ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարար

ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարար (անգլ.՝ United States Secretary of Defense) — ԱՄՆ-ի նախագահի վարչակազմում նախարարական պաշտոններից այն մեկի պաշտոնական անվանումը, որը պատասխանատու է ԱՄՆ-ի զինված ուժերի ղեկավարման ոլորտի բոլոր հարցերի համար՝ խաղաղ և պատերազմական ժամանակներում։ Հանդիսանում է ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարության ղեկավարը։ ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարին նշանակում է ԱՄՆ-ի նախագահը՝ ԱՄՆ-ի սենատի հավանությամբ։ Ըստ օրենքի՝ ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարար չի կարող նշանակվել այն քաղաքացին, ԱՄՆ-ի զինված ուժերի կանոնավոր զորամասերի սպայի կարգավիճակով իսկական ծառայությունից ազատվելուց հետո 7 տարվա ընթացքում (ԱՄՆ օրենքների ժողովածու թիվ 10-րդ, բաժին 113)։ Պաշտպանության նախարարը՝ ԱՄՆ-ի նախագահի լիազորությունների ժառանգման գծում՝ ըստ հիերարխիայի պետության մեջ 6-րդ մարդն է։ ԱՄՆ զինված ուժերի ներսում պաշտպանության նախարարին կարճ անվանում են ՍեքԴեֆ (անգլ.՝ Secretary of Defense — SecDef)։

ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի կնիքը

ԱՄՆ-ի ներկայիս պաշտպանության նախարարը՝ Էշթոն Քարթերը

Պատմությունը

Ազգային ռազմական կառույցի կնիքը (1947–1949)

Այդ պաշտոնը ԱՄՆ-ում հայտնվել է 1947 թվականին, երբ ռազմածովային ուժերը (ՌԾՈՒ), բանակը (ցամաքային զորքերը) և ոչ վաղուց ստեղծված ռազմաօդային ուժերը (ՌՕՈՒ) միավորվեցին մեկ ազգային ռազմական գերատեսչության կամ ազգային ռազմական կառույցի մեջ (անգլ.՝ National Military Establishment)։ Խոշոր վերակազմավորման արդյունքում ԱՄՆ բանակի (ցամաքային զորքերի) նախարարությունը (անգլ.՝ Department of the Army), ԱՄՆ ՌՕՈՒ-ի նախարարությունը (անգլ.՝ Department of the Air Force) և ԱՄՆ ՌԾՈՒ-ի նախարարությունը (անգլ.՝ Department of the Navy) դադարեցին կառավարության անմիջական մաս կազմող նախարարություններ համարվել, իսկ նրանց գլուխ կանգնած նախարարները՝ դադարեցին կառավարության անմիջական անդամներ լինելուց և ենթարկվեցին պաշտպանության նախարարին։ 1949 թվականին ազգային ռազմական գերատեսչությունը վերանվանվեց պաշտպանության նախարարություն, և այդ անվանումը պահպանվում է առայսօր։

ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության կառուցվածքը

ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության կառուցվածքը 2013 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ

Իշխանությունը և գործառույթները

Պաշտպանության նախարարը և ԱՄՆ-ի նախագահը միասին հանդիսանում են Լիազորված ազգային հրամանատարություն (անգլ.՝ National Command Authority — ԼԱՀ՝ NCA), որը կարող է գործի դնել ռազմավարական միջուկային զենքը։ Ամբողջ միջուկային սպառազինությունը ենթարկվում է ՛՛երկու մարդու կանոնին՛՛ (անգլ.՝ two-man rule)։ Ըստ այդ կանոնի՝ նրանք երկուսով պետք է հրամայեն գործի դնել միջուկային ուժերը, որպեսզի հրամանը կատարվի։

Պաշտպանության նախարարը ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության ղեկավարն է։ Անմիջականորեն նրան են ենթարկվում.

• Պաշտպանության նախարարի տեղակալը, Պաշտպանության նախարարի տեղակալը նյութատեխնիկական ապահովման գծով տեղակալը (անգլ.՝ Under Secretary of Defense for Acquisition, Technology, and Logistics),
• Պաշտպանության նախարարի տեղակալ - գլխավոր ֆինանսական տեսուչը (անգլ.՝ Under Secretary of Defense (Comptroller)),
• Հետախուզության վարչության պետը, Պաշտպանության նախարարի կադրերի և մարտական պատրաստության գծով տեղակալը (անգլ.՝ Under Secretary of Defense for Personnel and Readiness),
• Պաշտպանության նախարարի տեղակալը ռազմաքաղաքական հարցերով (անգլ.՝ Under Secretary of Defense for Policy). ԱՄՆ պաշտպանության նախարարի բոլոր տեղակալներին պետք է հաստատի ԱՄՆ-ի սենատը։

ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարին են ենթարկվում ԱՄՆ-ի Միացյալ շտաբների պետերի կոմիտեի պետերը (անգլ.՝ Joint Chiefs of Staff), ինչպես նաև ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարն է հրամանատարում ԱՄՆ-ի միացյալ հրամանատարությունների գլխավոր հրամանատարներին, այդ թվում՝ Եվրոպական Միացյալ հրամանատարության, Հյուսիսամերիկյան Միացյալ հրամանատարության, Հարավամերիկյան Միացյալ հրամանատարության, Աֆրիկյան Միացյալ հրամանատարության, Խաղաօվկիանոսյան Միացյալ հրամանատարության, Կենտրոնական Միացյալ հրամանատարության և այլն։

ԱՄՆ պաշտպանության նախարարները

ԱՄՆ-ի ամենաերկար ծառայած պաշտպանության նախարարը Ռոբերտ ՄաքՆամարան է, ով այդ պաշտոնում ծառայել է ընդհանուր առմամբ 2.595 օր։ Համադրելով իր երկու ոչ հաջորդական ծառայության ժամկետները՝ որպես ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարար, այդ պաշտոնում ծառայության տևողությամբ երկրորդ տեղում է Դոնալդ Ռամսֆելդը, ով ՄաքՆամարայից ընդամենը 10 օր պակաս է ծառայել։ Ամենակարճ ծառայությունը Էլիոթ Ռիչարդսոնինն է, ով արագ տեղափոխվեց ԱՄՆ-ի գլխավոր դատախազի պաշտոնին 114 օր հետո՝ Ռիչարդ Քլայնդինսթի հրաժարականից հետո՝ Ուոթերգեյթյան սկանդալի ընթացքում։

Կուսակցութիւնները

  Democratic

  Republican

Կարգավիճակը

     Նշանակում է պաշտպանության նախարարի պաշտոնակատար

No.	Դիմանկար	Անուն-ազգանուն	Բնակության նահանգը	Պաշտոնը ստանձնեց	Պաշտոնաթող եղավ	Ծառայության օրերը	ԱՄՆ-ի նախագահը որի օրոք ծառայել է տվյալ պաշտպանության նախարարը
1		Ջեյմսն Ֆորեսթոլ	Նյու Յորք	Սեպտեմբեր 19, 1947	Մարտ 19, 1949	558		Հարրի Ս. Թրումեն
2		Լուիս Ա. Ջոնսոն	Արևմտյան Վիրջինիա	Մարտ 28, 1949	Սեպտեմբեր 19, 1950	540
3		Ջորջ Մարշալ	Փենսիլվանիա	September 19, 1950	September 19, 1951	365
4		Ռոբերտ Ա. Լովեթթ	Նյու Յորք	Սեպտեմբեր 19, 1951	Հունվար 20, 1953	491
5		Չարլզ Է. Վիլսոն	Միչիգան	Հունվար 20, 1953	Հոկտեմբեր 8, 1957	1,722		Դուայթ Դ. Էյզենհաուեր
6		Նեյլ Հ. ՄաքԷլրոյ	Օհայո	Հոկտեմբեր 9, 1957	Դեկտեմբեր 1, 1959	783
7		Թոմաս Ս. Գեյթս, Կրտսեր	Փենսիլվանիա	Դեկտեմբեր 2, 1959	Հունվար 20, 1961	415
8		Ռոբերտ Ս. ՄաքՆամարա	Միչիգան	Հունվար 21, 1961	Փետրվար 29, 1968	2,595		Ջոն Ֆ. Քեննեդի
								Լինդոն Բ. Ջոնսոն
9		Քլարք Մ. Քլիֆֆորդ	Մերիլենդ	Մարտ 1, 1968	Հունվար 20, 1969	326
10		Մելվին Ռ. Լեյրդ	Վիսկոնսին	Հունվար 22, 1969	Հունվար 29, 1973	1,469		Ռիչարդ Նիքսոն
11		Էլիոթ Լ. Ռիչարդսոն	Մասաչուսեթս	Հունվար 30, 1973	Մայիս 24, 1973	114
–		Բիլլ Քլեմենթս (acting)	Տեխաս	Մայիս 24, 1973	Հուլիս 2, 1973	0
12		Ջեյմս Ռ. Շլեզինգեր	Վիրջինիա	Հուլիս 2, 1973	Նոյեմբեր 19, 1975	1
						1 (2 total)		Ջերալդ Ֆորդ
13		Դոնալդ Ռամսֆելդ	Իլինոյս	Նոյեմբեր 20, 1975	Հունվար 20, 1977	1
14		Հարոլդ Բրաուն	Կալիֆորնիա	Հունվար 21, 1977	Հունվար 20, 1981	1,460		Ջիմմի Քարթեր
15		Կասպեր Վայնբերգեր	Կալիֆորնիա	Հունվար 21, 1981	Նոյեմբեր 23, 1987	2,497		Ռոնալդ Ռեյգան
16		Ֆրանկ Կարլուչչի	Վիրջինիա	Նոյեմբեր 23, 1987	Հունվար 20, 1989	424
–		Վիլյամ Հովարդ Թաֆթ IV (acting)	Օհայո	Հունվար 20, 1989	Մարտ 20, 1989	59		Ջորջ Հ. Վ. Բուշ
17		Ռիչարդ Բ. Չեյնի	Վայոմինգ	Մարտ 21, 1989	Հունվար 20, 1993	1,402
18		Լես Ասպին	Վիսկոնսին	Հունվար 21, 1993	Փետրվար 3, 1994	378		Բիլ Քլինթոն
19		Վիլյամ Ջ. Փերրի	Փենսիլվանիա	Փետրվար 3, 1994	Հունվար 24, 1997	1,085
20		Վիլյամ Ս. Քոհեն	Մեն	Հունվար 24, 1997	Հունվար 20, 2001	1,457
21		Դոնալդ Ռամսֆելդ	Իլինոյս	Հունվար 20, 2001	Դեկտեմբեր 18, 2006	2,158		Ջորջ Վ. Բուշ
22		Ռոբերտ Մ. Գեյթս	Տեխաս	Դեկտեմբեր 18, 2006	Հուլիս 1, 2011	764
						879 (1,643 total)		Բարաք Օբամա
23		Լեոն Պանետտա	Կալիֆորնիա	Հուլիս 1, 2011	Փետրվար 27, 2013	608
24		Չաք Հեյգելl	Նեբրասկա	Փետրվար 27, 2013	Փետրվար 17, 2015	720
25		Էշթոն Քարթեր	Մասսաչուսեթս	Փետրվարի 17, 2015	Պաշտոնավարում է	9

Հաջորդականության և իշխանության փոխանցման կարգը

2005 թվականի դեկտեմբերի 22ի հրամանով ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Ուոքեր Բուշը փոխել է պաշտպանության նախարարությունում մինչ այդ առկա հաջորդականության և իշխանության փոխանցման կարգը, բերելով հետևյալ տեսքի.

1. ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի տեղակալ.
2. ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի տեղակալ հետախուզության գծով.
3. ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի տեղակալ ռազմաքաղաքական գծով.
4. ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի տեղակալ նյութատեխնիկական ապահովման գծով.
5. ԱՄՆ-ի բանակի նախարար.
6. ԱՄՆ ՌԾՈՒ-ի նախարար.
7. ԱՄՆ ՌՕՈՒ-ի նախարար.
8. ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի տեղակալ կադրերի և մարտական պատրաստության գծով և ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի տեղակալ - գլխավոր ֆինանսական տեսուչ.
9. ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի նյութատեխնիկական ապահովման գծով տեղակալի օգնական, ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի ռազմաքաղաքական գծով տեղակալի օգնական և ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարի կադրերի և մարտական պատրաստության գծով տեղակալի օգնական.
10. Պաշտպանության նախարարության գլխավոր խորհրդատու, պաշտպանության նախարարի օգնական և շահագործման փորձարկումների ու գնահատումների բաժնի պետ.
11. Պաշտպանության նախարարի լոգիստիկայի և նյութական պատրաստութան գծով տեղակալի օգնական և ՊՆ գիտահետազոտական ու փորձա-կոնստրուկտորական աշխատանքների վարչության պետ (Director of Defense Research and Engineering).
12. Ցամաքային, ռազմաօդային և ռազմածովային ուժերի գլխավոր հրամանատարների տեղակալները.
13. Ցամաքային, ռազմաօդային և ռազմածովային ուժերի գլխավոր հրամանատարների օգնականները և գլխավոր խորհրդատուները։

Ներկայումս ապրող ԱՄՆ պաշտպանության նախկին նախարարներ

2015 թվականի դրությամբ կենդանի են ԱՄՆ 10 նախկին պաշտպանության նախարարներ, որոնցի ամենատարիքովը Մելվին Լեյըրդն է (ԱՄՆ պաշտպանության նախարար՝ 1969–1973 թվականներին, ծնվել է 1922 թվականին)։ Առավել ուշ շրջանի պաշտպանության նախարարներից վախճանվածներից է Ջեյմս Ռ. Շլեզինգերը (1977–1979)։ Նա վախճանվել է 2014 թվականի մարտի 27-ին։

Անուն	Պաշտոնավարման ժամկետը	Ծննդյան տարեթիվը (և տարիքը)
Մելվին Լեյըրդ	1969–1973	սեպտեմբերի 1, 1922 (97 տարեկան)
Դոնալդ Ռամսֆելդ	1975–1977, 2001–2006	հուլիսի 9, 1932 (87 տարեկան)
Հարոլդ Բրաուն	1977–1981	սեպտեմբերի 19, 1927 (92 տարեկան)
Ֆրանկ Կարլուչչի	1987–1989	հոկտեմբերի 18, 1930 (88 տարեկան)
Դիք Չեյնի	1989–1993	հունվարի 30, 1941 (78 տարեկան)
Վիլյամ Փերրի	1994–1997	հոկտեմբերի 11, 1927 (91 տարեկան)
Վիլյամ Քոհեն	1997–2001	օգոստոսի 28, 1940 (79 տարեկան)
Ռոբերտ Գեյթս	2006–2011	սեպտեմբերի 25, 1943 (75 տարեկան)
Լեոն Պանետտա	2011–2013	հունիսի 28, 1938 (81 տարեկան)
Չաք Հեյգել	2013–2015	հոկտեմբերի 4, 1946 (72 տարեկան)

Արտաքին հղումներ

• Биография министров обороны США
• Приказ президента США о порядке преемственности в министерстве обороны от 22 декабря 2005 года
• Известные военачальники США — есть и министры, и заместители.
• պաշտոնական վեբ կայքը՝ www.defenselink.mil