Ալեքսանդր I-ի հուշարձան (Տագանրոգ)
Ալեքսանդր I-ի հուշարձան (ռուս.՝ Памятник Александру I), ռուս կայսր Ալեքսանդր I-ի հուշարձանը ՌԴ Ռոստովի մարզի Տագանրոգ քաղաքում։ Տեղադրվել է 1831 թվականին[1]։ Հեղինակներն են քանդակագործ Իվան Մարտոսը և ճարտարապետ Ավրաամ Մելնիկովը։ Տագանրոգի պատմության մեջ առաջին և մինչև 2014 թվականի նոյեմբեր Ալեքսանդր I-ի միակ հուշարձանը Ռուսաստանում[1][2]։
 | |
|---|---|
 Ալեքսանդր I-ի հուշարձանը, 2007 թվական | |
 | |
 | |
| Տեսակ | արձան |
| Քանդակագործ | Իվան Մարտոս |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Քաղաք | Տագանրոգ |
| Բնակավայր | Տագանրոգ |
| Նյութ | բրոնզ |
| Ներկա վիճակ | կանգուն |
 Monument of Alexander I of Russia (Taganrog) Վիքիպահեստում | |
Բնօրինակ արձանի նկարագրություն Խմբագրել
Սպիտակ երակներով մոխրագույն գրանիտից բարձր զանգվածեղ պատվանդանին, որի մոտ կարելի էր բարձրանալ հինգ աստիճաններով, ողջ հասակով կանգնած էր կայսեր բրոնզե արձանը։ Գեներալական համազգեստով և ցած իջնող թիկնոցով Ալեքսանդր I-ը ոտքով հպարտորեն սեղմում էր գալարվող օձը[1]։ Այս այլաբանությունը խորհրդանշում էր նրա հաղթանակը Նապոլեոնի նկատմամբ։ Ձախ ձեռքում ցարը բռնում էր թրի դաստապանը, աջում Ռուսական կայսրության օրենքների ժողովածուն էր։ Նրա ոտքերի մոտի թևավոր հրեշտակները խորհրդանշում էին Ալեքսանդր I-ի «հրեշտակային» բնավորությունը։ Քանդակը ժամանակակիցներին զարմացնում էր պատկերային նմանությամբ։
Պատվանդանի դիմային մասում հակիրճ գրված էր.
|
Ալեքսանդր Առաջինին |
|
Մարտոսի հեղինակած Ալեքսանդր I-ի տագանրոգյան հուշարձանի մոդելը գտնվում է Սանկտ Պետերբուրգում, Պետական ռուսական թանգարանի ցուցադրությունում[3]։
Տագանրոգում հուշարձանի ստեղծման պատմություն Խմբագրել
Տագանրոգում հուշարձանի ստեղծման միտքն առաջացել է Ալեքսանդր I-ի մահից անմիջապես հետո` 1825 թվականին[4]։ Տագանրոգցիների խնդրանքը բավարարվեց նոր կայսր Նիկոլայ I-ի կողմից։ Առավել ևս, որ հուշարձանի նախագիծը կազմելու համաձայնություն էր տվել մեծանուն քանդակագործ, Գեղարվեստի ակադեմիայի ռեկտոր Իվան Մարտոսը[4]։
Հուշարձանը տեղադրվեց Երուսաղեմի հրապարակի կենտրոնում, հունական Երուսաղեմյան Ալեքսանդր Նևսկու վանքի դիմաց։
1920-ական թվականների վերջում Ալեքսանդր I-ի հուշարձանն ապամոնտաժվեց և տեղափոխվեց Ալեքսանդր I-ի պալատի բակ[5]։ 1932 թվականին Տագանրոգի քաղխորհրդի որոշմամբ հուշարձանը ուղարկվեց Դոնի Ռոստով, որտեղ ձուլվեց «խորհրդային արդյունաբերության կարիքների համար»։
Ալեքսանդր I-ի հանված հուշարձանի վայրում ստեղծվեց Քաղաքացիական պատերազմի մասնակից Տրոֆիմ Դիշլովոյի գերեզմանը։ Ավելի ուշ գերեզմանը տեղափոխվեց Գորկու անվան զբոսայգի, ապա` հին գերեզմանատուն, որտեղ այն գտնվում է ներկայումս։
Հուշարձանի վերականգնում Խմբագրել
1998 թվականին, Տագանրոգի 300-ամյակի առթիվ, հուշարձանը որոշվեց վերականգնել։ Նախագիծը ֆինանսավորեց առևտրային կառույց` «Ռոսիյսկի կրեդիտ» բանկի տագանրոգյան մասնաճյուղը` ի դեմս նրա կառավարիչ Գ. Պավլենկոյի։ Հուշարձանի պատճենը որոշ փոփոխություններով պատրաստվեց ըստ Սանկտ Պետերբուրգում պահպանված նկարների[6]։ Վերականգնված հուշարձանի բացումը տեղի ունեցավ 1998 թվականի սեպտեմբերի 11-ին։ Կազմակերպվել էր մեծ հանրահավաք` տեղական կազակների և քաղաքային վարչակազմի ներկայությամբ։ Ժամանակակից հուշարձանը հրապարակի կենտրոնից շեղված է դեպի բնակելի շենքը։ Մի քանի տարի անց վերականգնվեցին թումբերի շղթաները, ինչը հուշարձանին տվեց բավանաչափ մոնումենտալություն։
Պատվանդանի նոր քանդակագործական լուծման մեջ անհետացել է օձը, քանի որ նախագծի կազմակերպիչները համարել են, որ Նապոլեոնի ներխուժումը մեզնից շատ հեռու իրադարձություն է` նրա մասին հուշը գեղարվեստական կերպարի մեջ սահունորեն տեղավորվելու համար[6]։ Քանդակային կոմպոզիցիայից անհետացել են նաև հրեշտակները[6]։
Պատկերասրահ Խմբագրել
-
Հուշարձանը 1907 թվականի փոստային քարտի վրա
-
Հուշարձանը XIX դարի վերջի փոստային քարտի վրա
-
Դիմում «Ռոսիյսկի կրեդիտ» բանկի վարչության նախագահին
-
Ուղեկցող նամակ հուշարձանի տեղափոխման ժամանակ
Հղումներ Խմբագրել
- Памятник Александру I на сайте «Виртуальный гид» Archived 2013-12-03 at the Wayback Machine.
Ծանոթագրություններ Խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Киричек М. С. Музей под открытым небом. — Таганрог: ИП Стадников, 2010. — С. 31-34.
- ↑ Собств. корр. Памятник Александру I появился у стен Кремля в Москве // tvzvezda.ru. — 2014. — 20 ноября.
- ↑ «Русский музей»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-03-ին։ Վերցված է 2017-03-02
- ↑ 4,0 4,1 Киричек М. С. По ладоням твоих площадей. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — С. 60-64.
- ↑ Орлов Г. Н., Найговзин Л.И., Цымбал А.А. Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Люци М. Памятник Александру I Archived 2016-04-07 at the Wayback Machine. // Таганрог.Su. — 2009. — 30 июля.