Ամինա Բուայաչ
Ամինա Բուայաչ (արաբ. أمينة بوعياش, դեկտեմբերի 10, 1957, Թետուան, Մարոկկո), մարոկկացի իրավապաշտպան, դիվանագետ։ Բուայաչին առաջին անգամ նկատել են 2006 թվականին, երբ նա դարձել է Մարոկկոյի խոշոր ՀԿ-ի ընտրված առաջին կին նախագահը[1]։
| Ամինա Բուայաչ արաբ․՝ أمينة بوعياش | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 10, 1957 (66 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Թետուան, Մարոկկո |
| Քաղաքացիություն |  Մարոկկո |
| Մայրենի լեզու | լիբիա-բերբերական լեզուներ |
| Կրթություն | Մուհամեդ V-ի անվան համալսարան |
| Մասնագիտություն | ակտիվիստ և քաղաքական գործիչ |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Շվեդիայի դեսպան Մարոկկոյում և նախագահ |
| Պարգևներ և մրցանակներ |   և  |
 Amina Bouayach Վիքիպահեստում | |
Որպես Մարոկկոյի Մարդու իրավունքների կազմակերպության նախագահ՝ Բուայաչն իր հայրենի երկրում աշխատել է մարդու իրավունքների հիմնախնդիրների վրա, ինչպիսիք են խոշտանգումները, փախստականների և միգրանտների իրավունքները, կանանց իրավունքները, անհատների իրավունքները և մահապատժի վերացում։
Ընտրվել է Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի փոխնախագահ, այնուհետև 2010 և 2013 թվականներին` գլխավոր քարտուղար[2]։ 2016 թվականին Բուայաչն եղել է Շվեդիայում և Լատվիայում Մարոկկոյի դեսպան[3]։
2015 թվականին Ռաբաթում արժանացել է Ֆրանսիայի Պատվո լեգեոնի շքանշանի՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության մեջ ներգրավվածության համար[2]։
Արաբական գարնան ընթացքում Ամինան հանդես է եկել մահապատժի վերացման օգտին, երբ գտնվել է Թունիսում և Լիբիայում[4]։
Կենսագրություն խմբագրել
Ամինան ծնվել է 1957 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, երկրի հյուսիսում գտնվող Տետուան քաղաքում, Էր-Ռիֆցի հայտնի մի ընտանիքում, որը իսպանական օկուպացիայի ժամանակ փախել է այնտեղից։ Նրա հայրը՝ Համմադի Բուայաչը, եղել է իրավաբան, քաղաքական ակտիվիստ, մտածող, իրավագիտության պրոֆեսոր և Ռաբաթի համալսարանի դեկան։ Նա մեկն էր այն քչերից, ում ընտրել է Մոհամեդ Էլ-Մեքկի Նասիրին արտասահմանում (Կահիրե և Փարիզ) միսիոներական կրթությանը մասնակցելու համար։ Նրա պապը եղել է Աբդ ալ-Կրիմի աջ ձեռքը և Ռիֆի պատերազմի ժամանակ ամենահավատարիմ գեներալը[5]։
Ավելի ուշ սովորել է Ռաբատի Մոհամմեդ V-ի համալսարանում և ստացել տնտեսագիտության մագիստրոսի կոչում։ Բուայաչը սկսել է աշխատել մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում դեռ երիտասարդ տարիքում։ Աշխատել է քաղբանտարկյալների ընտանիքների հետ Մարոկկոյում Հասան II թագավորի օրոք քաղաքական բռնաճնշումների ժամանակ։ Այնուհետև նա երկու տարի աշխատել է անվանի սոցիոլոգ Ֆաթիմա Մերնիսիի հետ կանանց, հատկապես մուսուլման կանանց իրավունքների պաշտպանության հարցերում և հրատարակել է բազմաթիվ հոդվածներ արաբերեն, ֆրանսերեն, անգլերեն և իսպաներեն։ 1993 թվականին հանդես է եկել Մարոկկոյում մահապատժի վերացման օգտին[6]։
1998-2002 թվականներին եղել է վարչապետ Աբդերրահման Յուսուֆիի կաբինետի անդամ։ Արաբական գարնան ընթացքում նա դարձավ Մոհամմեդ VI-ի կողմից հրավիրված սահմանադրական հանձնաժողովի անդամ` նոր սահմանադրություն մշակելու համար։ Մարոկկոյի սահմանադրության ստեղծման գործում ներդրած ավանդի համար Մուհամմեդ VI թագավորը նրան պարգևատրել է գահի շքանշանով։
Ամինան սերտորեն համագործակցում է ՄԱԿ-ի, Աֆրիկյան միության և Պաշտպանների իրավունքների և միավորումների ազատության հարցերով Եվրոպական-Միջերկրածովյան ֆորումի հետ։ Ամինան Հյուսիսային Աֆրիկայի տարածաշրջանում մարդու իրավունքների ամենաակտիվ պաշտպաններից մեկն է։ Մարդու իրավունքների առաջին պաշտպաններից մեկն է, ով այցելել է Թունիս` նախագահ Զին էլ-Աբիդին Բեն Ալիի պաշտոնանկությունից հետո և Լիբիա` Մուամմար ալ-Կադդաֆիի սպանությունից հետո։ Ակտիվ է նաև Արաբական լիգայի տարածաշրջանային բարեփոխումների խմբում[7]։
Ամինա Բուայաչը Մարդու իրավունքների արաբական կազմակերպության և ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակի գրասենյակի տարածաշրջանի փորձագետների ռազմավարական հետազոտական խմբի անդամ էր[7]։ 2006 թվականին Ամինան դարձել է հասարակական կազմակերպության ղեկավար Մարոկկոյում[8]։ Բուայաչը աշխատել է Մարոկկոյում մարդու իրավունքների այնպիսի հարցերի շուրջ, ինչպիսիք են փախստականների և միգրանտների խոշտանգումները, կանանց իրավունքների չարաշահումները և հանդես եկել մահապատժի վերացման օգտին։
2010 թվականին դարձավ Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի փոխնախագահ, իսկ 2013 թվականին՝ այդ կազմակերպության նախագահը[9]։ 2014 թվական աշխատել է որպես Աֆրիկայի միջազգային հասարակական կազմակերպությունների գլխավոր համակարգող Ադիս Աբեբայում կայացած Աֆրիկայի գագաթնաժողովի ընթացքում։ 2016 թվականի հոկտեմբերի 13-ին դարձել է Մարոկկոյի դեսպան Շվեդիայում[10] և Լատվիայում[11]։ 2018 թվականի դեկտեմբերի 6-ին Մարոկկոյի թագավոր Մուհամմեդ VI-ը Ամինա Բուայաչին նշանակեց Մարդու իրավունքների ազգային խորհրդի նախագահ[12][13]։ 2019 թվականին Բուայաչը հայտարարել է, որ Մարոկկոյում «քաղբանտարկյալներ» չկան[14]։ 2019 թվականին՝ կանանց միջազգային օրվա կապակցությամբ, նա Մարոկկոյում սկսել է անչափահաս ամուսնությունները վերացնելու ազգային արշավ[15]։
Քննադատություն խմբագրել
2019 թվականին Ամինա Բուայաչը և Մարդու իրավունքների ազգային խորհուրդը քննադատության են ենթարկվել նրա այն հայտարարության համար, որ երկրում քաղբանտարկյալներ չկան, իսկ Հիրակ Ռիֆ շարժման ընթացքում ձերբակալվածները մարդիկ են, ովքեր ձերբակալվել են արգելված ցույցին մասնակցելու և այդ ցույցերի ընթացքում կատարված հանցագործությունների համար[14]։
Ավելի ուշ, Մարդու իրավունքների ազգային խորհուրդը պատրաստել է զեկույց, որում Ամինա Բուայաչը ձեռնպահ է մնացել կողմերին մեղադրելուց և պնդել, որ Նասեր Զեֆզաֆին օրինական է դատապարտվել։ Այնուամենայնիվ, այդ զեկույցը քննադատվել է մարդու իրավունքների որոշ պաշտպանների կողմից[16]։
Պարգևներ խմբագրել
- Գահի ասպետ շքանշան (2011),
- Գահի սպա շքանշան (2013),
- Պատվո լեգեոնի շքանշան (2014)։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Biography, FIDH.org, Retrieved 17 March 2016
- ↑ 2,0 2,1 Morocco's Amina Bouayach awarded Legion of Honour, Morocco World News, Retrieved 17 March 2016
- ↑ National Human Rights Council Biography, CNDH.org, Retrieved 21 March 2019
- ↑ Tripathi, Salil (2020 թ․ մարտի 12). «Amina Bouayach on Business and Human Rights in Morocco». Institute for Human Rights and Business (IHRB) (Podcast). Institute for Human Rights and Business Ltd. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 15-ին.
- ↑ «Amina BOUAYACH Secrétaire générale Présidente de l'Organisation marocaine des droits de l'Homme (OMDH)» (PDF). FIDH (ֆրանսերեն) — Биография. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 11-ին.
- ↑ «Uniting activists' forces is Amina Bouayach's obsession». World Coalition Against the Death Penalty (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ 7,0 7,1 «Amina Bouayach on Business and Human Rights in Morocco». Voices Podcasts (անգլերեն). The Institute for Human Rights and Business. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ «Summer Academy». www.schoolofpolitics.org (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ «Author Page». openDemocracy (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ «King of Sweden Receives Amina Bouayach at End of her Mission as Moroccan Ambasador in Stockholm». Article19.ma in English (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ «The Political Director of the Foreign Ministry welcomes a farewell visit from the Ambassador of Morocco». mfa.gov.lv (անգլերեն). 2019 թ․ փետրվարի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ Yabiladi.com. «King Mohammed VI appoints Amina Bouayach chairwoman of CNDH». en.yabiladi.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ «HM King Mohammed VI appoints Ms Amina Bouayach new president of the National Human Rights Council». Conseil National des Droits de l'Homme (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ 14,0 14,1 Safaa Kasraoui (2019 թ․ հուլիսի 24). «CNDH President: There Are No Political Detainees in Morocco». Morocco World News (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ «Mariage des mineurs: Amina Bouayach plaide pour l'abolition de "l'exception"». Telquel.ma (ֆրանսերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ Yahia Hatim (2020 թ․ մարտի 9). «Hirak Rif: CNDH Report Slams Violence, Delayed Intervention». Morocco World News (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.