստումը ձախողվեց, և արգանդը հեռացվեց[30]։ Ապրիլին նրանք հայտնեցին, որ խմորիչ վարակը տարածվել է զարկերակներից մեկի վրա, որը վիրաբույժները միացրել էին արյան հոսքը դեպի փոխպատվաստված արգանդ ապահովելու համար, որը վնասել է զարկերակը և առաջացրել արյան մակարդուկներ[31]։

2017 թվականի նոյեմբերին ԱՄՆ-ում արգանդի փոխպատվաստումից հետո ծնվեց առաջին երեխան[32]։ Ծննդաբերությունը տեղի է ունեցել Տեխաս նահանգի Դալլաս նահանգի Բեյլոր համալսարանի բժշկական կենտրոնում բժիշկներ Լիզա Յոհաննեսոնի և Ջուլիանո Տեստան կողմից՝ ոչ ուղղորդված կենդանի դոնորի կողմից արգանդի նվիրատվությունից հետո[33]։ ԱՄՆ-ում մահացած դոնորային արգանդի փոխպատվաստումից հետո ծնված առաջին երեխան եղել է Քլիվլենդի կլինիկայում 2019 թվականի հունիսին[34]։

Հնդկաստան

խմբագրել

Հնդկաստանում կատարված արգանդի առաջին փոխպատվաստումը տեղի է ունեցել 2017 թվականի մայիսի 18-ին Մահարաշտրա նահանգի Պունե քաղաքի Գալաքսի Քեյր հիվանդանոցում։ 26-ամյա պացիենտը ծնվել է առանց արգանդի և փոխպատվաստման միջոցով ստացել է մոր արգանդը[35][36]։ Հնդկաստանում առաջին արգանդի փոխպատվաստված երեխան՝ 1,45 կգ քաշով, ծնվել է կեսարյան հատման[37] միջոցով Պունեի Գալաքսի Քեյր հիվանդանոցում հինգշաբթի օրը[38]։ Վիրահատությունն իրականացվել է Պունեի Գալաքսի Քեյր հիվանդանոցի բժիշկների խմբի կողմից և հիվանդանոցի բժշկական տնօրեն Շաիլեշ Փունթամբեքարի գլխավորությամբ[39]։

Բրազիլիա

խմբագրել

Բրազիլիայում կատարված արգանդի առաջին փոխպատվաստումը տեղի է ունեցել 2016 թվականին Սան Պաուլոյի Hospital das Clínicas da USP հիվանդանոցում։ 32-ամյա հիվանդն ուներ Մայեր-Ռոկիտանսկի-Կյուսթեր-Հաուզեր համախտանիշ, հետևաբար ծնվել էր առանց արգանդի և փոխպատվաստման ժամանակ ստացել էր մահացած դոնորի արգանդը[35]։ Բրազիլիայում արգանդի փոխպատվաստման առաջին երեխան ծնվել է կեսարյան հատման միջոցով[37] Hospital das Clínicas da USP-ում 2017 թվականի դեկտեմբերին։ Վիրահատությունն իրականացվել է Hospital das Clínicas da USP-ի բժիշկների թիմի կողմից և ղեկավարվել է Մարդու Վերարտադրողական Կենտրոնի ղեկավար Դանի Էյզենբերգի կողմից։ Այս ընթացակարգի արդյունքները, որոնք առաջինն են կատարվել Լատինական Ամերիկայում, հրապարակվել են The Lancet բժշկական ամսագրում 2018 թվականի դեկտեմբերին[39]։

Միացյալ Թագավորություն

խմբագրել

2023 թվականի օգոստոսի 23-ին Մեծ Բրիտանիայի Չերչիլյան հիվանդանոցի Օքսֆորդի բժիշկներն իրականացրել են երկրում առաջին արգանդի փոխպատվաստումը։ Նրանք 40-ամյա կնոջից հեռացրել են արգանդը և փոխպատվաստել նրա 34-ամյա քրոջը, ով ուներ հազվագյուտ հիվանդություն, որն ազդել է նրա վերարտադրողականության վրա[40]։ Փորձագետների խումբը վիրահատությունը կատարել է ընդհանուր առմամբ 17 ժամ[41]։ Պրոֆեսոր Ռիչարդ Սմիթը՝ գինեկոլոգ վիրաբույժը, ով ղեկավարել է օրգանների որոնման թիմը, 25 տարի անցկացրել է արգանդի փոխպատվաստման ուսումնասիրության վրա, ասել է, որ վիրահատությունը «զանգվածային հաջողություն» է ունեցել[42]։

Ավստրալիա

խմբագրել

2023 թվականի դեկտեմբերի 15-ին Ավստրալիայում ծնվել է առաջին երեխան (տղա) մորից, ով ստացել է փոխպատվաստված արգանդ։ Քրիստի Բրայանտը արգանդը ստացել է 2023 թվականի հունվարին Սիդնեյի Կանանց Թագավորական Հիվանդանոցում և երեք ամսվա ընթացքում հղիացել է սաղմի իմպլանտացիայի միջոցով։ Դոնորը նրա մայրն էր՝ Միշելը[43]։

Այժմյան կարգավիճակ

խմբագրել

Փոխպատվաստումը նախատեսված է լինել ժամանակավոր. ստացողները պետք է հիստերէկտոմիա անցնեն մեկ կամ երկու հաջող հղիությունից հետո։ Սա արվում է ցմահ իմունոպրեսիվ դեղամիջոցներ ընդունելու անհրաժեշտությունից խուսափելու համար՝ վարակի հետևանքով աճող ռիսկով[44]։

Պրոցեդուրան մնում է վերջին միջոցը. այն համեմատաբար նոր և որոշ չափով փորձարարական պրոցեդուրա է, որն իրականացվում է միայն որոշ մասնագետ վիրաբույժների կողմից ընտրված կենտրոններում, այն թանկ է և քիչ հավանական է, որ ապահովագրվի, և այն ներառում է վարակի և օրգանների մերժման վտանգ։ Էթիկայի որոշ մասնագետներ կենդանի դոնորի համար ռիսկերը չափազանց մեծ են համարում, իսկ ոմանց համար ողջ պրոցեդուրան էթիկապես կասկածելի է թվում, հատկապես որ փոխպատվաստումը կյանք փրկող պրոցեդուրա չէ[45][46][47]։

Նկարագրություն

խմբագրել

Ընթացակարգեր

խմբագրել

Արգանդի փոխպատվաստումը սկսվում է դոնորի վրա արգանդի դուրսբերման վիրահատությունից։ Դրա համար աշխատանքային տեխնիկա գոյություն ունի կենդանիների, ներառյալ պրիմատների և վերջերս մարդկանց համար[48][49][50][51][52][53]։ Վերականգնված արգանդը կարող է անհրաժեշտ լինել պահեստավորման, օրինակ՝ հասցեատիրոջ գտնվելու վայր տեղափոխելու համար։ Սառը իշեմիայի ռեպերֆուզիայի ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս ավելի քան 24 ժամ իշեմիկ հանդուրժողականություն[49]։

Ստացողը պետք է նայի հնարավոր երեք խոշոր վիրահատություններին։ Առաջին հերթին կա փոխպատվաստման վիրահատություն։ Հղիության հաստատման և կենսունակության դեպքում կատարվում է կեսարյան հատում։ Քանի որ ստացողը բուժվում է իմունոպրեսիվ թերապիայի միջոցով, ի վերջո, ծննդաբերության ավարտից հետո, անհրաժեշտ է հիստերէկտոմիա անել, որպեսզի իմունոպրեսիվ թերապիան դադարեցվի։

Էթիկա

խմբագրել

Մոնրեալի չափանիշներ

խմբագրել

Բացի ծախսերի նկատառումներից, արգանդի փոխպատվաստումը ներառում է բարդ էթիկական խնդիրներ։ Ինքնավարության սկզբունքը սատարում է ընթացակարգին, մինչդեռ ոչ չարամտության սկզբունքը հակասում է դրան։ Ինչ վերաբերում է բարեգործության և արդարության սկզբունքներին, ընթացակարգը միանշանակ է թվում[11]։ Այս երկընտրանքը լուծելու համար «Մոնրեալի չափանիշները արգանդի փոխպատվաստման էթիկական իրագործելիության համար» մշակվել են ՄակԳիլ համալսարանում և հրապարակվել Transplant International-ում 2012 թվականին[11]։ Մոնրեալի չափանիշները մի շարք չափանիշներ են, որոնք պահանջվում են արգանդի փոխպատվաստման էթիկական իրականացման համար։ Այս բացահայտումները ներկայացվել են Գինեկոլոգիայի և Մանկաբարձության Միջազգային Ֆեդերացիայի 20-րդ Համաշխարհային Կոնգրեսում Հռոմում 2012թ. հոկտեմբերին[54]։ 2013թ.-ին «Արգանդի փոխպատվաստման էթիկական իրագործելիության Մոնրեալի չափանիշները» հրապարակվել է «Պտղաբերություն և ստերիլություն» գրքում և առաջարկվել է որպես ընթացակարգի էթիկական կատարման միջազգային ստանդարտը[55]։

Չափորոշիչները պայմաններ են սահմանում ստացողի, դոնորի և առողջապահական թիմի համար, մասնավորապես.

  1. Ստացողը գենետիկ իգական սեռի ներկայացուցիչ է, համաձայնելու ունակությամբ, առանց փոխպատվաստման բժշկական հակացուցումների, ունի արգանդի հիվանդություն, որը ձախողել է այլ բուժում և ունի «անձնական կամ իրավական հակացուցում» այլ տարբերակների նկատմամբ (փոխնակ մայրություն, որդեգրում)։ Ստացողը պետք է համարվի պիտանի մայրության համար, գնահատման ժամանակ համարվի հոգեբանորեն պիտանի, հավանաբար համապատասխանի բուժմանը և բժշկական թիմին և հասկանա ընթացակարգի ռիսկերը։ 2021 թվականին Մոնրեալի չափորոշիչների վերանայումը հրապարակվել է Bioethics-ում էթիկական շրջանակով՝ արգանդի փոխպատվաստման համար իրավասու լինելու համար գենետիկ XY անհատների դիտարկման համար[56]։
  2. Դոնորը վերարտադրողական տարիքի իգական սեռի կին է, որը չունի հակացուցումներ ընթացակարգի համար, ով ավարտել է իր ծննդաբերությունը կամ համաձայնել է իր արգանդը նվիրաբերել իր մահից հետո։ Չկա պարտադրանք, և դոնորը պատասխանատու է և ընդունակ է տեղեկացված որոշումներ կայացնել։
  3. Առողջապահական թիմը պատկանում է մի հաստատության, որը համապատասխանում է Մուրի երրորդ չափանիշին[57], որը վերաբերում է ինստիտուցիոնալ կայունությանը և տրամադրել է տեղեկացված համաձայնություն երկու կողմերին։ Չկա շահերի բախում, և անանունությունը կարող է պաշտպանվել, եթե ստացողը կամ դոնորը չհրաժարվեն այս իրավունքից։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Knauer, Emil (1896). «Einige Versuche über Ovarientransplantation bei Kaninchen» [An attempt at ovary transplantation in rabbits]. Zentralblatt für Gynäkologie (գերմաներեն). 20: 524–8.
  2. ↑ Nugent, D.; Meirow, D.; Brook, P. F.; Aubard, Y.; Gosden, R. G. (1997). «Transplantation in reproductive medicine: Previous experience, present knowledge and future prospects». Human Reproduction Update. 3 (3): 267–80. doi:10.1093/humupd/3.3.267. PMID 9322102.
  3. ↑ Eraslan, S.; Hamernik, R. J.; Hardy, J. D. (1966). «Replantation of uterus and ovaries in dogs, with successful pregnancy». Archives of Surgery. 92 (1): 9–12. doi:10.1001/archsurg.1966.01320190011002. PMID 5948103.
  4. ↑ Díaz-García, César; Akhi, Shamima N.; Wallin, Ann; Pellicer, Antonio; Brännström, Mats (2010). «First report on fertility after allogeneic uterus transplantation». Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica. 89 (11): 1491–1494. doi:10.3109/00016349.2010.520688. PMID 20879912. S2CID 1188699.
  5. ↑ Brännström, Mats; Racowsky, Catherine; Richards, Elliott G.; Flyckt, Rebecca; Stillman, Robert J.; O’Brien, Jeanne E.; Ryan, Ginny L.; de Ziegler, Dominique (2023 թ․ հունիս). «Absolute uterine infertility a cornelian dilemma: uterine transplantation or surrogacy?». Fertility and Sterility (անգլերեն). 119 (6): 918–929. doi:10.1016/j.fertnstert.2023.04.005. PMID 37037300.
  6. ↑ «Woman receives sister's womb in first UK transplant». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2023 թ․ օգոստոսի 22. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  7. ↑ Kroløkke, C.; Petersen, T.S.; Herrmann, J.R.; Bach, A.S.; Adrian, S.W.; Klingenberg, R.; Petersen, M.N. (2019). The Cryopolitics of Reproduction on Ice: A New Scandinavian Ice Age. Emerald Studies in Reproduction, Culture and Society. Emerald Publishing Limited. էջ 154. ISBN 978-1-83867-044-3. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 22-ին.
  8. ↑ «Lili Elbe». Biography (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 25-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Grady, Denise (2002 թ․ մարտի 7). «Medical First: A Transplant Of a Uterus». The New York Times.
  10. ↑ Nair, Anjana; Stega, Jeanetta; Smith, J. Richard; Del Priore, Giuseppe (2008). «Uterus Transplant». Annals of the New York Academy of Sciences. 1127: 83–91. doi:10.1196/annals.1434.003. PMID 18443334. S2CID 5100080.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Lefkowitz, Ariel; Edwards, Marcel; Balayla, Jacques (2012). «The Montreal Criteria for the Ethical Feasibility of Uterine Transplantation». Transplant International. 25 (4): 439–47. doi:10.1111/j.1432-2277.2012.01438.x. PMID 22356169. S2CID 39516819.
  12. ↑ «Turkish woman has world's first womb transplant». timesofmalta.com. 2011 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  13. ↑ «Revolutionary 'Womb Transplant' performed in Turkey - World's First». Allvoices.com. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  14. ↑ «World's first womb transplant in Turkey promises hope for women». Alarabiya.net. 2011 թ․ հոկտեմբերի 1. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  15. ↑ «HEALTH - Doctors hopeful for uterus transplant». Hurriyetdailynews.com. 2011 թ․ սեպտեմբերի 13. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  16. ↑ «World's first uterus transplant performed in Turkey/TRT-English». Trt-world.com. 2012 թ․ փետրվարի 27. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  17. ↑ «Turkish surgeons perform world's first uterus transplant | Family & Health». World Bulletin. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  18. ↑ «Womb transplant recipient Derya Sert pregnant». AAP. 2013 թ․ ապրիլի 13.
  19. ↑ «Yahoo Health». 2013 թ․ ապրիլի 12. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  20. ↑ «World's first woman with uterus transplant gets pregnant - HEALTH». 2013 թ․ ապրիլի 14. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  21. ↑ Derya Sert'in gebeliği sonlandırıldı. CNNTurk.com. (tr)
  22. ↑ «Kadavradan rahim nakli yapılan Derya Sert anne oldu» [Derya Sert, receiver of a uterus transplant from a cadaver, has become a mother] (թուրքերեն). Anadolu Agency. 2020 թ․ հունիսի 26.
  23. ↑ 23,0 23,1 Brännström, Mats; Johannesson, Liza; Dahm-Kähler, Pernilla; Enskog, Anders; Mölne, Johan; Kvarnström, Niclas; Diaz-Garcia, Cesar; Hanafy, Ash; Lundmark, Cecilia; Marcickiewicz, Janusz; Gäbel, Markus; Groth, Klaus; Akouri, Randa; Eklind, Saskia; Holgersson, Jan; Tzakis, Andreas; Olausson, Michael (2014). «First clinical uterus transplantation trial: a six-month report». Fertility and Sterility. 101 (5): 1228–1236. doi:10.1016/j.fertnstert.2014.02.024. PMID 24582522.
  24. ↑ Brännström, Mats; Diaz-Garcia, Cesar; Hanafy, Ash; Olausson, Michael; Tzakis, Andreas (2012). «Uterus transplantation: animal research and human possibilities». Fertility and Sterility. 97 (6): 1269–1276. doi:10.1016/j.fertnstert.2012.04.001. PMID 22542990.
  25. ↑ Brännström, M.; Wranning, C. A.; Altchek, A. (2009 թ․ նոյեմբերի 7). «Experimental uterus transplantation». Human Reproduction Update. 16 (3): 329–345. doi:10.1093/humupd/dmp049. PMID 19897849.
  26. ↑ «Woman has healthy baby boy after womb transplant in Sweden». ABC News. 2014 թ․ հոկտեմբերի 4.
  27. ↑ Brännström, M.; Johannesson, L.; Bokström, H.; Kvarnström, N.; Mölne, J.; Dahm-Kähler, P.; Enskog, A.; Milenkovic, M.; Ekberg, J.; Diaz-Garcia, C.; Gäbel, M.; Hanafy, A.; Hagberg, H.; Olausson, M.; Nilsson, L. (2014). «Livebirth after uterus transplantation». The Lancet. 385 (9968): 607–616. doi:10.1016/S0140-6736(14)61728-1. hdl:10072/141149. PMID 25301505. S2CID 20244453.
  28. ↑ «BBC News - Womb transplant couple 'had no doubt' of success». BBC News.
  29. ↑ Zeltner, Brie (2016 թ․ մարտի 7). «Cleveland Clinic introduces nation's first uterus transplant recipient». The Plain Dealer. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 8-ին.
  30. ↑ Zeltner, Brie (2016 թ․ մարտի 9). «Nation's first uterus transplant, performed at the Cleveland Clinic, fails». The Plain Dealer. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 10-ին.
  31. ↑ Denise Grady (2016 թ․ ապրիլի 8). «Yeast Infection Led to Removal of Transplanted Uterus». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  32. ↑ Sifferlin, Alexandra (2017 թ․ դեկտեմբերի 1). «First U.S. Baby Born After a Uterus Transplant». Time. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 29-ին.
  33. ↑ «The first baby in the U.S. born via uterus transplant is here». 2017 թ․ դեկտեմբեր. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 9-ին.
  34. ↑ Flyckt, R.; Falcone, T.; Quintini, C.; և այլք: (2020 թ․ օգոստոս), «First birth from a deceased donor uterus in the United States: from severe graft rejection to successful cesarean delivery», American Journal of Obstetrics and Gynecology, 223 (2): 143–151, doi:10.1016/j.ajog.2020.03.001, PMID 32151611, S2CID 212651317
  35. ↑ 35,0 35,1 Pinheiro, Lara (2018 թ․ դեկտեմբերի 5). «Caso do primeiro bebê nascido de transplante de útero com doadora falecida é publicado em revista». G1. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 13-ին.
  36. ↑ «India's first uterine transplant to take place on 18 May: Baroda woman to receive womb from mother». Firstpost. 2017 թ․ մայիսի 12. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 12-ին.
  37. ↑ 37,0 37,1 «Miracle baby: the first uterine transplant baby born in India». Mom And Baby Care (Mom ABC) (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ նոյեմբերի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  38. ↑ Arora, Medhavi. «Mom donates womb to daughter in India's first uterus transplant». CNN. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 Ejzenberg, Dani; Andraus, Wellington; Baratelli Carelli Mendes, Luana Regina; Ducatti, Liliana; Song, Alice; Tanigawa, Ryan; Rocha-Santos, Vinicius; MacEdo Arantes, Rubens; Soares, José Maria; Serafini, Paulo Cesar; Bertocco De Paiva Haddad, Luciana; Pulcinelli Francisco, Rossana; Carneiro d'Albuquerque, Luiz Augusto; Chada Baracat, Edmund (2018). «Livebirth after uterus transplantation from a deceased donor in a recipient with uterine infertility». The Lancet (Indian English). 392 (10165): 2697–2704. doi:10.1016/S0140-6736(18)31766-5. PMID 30527853. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 13-ին.
  40. ↑ Varghese, Rebecca Rose (2023 թ․ սեպտեմբերի 28). «What does it mean to have a uterus transplant? | Explained». The Hindu (Indian English). ISSN 0971-751X. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  41. ↑ Desk, India TV News; News, India TV (2023 թ․ օգոստոսի 24). «Woman donates her womb to younger sister; Britain's first successful uterus transplant». www.indiatvnews.com (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. {{cite web}}: |last2= has generic name (օգնություն)
  42. ↑ «Woman receives sister's womb in first UK transplant». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2023 թ․ օգոստոսի 22. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  43. ↑ Australia's first uterus transplant recipient Kirsty Bryant gives birth to healthy baby boy, Emma Siossian, ABC News Online, 2023-12-19
  44. ↑ Ossola, Alexandra (2014 թ․ փետրվարի 18). «Everything You Need To Know About Uterus Transplants». Popular Science. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  45. ↑ «Medical first: Baby born to woman who got new womb». Journal Star. 2006-2014 Gatehouse Media, Inc. 2014 թ․ հոկտեմբերի 4. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  46. ↑ «BBC News». 2014 թ․ հոկտեմբերի 4. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  47. ↑ «The Daily Telegraph». Telegraph.co.uk. 2014 թ․ հոկտեմբերի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  48. ↑ Johannesson, Liza; Diaz-Garcia, Cesar; Leonhardt, Henrik; Dahm-Kähler, Pernilla; Marcickiewicz, Janusz; Olausson, Michael; Brännström, Mats (2012). «Vascular Pedicle Lengths After Hysterectomy». Obstetrics & Gynecology. 119 (6): 1219–1225. doi:10.1097/AOG.0b013e318255006f. PMID 22617587. S2CID 9423625.
  49. ↑ 49,0 49,1 Brännström, M.; Wranning, C. A.; Altchek, A. (2009). «Experimental uterus transplantation». Human Reproduction Update. 16 (3): 329–45. doi:10.1093/humupd/dmp049. PMID 19897849.
  50. ↑ Wranning, C. A.; Akhi, S. N.; Diaz-Garcia, C.; Brännström, M. (2010 թ․ դեկտեմբերի 15). «Pregnancy after syngeneic uterus transplantation and spontaneous mating in the rat». Human Reproduction. 26 (3): 553–558. doi:10.1093/humrep/deq358. PMID 21159686.
  51. ↑ Enskog, A.; Johannesson, L.; Chai, D. C.; Dahm-Kahler, P.; Marcickiewicz, J.; Nyachieo, A.; Mwenda, J. M.; Brännström, M. (2010 թ․ հունիսի 2). «Uterus transplantation in the baboon: methodology and long-term function after auto-transplantation». Human Reproduction. 25 (8): 1980–1987. doi:10.1093/humrep/deq109. PMID 20519250.
  52. ↑ Dahm-Kähler, Pernilla; Wranning, Caiza; Lundmark, Cecilia; Enskog, Anders; Mölne, Johan; Marcickiewicz, Janusz; El-Akouri, Randa Racho; McCracken, John; և այլք: (2008). «Transplantation of the uterus in sheep: Methodology and early reperfusion events». Journal of Obstetrics and Gynaecology Research. 34 (5): 784–793. doi:10.1111/j.1447-0756.2008.00854.x. PMID 18834335. S2CID 20055019.
  53. ↑ Wranning, Caiza Almen; El-Akouri, Randa Racho; Lundmark, Cecilia; Dahm-Kahler, Pernilla; Molne, Johan; Enskog, Anders; Brännström, Mats (2006). «Auto-transplantation of the uterus in the domestic pig (Sus scrofa): Surgical technique and early reperfusion events». Journal of Obstetrics and Gynaecology Research. 32 (4): 358–367. doi:10.1111/j.1447-0756.2006.00426.x. PMID 16882260. S2CID 8576480.
  54. ↑ Lefkowitz A.; Edwards M.; Balayla J. (2012). «O081 the Montreal Criteria for the Ethical Feasibility of Uterine Transplantation». International Journal of Gynecology & Obstetrics. 119 (Supplement 3): S289. doi:10.1016/S0020-7292(12)60511-6. S2CID 76584337.
  55. ↑ Lefkowitz Ariel (2013). «Ethical considerations in the era of the uterine transplant: an update of the Montreal Criteria for the Ethical Feasibility of Uterine Transplantation». Fertility and Sterility. 100 (4): 924–926. doi:10.1016/j.fertnstert.2013.05.026. PMID 23768985.
  56. ↑ Balayla J.; Pounds P.; Lasry A.; Volodarsky-Perel A.; Gil A. (2021). «The Montreal Criteria and uterine transplants in transgender women». Bioethics. 35 (4): 326–330. doi:10.1111/bioe.12832. PMID 33550647. S2CID 231862917.
  57. ↑ Moore FD (2000). «Ethical problems special to surgery: surgical teaching, surgical innovation, and the surgeon in managed care». Arch Surg. 135 (1): 14–16. doi:10.1001/archsurg.135.1.14. PMID 10636340.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արգանդի_փոխպատվաստում&oldid=10038464» էջից