Արագ շախմատ

Ենթակատեգորիա	շախմատ, արագ խաղ
Մասն է	շախմատային տերմինաբանություն
Մարզաձև	շախմատ
Ով է կիրառում	շախմատիստ

Արագ շախմատ (անգլ.՝ rapid chess, գերմ.՝ Schnellschach), շախմատի տարատեսակ, որում բոլոր քայլերը պետք է կատարվեն յուրաքանչյուր խաղացողի համար սահմանված ժամանակի ընթացքում, որը 15 րոպեից ավելի, բայց 60 րոպեից պակաս է, կամ հատկացված ժամանակի և 60-ով բազմապատկած ամեն քայլի համար տրվող լրացուցիչ ժամանակի գումարը՝ 15 րոպեից ավելի, բայց 60 րոպեից պակաս է։

Կադրեր արագ շախմատի 2009 թ. աշխարհի առաջնությունից, որտեղ չեմպիոնի կոչումը նվաճել է Լևոն Արոնյանը (Մայնց, Գերմանիա)

ՖԻԴԵ-ի կանոններ

Շախմատի միջազգային ֆեդերացիան` ՖԻԴԵ-ն արագ շախմատի համար սահմանել է հետևյալ կանոնները.

Խաղացողները պարտավոր չեն գրի առնել քայլերը, ինչպես դա անում են դասական ժամակարգով պարտիաների ժամանակ։
Եթե խաղի ընթացքի նկատմամբ վերահսկողությունը համարժեք է (օրինակ, մեկ մրցավար` առավելագույնը երեք պարտիային), ապա գործում են մրցաշարային կանոնները։
Եթե մրցավարական վերահսկողությունը համարժեք չէ, խաղը կանոնակարգվում է ՖԻԴԵ-ի շախմատի կանոններով, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դրանք փոխարինվում են արագ շախմատի հետևյալ կանոններով.

Երկու խաղացողների կողմից երեքական քայլ կատարելուց հետո, խաղաքարերի սխալ դասավորության, խաղատախտակի սխալ դիրքի և ժամացույցի ցուցմունքների առնչությամբ ոչ մի պահանջ ներկայացվել չի կարող։ Այն դեպքում, երբ պարտիան ընթացել է արքայի և թագուհու փոխարինված սկզբնական դիրքով, այդ արքան փոխատեղում կատարել չի կարող։
Մրցավարը պետք է կիրառի կանոնների «Քայլերի կատարումը» հոդվածը միայն այն պարագայում, երբ նրան դիմում է խաղացողներից մեկը կամ երկուսն էլ։
Անհնարին քայլը համարվում է կատարված, երբ գործի է դրվել հակառակորդի ժամացույցը։ Այդ բանից հետո, մինչև պատասխան քայլ կատարելը, հակառակորդը կարող է պահանջ ներկայացնել անհնարին քայլի առնչությամբ։ Մրցավարը պետք է որոշում կայացնի միայն նման պահանջին ի պատասխան։ Սակայն, եթե երկու արքաներն էլ շախի տակ են կամ զինվորի փոխարկումը կանոններին համապատասխան չի կատարվել, մրցավարը պետք է միջամտի, եթե դա հնարավոր է։

Ժամացույցի դրոշակը համարվում է ընկած, եթե այդ մասին խաղացողի կողմից ճիշտ հայտարարություն է արվել։ Մրցավարը պետք է զերծ մնա դրոշակի ընկնելն արձանագրելուց, բայց կարող է դա անել, եթե երկու դրոշակն էլ ընկած են։
Ժամանակը սպառելու պատճառով հաղթանակ պահանջելու համար խաղացողը պետք է կանգնեցնի ժամացույցը և տեղեկացնի մրցավարին։ Պահանջը բավարարելու համար անհրաժեշտ է, որ ժամացույցը կանգնեցնելուց հետո պահանջողի դրոշակը` ի տարμերություն հակառակորդի դրոշակի, ընկած չլինի։
Եթե երկու դրոշակն էլ ընկել են պարտիան ավարտվում է ոչ-ոքի^[1]։

Փաստեր

1988 թվականին ամերիկացի գրոսմայստեր Ուոլթեր Բրաունը հիմնադրեց Արագ շախմատի համաշխարհային կազմակերպություն և «Արագ շախմատ» ամսագիր, որը փակվեց 2003 թվականին^[2]։

Արագ շախմատի աշխարհի չեմպիոններ

2001 թվականից ՖԻԴԵ-ն անցկացնում է արագ շախմատի աշխարհի առաջնություններ։ 2009 թվականին Գերմանիայի Մայնց քաղաքում արագ շախմատի աշխարհի չեմպիոնի կոչումը նվաճել է հայկական շախմատի առաջատար Լևոն Արոնյանը^[3]։

#	Տարի	Գրոսմայստեր	Երկիր
1	2001^[4]	Գարրի Կասպարով	Ռուսաստան
2	2003^[5]^[6]	Վիշվանաթան Անանդ	Հնդկաստան
3	2009^[7]	Լևոն Արոնյան	Հայաստան
4	2010^[8]	Գատա Կամսկի	ԱՄՆ
5	2012^[9]	Սերգեյ Կարյակին	Ռուսաստան
6	2013^[10]	Շահրիար Մամեդյարով	Ադրբեջան
7	2014^[11]	Մագնուս Կառլսեն	Նորվեգիա