Ամին Պիեռ Ժմայել
Ամին Պիեռ Ժմայել (արաբ․՝ أمين بيار الجميٌل, հունվարի 22, 1942[1][2], Bikfaya, Մաթնի շրջան, Լեռնային Լիբանան, Լիբանան), Լիբանանի քաղաքական և պետական գործիչ, Լիբանանի նախագահ 1982-1988 թվականներին։ Ֆալանգիստական Քաթայիբ կուսակցության առաջնորդներից մեկը , 2007-2015 թվականներին՝ կուսակցության նախագահը։ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի ակտիվ մասնակից։ Պիեռ Ժմայելի որդին, Բաշիր Ժմայելի ավագ եղբայրը։ Եղբոր և հոր մահվանից հետո դարձել է ընտանեկան կլանի ղեկավարը։
| Ամին Պիեռ Ժմայել | |
.jpg)
| |
| Կուսակցություն՝ | Քաթայիբ |
|---|---|
| Կրթություն՝ | Սուրբ Ժոզեֆի համալսարան և Ջամհուր քոլեջի Տիրամայրը |
| Մասնագիտություն՝ | քաղաքական գործիչ և փաստաբան |
| Դավանանք | Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցի |
| Ծննդյան օր | հունվարի 22, 1942[1][2] (82 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Bikfaya, Մաթնի շրջան, Լեռնային Լիբանան, Լիբանան |
| Քաղաքացիություն |  Լիբանան
|
| Հայր | Պիեր Ժմայել |
| Մայր | Ժենևիև Ժմայել |
| Ամուսին | Ջոյս Ժմայել |
| Զավակներ | Պիեռ Ամին Ժմայել և Սամի Ժմայել |
| Պարգևներ |
 |
Ծագում, կրթություն, աշխատանք խմբագրել
Ծնունդով պատկանում է ազդեցիկ մարոնի ընտանեկան կլանին՝ Ժմայելին։ Պիեռ Ժմայելը՝ Ամին Ժմայելի հայրը, Քաթայիբ ֆալանգիստական կուսակցության հիմնադիրն է, Լիբանանի քրիստոնեական համայնքի քաղաքական առաջնորդներից մեկը։ Բաշիր Ժմայելը՝ Ամին Ժմայելի կրտսեր եղբայրը, Քաթայիբի ղեկավար ակտիվստն է , ֆալանգիստական ոստիկանության հրամանատարը[3]։
Պիեռ և Բաշիր Ժմայելները ունեին հզոր քաղաքական կամք և անվիճելի խարիզմա։ Ամին Ժմայելին այդ հատկանիշները բնորոշ չեն եղել։ Ընտանիքում նա հակված էր մորը՝ Ժենյև Ժմայելին, որն աչքի էր ընկնում գործարարությամբ, համառությամբ և զսպվածությամբ (ընդ որում՝ տարված էր հումանիտար մշակույթով, զբաղվում էր երաժշտությամբ, պոեզիայով և գեղանկարչությամբ)[4]։
1965 թվականին Ամին Ժմայելն ավարտել է Սուրբ Հովսեփի համալսարանը։ Ստացել է իրավաբանի մասնագիտություն և իրավագետի գիտական աստիճան։ Զբաղվել է փաստաբանական պրակտիկայով, ղեկավարել է խոշոր իրավաբանական ընկերություն։ Զբաղվել է նաև քաղաքական հրատարակություններով և մեդիա բիզնեսով, հրատարակել է ֆրանսիական Le Reveil թերթը և Panorama de L’Actuelite ամսագիրը[5]։
Չափավոր ֆալանգիստ խմբագրել
Քաթայիբի քաղաքական գործիչ խմբագրել
1961 թվականից Ամին Ժմայելը եղել է Քաթայիբ կուսակցության անդամ։ 1976-1982 թվականներին եղել է կուսակցության ղեկավարության բարձրագույն մարմնի Քաղբյուրոյի անդամ։ Ղեկավարել է կուսակցական բիզնես կառույցներ և քաղաքացիական կազմակերպություններ։ 1970 և 1972 թվականներին ընտրվել է Լիբանանի խորհրդարանում[6]։ Որպես ֆալանգիստների թեկնածու՝ առաջ է անցել Ազգային-լիբերալ կուսակցության ազդեցիկ ներկայացուցիչներից։
Ամին Ժմայելը համարվում էր Քաթայիբի չափավոր քաղաքական գործիչ[7]։ Դա հատկապես նշվել է Բաշիր Ժմայելի հետ հակադրությամբ, որը հանդես է եկել Լիբանանից Պաղեստինի ազատության կազմակերպության ուժային վտարման, սոցիալիստների և կոմունիստների ճնշման, երկրում Պաղեստինյան ճամբարների վերացման օգտին։ Լիբանանյան ֆալանգայի հիմնադրի ավագ որդին չի բանավիճել եղբոր հետ հրապարակայնորեն, բայց հայտնի է եղել որպես փոխզիջման և երկխոսության կողմնակից (եթե ոչ պաղեստինցիների և կոմունիստների, ապա, առնվազն, լիբանանցի մուսուլման ընդդիմախոսների հետ)։
Գաղափարապես Ամին Ժմայելը ներկայանում էր որպես «պրոգրեսիվ աջ»՝ բազմակարծության, մարդու իրավունքների անսասանության, սոցիալական կարգավորման ժամանակ ազատ ձեռներեցության կողմնակից, ցանկացած բռնապետության հակառակորդ։ Լիբանանը տեսել է արաբական առաջավոր երկիր, որը կարող է ստեղծել միջքաղաքակրթական համագործակցության կառույցներ, յուրօրինակ «կամուրջ» հանդիսանալ Արաբական և Արևմտյան աշխարհի միջև[5]։
Դաշտային հրամանատար խմբագրել
1975 թվականին Լիբանամինում սկսվել էր քաղաքացիական պատերազմ։ Քաթայիբ կուսակցական ոստիկանության կազմում Ամին Ժմայելն ակտիվորեն մասնակցել է մարտերին։ Ղեկավարել է Մաթնում և Արևելյան Բեյրութում գործող ֆալանգիստների 75-րդ բրիգադը։
Ամին Ժմայելը զգալի դեր է խաղացել Թել Զաաթարի պաշարման մեջ։ Ընդ որում, նկատվել է որոշակի մրցակցություն Բաշիրի և Ամին Ժմայելի միջև՝ ուղղափառ քրիստոնեական ճամբարում ռազմաքաղաքական ղեկավարության համար[8]։ Կրտսեր եղբոր գերակշռությունն ակնհայտ էր։ Ուիլյամի Հաուիի մահից հետո Բաշիրը Ժմայելը դարձել է ֆալանգիստական ոստիկանության և Լիբանանյան ուժերի հրամանատար։ Ամին Ժմայելը ստորադաս վիճակում էր մնացել կրտսեր եղբոր նկատմամբ։
1982 թվականի օգոստոսի 23-ին Բաշիր Ժմայելն ընտրվել է Լիբանանի նախագահ։ 1982 թվականի սեպտեմբերի 14-ին, պաշտոնն ստանձնելուց առաջ, Բաշիր Ժմայելը զոհվել է սիրիական հատուկ ծառայությունների կողմից կազմակերպված ահաբեկչության հետևանքով։
Լիբանանի նախագահ խմբագրել
Ընտրություն խմբագրել
1982 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Լիբանանի խորհրդարանը Ամին Ժմայելին ընտրել է երկրի նոր նախագահ։ Նրան պաշտպանել են 92 պատգամավորներից 77-ը, ընդ որում՝ ոչ մի ձայն դեմ չի քվեարկել։ Քվեարկության ժամանակ նշվել է «Քրիստոնեա-մուսուլմանական միասնության հազվագյուտ դրսևորումը», որը հաստատել է Ամին Ժմայելի հեղինակությունը՝ որպես չափավոր և փոխզիջումային քաղաքականություն։
Իր խոսքում երկրի նոր ղեկավարը դիմել է զոհված եղբոր հիշատակին.
Աշխատելով Լիբանանի միասնականության համար՝ մենք հավատարիմ կլինենք նրա երազանքին։ Հիմա լացելու ժամանակ չկա։ Եկել է գործելու ժամանակը։ Ամին Ժմայել[7]
Չնայած դրան, մուսուլման քաղաքական գործիչներն ընդգծել են, որ Ամինը, ի տարբերություն Բաշիրի, լիովին ներգրավված չի եղել ռազմական բռնության մեջ և հարգալից կապեր է պահպանել ընդդիմախոսների հետ։
Կառավարման դժվարություններ խմբագրել
Ամին Ժմայելի ժամանումը լիբանանյան պետության ղեկավարի պաշտոնին որոշ չափով պատահական էր։ Ժմայելը չուներ կրտսեր եղբոր քաղաքական և ուժային պոտենցիալը, այդքան էլ մեծ ժողովրդականություն չէր վայելում[9]։ Ընդ որում, իրավիճակը երկրում չափազանց ծանր էր։ Լիբանանի տարածքի մեծ մասը զավթել են օտարերկրյա՝ սիրիական և իսրայելական զորքերը։ Հակադիր քաղաքական ուժերի՝ ուղղափառ քրիստոնյաներին և «սուննի մուսուլմաններին» զինված կազմավորումները չեն ճանաչել Կենտրոնական կառավարությունը։ Տնտեսական քաղաքականությունը խարխլում էր հարկային պետական համակարգի փլուզումը. ֆինանսական մուտքերը գնում էին դաշտային հրամանատարների տրամադրության տակ[4]։
«Լիբանանյան ուժեր» ուղղափառ քրիստոնեական ոստիկանությունը Բաշիր Ժմայելի մահից հետո, դուրս է եկել Քաթայիբ կուսակցության հնազանդությունից։ Ֆալանգիստ հրամանատարներ Ֆադի Ֆրեմը, Ֆուադ Աբու Նադերը, Սամիր Ջաաջաան, Իլյաս Հոբեյքը դիրքավորվել են որպես Բաշիր Ժմայելի ժառանգներ և վարել սեփական քաղաքականությունը։
1983 թվականի մայիսի 17-ին կնքվել է լիբանանա-իսրայելական հաշտության պայմանագիր։ Այդ համաձայնագիրը դիտարկվել է որպես երկրում իրավիճակը կայունացնելու միջոց։ Սակայն Սիրիան և նրա լիբանանցի կողմնակիցները՝ նախևառաջ շիական Ամալ շարժումը և քրիստոնեական Մարադան, նախագահ Ժմայելին խիստ քննադատության են ենթարկել և պահանջել են հրաժարվել Իսրայելի հետ պայմանավորվածություններից։ Սիրիայի նախագահ Հաֆեզ Ասադն իր կողմից որոշակի «երաշխիքներ» է առաջարկել։ Չդիմանալով Դամասկոսի և սիրիամետ ուժերի ճնշումներին՝ 1984 թվականի մարտին Ամին Ժմայելը ձեռնամուխ է եղել պայմանագրի խզմանը։
Իսրայելի կառավարությունը՝ Իցհակ Շամիրի գլխավորությամբ, կտրուկ դատապարտել է այդ որոշումը՝ այն անվանելով «լիբանանյան ինքնիշխանության մահվան դատավճիռ» (վեց տարի անց սկսվել է Լիբանանի սիրիական օկուպացիան)։ «Լիբանանյան ուժերն» առաջին անգամ բացահայտ հայտարարել են կուսակցական և կառավարական որոշումը չճանաչելու մասին. հրամանատարությունը հաստատել է Իսրայելի հետ միությունը[10]։ Ֆալանգիստների զինված ուժերը թշնամացան նախագահի նկատմամբ։
1984 թվականի օգոստոսի 29-ին մահացել է Պիեռ Ժմայել ավագը[11]։ Քաթայիբ կուսակցությունը զրկվել է գլխավոր կոնսոլիդացնող մարմնից։ Ի դեմս իր հոր՝ Ամին Ժմայելը կորցրեց ուժեղագույն քաղաքական դաշնակցին։ Կուսակցության նոր նախագահները՝ Էլիե Կարամը, Ժորժ Սաադեն, չէին ապահովում լուրջ աջակցություն։
Հետևանքները չէին դանդաղում ազդել։ 1985 թվականի վերջին Սամիր Ջաաջասն և Իլյաս Հոբեյքը ապստամբություն էին բարձրացրել նախագահ Ժմայելի և հրամանատար Աբու Նադերի դեմ[12], այնուհետև բախվել են միմյանց հետ։ Այս ֆոնին նախագահի վերջին հույսը գեներալ Միշել Աունի հրամանատարությամբ կառավարական բանակի վերաստեղծման փորձն էր։
Ամին Ժմայելի նախագահությունն անցել է քաղաքացիական պատերազմի, օտարերկրյա ինտերվենցիաների և պետության փաստացի փլուզման պայմաններում։ Սակայն շատ լիբանանցիներ նրա վաստակի մեջ են դնում երկրում գոնե սահմանադրական կարգի մոդելի ու նմանության պահպանումը։ Պաշտպանելով Լիբանանի ինքնիշխանություն՝ նախագահ Ժմայելը չեղարկել է Սիրիայի հետ մի շարք համաձայնագրեր, որոնք օրինականացրել են սիրիական զորքերի ներկայությունը, այդ թվում՝ միջարաբական զսպման ուժերը։ Չեղյալ է հայտարարել նաև 1969 թվականի Կահիրեի համաձայնագիրը Լիբանանում պաղեստինյան ճամբարներ տեղակայելու վերաբերյալ։
Նախագահության փլուզում խմբագրել
1988 թվականի սեպտեմբերի 23-ին ավարտվել է Ամին Ժմայելի նախագահական ժամկետը։ Դրա ավարտից մի քանի րոպե առաջ հեռացող նախագահը վարչապետ է նշանակել գեներալ Աունին՝ այն հաշվարկով, որ նա ընդունի նախագահի պարտականությունների կատարումը (այդպիսով կպահպանվի կարգուկանոնը, որի համաձայն Լիբանանում պետության ղեկավարը քրիստոնյա մարոնի է)։ Սակայն մուսուլման և սիրիամետ քաղաքական գործիչներն ու զորապետերը չեն ճանաչել այդ նշանակումը՝ աջակցելով Ժմայելի կողմից հեռացված Սելիմ Հոսսին։
Ստեղծվել էր մի իրավիճակ, երբ երկրում հայտնվել էր երկու կառավարություն և ոչ մի նախագահ։ Այդ ֆոնի վրա Հաֆեզ Ասադի սիրիական ռեժիմը հնարավորություն է ստացել փաստացի թելադրել Լիբանանին իր պայմանները, ինչն էլ տեղի է ունեցել Տաիֆյան համաձայնագրերի կնքման ժամանակ[13]։ Քաղաքացիական պատերազմի արդյունքը դարձել է Լիբանանի սիրիական օկուպացիան։
Արտագաղթ և ընդդիմություն խմբագրել
Թողնելով նախագահի պաշտոնը՝ Ամին Ժմայելը լքել է Լիբանանը։ 12 տարի նա անցկացրել է արտասահմանում՝ Շվեյցարիայում, Ֆրանսիայում, ԱՄՆ-ում։ Դասախոսել է Հարվարդում և Մերիլենդի համալսարանի Քոլեջ Պարկում։ Լիբանանի պատմության և քաղաքական իրավիճակի մասին մի քանի գրքեր է գրել։ Գեներալ Աունի հետ համակարգել է լիբանանյան արտագաղթի հակասիրիական շրջանակները[14]։
2000 թվականին Ամին Ժմայելը վերադարձել է Լիբանան։ Նա փորձել է քաղաքական ընդդիմություն կազմակերպել Սիրիայի նախագահ Էմիլ Լահուդի դեմ։ Դրանում նա հանդիպել է Քերիմ Բագրատունի՝ նոր, նաև Քաթայիբի սիրիամետ նախագահի կոշտ հակազդեցությանը։ Քաթայիբում գլխավորել է Ժմայելի ավանդույթի կողմնակից ֆալանգիստների ընթացքը, ստեղծել «Քաթայիբի հիմքը» («Քաթայիբ» ռեֆորմիստական շարժում) կազմակերպությունը։
Վերադարձ դեպի Քաթայիբի ղեկավարություն խմբագրել
Ֆալանգիստական ավանդույթի վերականգնում խմբագրել
2005 թվականին մայրու հեղափոխությունը վերջ դրեց Լիբանանի սիրիական օկուպացիային։ Քաթայիբում կրկին կտրուկ ուժեղացել էին Ժմայելի ավանդույթի հետևորդները։ Ամին Ժմայելը հայտնել էր կուսակցությունը գլխավորելու պատրաստակամություն։ Քարիմ Բագրատունու հետ բարդ բանակցությունների արդյունքում ձեռք բերվեց պայմանավորվածություն, և Ամին Ժմայելը դարձավ Քաթայբի նախագահ (պատվավոր նախագահ)[15], իսկ Բագրատունին մնաց նախագահի պաշտոնում մինչև 2007 թվականը, երբ վերընտրվեց կուսակցության ղեկավարությունը։ Համաձայնագրի բանաձևի հեղինակ է դարձել Ամին Ժմայելի որդին և զինակից Պիեռ Ժմայել կրտսերը։ 2007 թվականի վերջին Բագրատունին հրաժարական տվեց, և շուտով Քաթայիբ կուսակցության նախագահ ընտրվեց Ամին Ժմայելը։
Ամին Ժմայելի ղեկավարությամբ կուսակցությունը զգալի չափով վերականգնել է նախկին գաղափարախոսական դրույթներն ու քաղաքական կուրսը՝ նոր պայմանների առնչությամբ։ Քաթայիբի գլխավոր խնդիրը Լիբանանի վերջնական դուրսբերումն է սիրիական ազդեցությունից։ Մարտի 14-ին կուսակցությունը մտնում է հակասիրիական Կոալիցիայի մեջ, մարտի 8-ին դիմակայում է հակասիրիական Կոալիցիային, նախևառաջ իսլամիստական Հեզբոլլահին։
Ամին Ժմայելը յոթ տարի շարունակ գլխավորել է Քաթայիբը։ 2015 թվականի հունիսի 14 -ին կուսակցության նախագահ ընտրվեց Սամի Ժմայելը՝ Ամին Ժմայելի կրտսեր որդին։ Նա հոր քաղաքականությունը շարունակել է ավելի արմատական տարբերակով՝ հայտարարելով Քաթայիբի վերադարձի մասին «Պիեռ Ժմայելի ճշմարտությանը»[16]։
Թողնելով նախագահի պաշտոնը՝ Ամին Ժմայելը հանդես է գալիս որպես լիբանանյան ֆալանգիստական ավանդույթի մարմնավորում։ Մեկ այլ վետերանի՝ Ժոզեֆ Աբու Հալիլի նման, նա խորհրդանշում է ժամանակների և կուսակցական սերունդների կապը։ Ամին Ժմայելը մնում է նաև ընտանեկան կլանի ղեկավարը (թեև այստեղ կա փոքր մրցակցություն կրտսեր եղբոր՝ Սոլանժ Ժմայելի հետ)։
Դիրքորոշում սիրիական հակամարտությունում խմբագրել
2011 թվականից ի վեր Քաթայիբը հանդես է գալիս սիրիական ընդդիմության օգտին՝ Բաշշար Ասադի ռեժիմի դեմ։
Ֆալանգիստների կուսակցությունը չի կարող համերաշխ չլինել Սիրիական հեղափոխությանը, որը պայքարում է ազատության և անկախության համար։ Ամին Ժմայել[3]
Քաղաքական համերաշխություն հայտնելով հակաասադական ուժերին՝ Քաթայիբը ռազմական առումով հանդես է գալիս դրական չեզոքության դիրքերից և պահանջում է թույլ չտալ «Հեզբոլլահի» միջամտությունը սիրիական կառավարական զորքերի կողմից։
Ընտանիք և անձնական կյանք խմբագրել
1967 թվականից Ամին Ժմայելն ամուսնացած է Ջոյս Ժմայելի հետ (Ջոյս Թյան)։ Ամուսնության ժամանակ ծնվել են երկու որդիներ՝ Պիեռը և Սամին, և դուստր Նիկոլը։
Պիեռ Ժմայել կրտսերը եղել է Քաթայիբի ղեկավար ակտիվիստ։ 2002-2006 թվականներին նա զբաղեցրել է Լիբանանի աշխատանքի և արդյունաբերության նախարարի պաշտոնները։ Մահացել է 2006 թվականի նոյեմբերի 21-ի ահաբեկչության հետևանքով։ Առավել տարածված վարկածի համաձայն՝ սպանությունը կազմակերպել էին սիրիական հատուկ ծառայությունները։
2015 թվականից Սամի Ժմայելը եղել է Քաթայիբի նախագահ։
Քաթայիբի հայտնի ակտիվիստուհի է նաև Նիկոլ Ժմայելը։
Արաբական լեզվի հետ մեկտեղ Ամին Ժմայելը տիրապետում է նաև ֆրանսերեն և անգլերեն լեզուներին։ Հետաքրքրված է պատմությամբ և դասական երաժշտությամբ, իսկ երիտասարդ տարիքում զբաղվել է թենիսով։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
- ↑ 2,0 2,1 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 «أمين الجميّل.. القبطي المصري الذي يحكم نصف لبنان باسم المسيح». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
- ↑ 4,0 4,1 Amine Gemayel. The past reviewed for a vision of the future
- ↑ 5,0 5,1 Amin Gemayel Facts
- ↑ «Cheikh Amine Gemayel». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
- ↑ 7,0 7,1 Amin Gemayel, a moderate member of the Phalange Party, was elected president of Lebanon
- ↑ بورتريه: فؤاد أبو ناضر العالق في «البوسطة» يحلل كل حروب المسيحيين
- ↑ Демократия боя
- ↑ LEBANESE CABINET FORMALLY CANCELS PACT WITH ISRAEL
- ↑ LEADER OF LEBANESE CHRISTIANS DIES, ADDING TO UNREST
- ↑ Christian Rebel Force Facing Syrian Armor : Showdown Nears With Anti-Gemayel
- ↑ «Lebanon. The «Taif» Reforms, 1989» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 2-ին.
- ↑ «Letter from the Levant: Amin Gemayel Says His Family's History «Runs Parallel to Lebanon's»». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
- ↑ В ряде русскоязычных источников 2005-2007 годов Амин Жмайель именовался — "высшим президент партии «Катаиб»", а Пакрадуни — просто "президентом партии".
- ↑ سامي الجميل: الحريري يعرف أين طعنني