Tencent QQ, նաև հայտնի է որպես QQ, ակնթարթային հաղորդագրությունների ծրագրային ծառայություն և վեբ պորտալ, որը մշակվել է չինական Tencent տեխնոլոգիական ընկերության կողմից։ QQ-ն առաջարկում է ծառայություններ, որոնք տրամադրում են առցանց սոցիալական խաղեր, երաժշտություն, գնումներ, միկրոբլոգներ, ֆիլմեր և խմբային և ձայնային զրույցի ծրագրակազմ։ 2023 թվականի մարտի դրությամբ եղել է ամսական 597 միլիոն ակտիվ QQ հաշիվ[1]։

Tencent QQ
պատկերանիշ Խմբագրել Wikidata
Հաճախորդների հետ հարաբերությունների կառավարում, սոցիալական ցանց, կայք, բջջային հավելված, առցանց համայնք Խմբագրել Wikidata
Ստեղծում11 փետրվարի 1999 Խմբագրել Wikidata
Կոչվել է ի պատիվICQ Խմբագրել Wikidata
ՍեփականատերTencent Խմբագրել Wikidata
Ծագման երկիրՉինաստան Խմբագրել Wikidata
Լեզուչինարեն Խմբագրել Wikidata
Թողարկման ամսաթիվ11 փետրվարի 1999 Խմբագրել Wikidata
Բաշխիչ ընկերությունMicrosoft Store, Google Play, App Store, Huawei AppGallery Խմբագրել Wikidata
ՍպասարկողTencent Խմբագրել Wikidata
ՄշակողTencent Խմբագրել Wikidata
ՀարթակԱնդրոիդ, iOS, Վինդոուզ, մաքՕՍ Խմբագրել Wikidata
Ներմուծման սարքերթաչսքրին Խմբագրել Wikidata
Ստեղծագործության տարածումթվային ներբեռնում Խմբագրել Wikidata
Ծրագրավորման լեզուC++ Խմբագրել Wikidata
Software version iden­ti­fier6.9.33, 3.2.7, 9.0.60, 9.0.60, 9.9.9 Խմբագրել Wikidata
Հեռախոսահամար+86-755-8376-3333 Խմբագրել Wikidata
Պաշտոնական կայքim.qq.com Խմբագրել Wikidata
Business modelfreemium Խմբագրել Wikidata
Alexa rank6 Խմբագրել Wikidata

Պատմություն

խմբագրել

Tencent QQ-ն առաջին անգամ թողարկվել է Չինաստանում 1999 թվականի փետրվարին՝ OICQ անունով («Open ICQ», հղում վաղ IM ծառայության ICQ- ին)[2][3][4][5]։ 

AOL-ին պատկանող ICQ-ի կողմից ապրանքային նշանի խախտման հայցի սպառնալիքից հետո ապրանքի անունը փոխվել է՝ QQ[3][4][5] («Q» և «QQ»-ն օգտագործվում էր «խելոք» ենթադրելու համար)[2][5]։ Ծրագիրը ժառանգել է գոյություն ունեցող գործառույթները ICQ-ից և լրացուցիչ հնարավորություններ, ինչպիսիք են ծրագրային երեսպատումները, մարդկանց պատկերները և էմոցիոնները։ QQ-ն առաջին անգամ թողարկվել է որպես իրական ժամանակի հաղորդակցման «ցանցային էջայնացման» ծառայություն։ Ավելի ուշ ավելացվել են այլ հնարավորություններ, ինչպիսիք են զրուցարանները, խաղերը, անձնական ավատարները (նման է «Meego»-ին MSN-ում), առցանց պահեստավորում և ինտերնետ ժամադրության ծառայություններ։

Պաշտոնական հաճախորդն աշխատում է Microsoft Windows-ով, իսկ բետա հանրային տարբերակը գործարկվել է Mac OS X 10.4.9 կամ ավելի նոր տարբերակի համար[6]։ Նախկինում հասանելի են եղել երկու վեբ տարբերակ՝ WebQQ (ամբողջական տարբերակ) և WebQQ Mini (Lite տարբերակ), որոնք օգտագործում էին Ajax-ը[7][8]։ Այնուամենայնիվ, WebQQ Mini-ի մշակումը, աջակցությունը և հասանելիությունը դադարեցվել է։ 2008 թվականի հուլիսի 31-ին Tencent-ը թողարկել է պաշտոնական հաճախորդ Linux-ի համար[9], սակայն այն չի ստեղծվել համատեղելի Windows-ի տարբերակի հետ և այն ունակ չէ ձայնային զրույցի։

Ի պատասխան այլ ակնթարթային մեսենջերների հետ մրցակցության, ինչպիսին է Windows Live Messenger-ը, Tencent-ը թողարկել է Tencent Messenger-ը, որն ուղղված է բիզնեսին։

Անդամակցություն

խմբագրել

2002 թվականին Tencent-ը դադարեցրել է իր անվճար անդամակցության գրանցումը` բոլոր նոր անդամներից պահանջելով վճարել վճար։ 2003 թվականին, սակայն, այս որոշումը չեղարկվե; է այլ ակնթարթային հաղորդագրությունների ծառայությունների ճնշման պատճառով, ինչպիսիք են Windows Live Messenger-ը և Sina UC-ն։ Tencent-ը ներկայումս առաջարկում է պրեմիում անդամակցության սխեման, որտեղ պրեմիում անդամներն օգտվում են այնպիսի գործառույթներից, ինչպիսիք են QQ բջջային հեռախոսը, զանգերի ներբեռնումը և SMS ուղարկելը/ստացումը։ Բացի այդ, Tencent-ն առաջարկում է «Diamond» մակարդակի անդամակցություններ։ Ներկայումս կան յոթ ադամանդի սխեմաներ.

  • Կարմիր QQ Show ծառայության համար, որն առանձնանում է որոշ մակերեսային կարողություններով, ինչպիսիք են գունավոր հաշվի անուն ունենալը։
  • Դեղինը՝ Qzone-ում լրացուցիչ պահեստ և դեկորացիաներ ստանալու համար՝ բլոգային ծառայություն։
  • Կապույտ՝ QQ խաղերի խաղերում հատուկ կարողություններ ձեռք բերելու համար։
  • Մանուշակագույն՝ խաղերում հատուկ կարողություններ ձեռք բերելու համար, ներառյալ QQ Speed, QQ Nana և QQ Tang
  • Վարդագույն՝ QQ Pet կոչվող ընտանի կենդանիների մեծացման խաղում տարբեր խթաններ ունենալու համար։
  • Կանաչ՝ QQ երաժշտություն օգտագործելու համար. ծառայություն օգտատերերի համար՝ երաժշտություն առցանց հեռարձակելու համար։
  • VIP՝ չաթի հաճախորդում լրացուցիչ հնարավորություններ ունենալու համար, ինչպիսիք են գովազդները հեռացնելը
  • Սև՝ DNF-ի (Dungeon & Fighter) հետ կապված առավելություններ ստանալու համար, որը բազմախաղաց համակարգիչ է, որը հաղթում է նրանց տեսախաղին։

QQ մետաղադրամ

խմբագրել

QQ Coin-ը վիրտուալ արժույթ է, որն օգտագործվում է QQ-ի օգտատերերի կողմից՝ QQ-ի հետ կապված իրեր «գնելու» իրենց ավատարի և բլոգի համար։ QQ մետաղադրամները ձեռք են բերվում կամ գնելով (մեկ մետաղադրամ մեկ յուանի դիմաց) կամ բջջային հեռախոսի ծառայության միջոցով։ Չինաստանի երիտասարդների շրջանում QQ-ի ժողովրդականության պատճառով QQ մետաղադրամներն ընդունվում են առցանց վաճառողների կողմից՝ «իրական» ապրանքների դիմաց, ինչպիսիք են փոքր նվերները[10]։ Սա մտահոգություն է առաջացրել այս գործարքներում իրական արժույթը փոխարինելու (և դրանով իսկ «ուռճացնելու» վերաբերյալ։

Չինաստանի Ժողովրդական բանկը Չինաստանի կենտրոնական բանկը, փորձել է ճնշել QQ մետաղադրամները, քանի որ մարդիկ օգտագործել են QQ մետաղադրամներ իրական աշխարհի ապրանքների դիմաց[11][12]։ Այնուամենայնիվ, սա միայն հանգեցրել է QQ մետաղադրամների արժեքի բարձրացմանը, քանի որ ավելի ու ավելի շատ երրորդ կողմի վաճառողներ սկսեցին ընդունել դրանք[13]։ Tencent-ը պնդում է, որ QQ Coin-ը սովորական ապրանք է և, հետևաբար, արժույթ չէ[14]։

Qzone-ը սոցիալական ցանց է, որը հիմնված է Չինաստանում, որը ստեղծվել է Tencent-ի կողմից 2005 թվականին[15]։ Q Zone-ն անձնական բլոգ է QQ օգտվողների համար։ Այն կարող է սահմանվել որպես հանրային էջ կամ անձնական էջ միայն ընկերների համար։ Օգտատերերը կարող են բեռնել օրագրեր և կիսվել լուսանկարներով։

QQ International

խմբագրել

Վինդոուզ

խմբագրել

2009 թվականին QQ-ն սկսել է ընդլայնել իր ծառայությունները միջազգայնորեն Windows-ի համար նախատեսված QQ International հաճախորդի միջոցով, որը բաշխված է եղել հատուկ անգլերեն լեզվով պորտալի միջոցով[16]։

QQ International-ը ոչ չինարեն խոսող օգտվողներին հնարավորություն է տալիս օգտագործել իրենց չինական գործընկերոջ գործառույթների մեծ մասը՝ զրուցելու, VoIP-ի և տեսազանգերի միջոցով QQ-ի այլ օգտվողների հետ հաղորդակցվելու համար, ինչպես նաև տրամադրում է ինտերֆեյս' Qzone, Tencent սոցիալական ցանց մուտք գործելու համար։ Հաճախորդը աջակցում է անգլերեն, ֆրանսերեն, իսպաներեն, գերմաներեն, կորեերեն, ճապոներեն և ավանդական չինարեն։

QQ International-ի հիմնական առանձնահատկություններից մեկը կամընտիր և ավտոմատ մեքենայական թարգմանությունն է բոլոր չաթերում։

Անդրոիդ

խմբագրել

QQ International-ի Android տարբերակը թողարկվել է 2013 թվականի սեպտեմբերին[17]։ Հաճախորդի ինտերֆեյսը անգլերեն, ֆրանսերեն, իսպաներեն, գերմաներեն, կորեերեն, ճապոներեն և ավանդական չինարեն է։ Բացի տեքստային հաղորդագրություններից, օգտվողները կարող են միմյանց ուղարկել պատկերներ, տեսանյութեր և աուդիո մեդիա հաղորդագրություններ։ Ավելին, օգտվողները կարող են կիսվել մուլտիմեդիա բովանդակությամբ բոլոր կոնտակտների հետ հաճախորդի Qzone ինտերֆեյսի միջոցով։

Կենդանի թարգմանության գործառույթը հասանելի է բոլոր մուտքային հաղորդագրությունների համար և աջակցում է մինչև 18 լեզուների։

QQ International-ը iPhone և iOS սարքերի համար թողարկվել է 2013 թվականի վերջին[18], որը լիովին համարժեք է իր Android գործընկերոջը։

Գործընկերություններ

խմբագրել

Հնդկաստանում Tencent-ը համագործակցել է ibibo-ի հետ[19]՝ ծառայություններ մատուցելու համար, ինչպիսիք են չաթը, փոստը և խաղը զարգացող հնդկական ինտերնետ ոլորտ։

Վիետնամում Tencent-ը գործարք է կնքել VinaGame-ի հետ[20]՝ բերելու QQ Casual Gaming պորտալը, ինչպես նաև QQ Messenger-ը՝ որպես հավելում վիետնամական արդեն իսկ ծաղկող խաղային համայնքներին։

Միացյալ Նահանգներում Tencent-ը համագործակցում է AOL-ի հետ՝ QQ Games-ը որպես հավակնորդ ներկայացնելու ԱՄՆ սոցիալական խաղերի շուկայում։ Գործարկվել է 2007 թվականին[21], QQ Games-ը համալրվել է AIM տեղադրիչով և մրցել AOL-ի սեփական games.com կայքի հետ՝ AIM-ի օգտատերերի բազայի համար խաղային փորձ ապահովելու համար։

Tencent-ը պաշտոնապես գործարկել է իր վեբ վրա հիմնված QQ-ն 2009 թվականի սեպտեմբերի 15-ին, որի վերջին տարբերակը 3.0-ն է։

Սոցիալական ցանցի կայք

խմբագրել

2009-ին Tencent-ը գործարկել է Xiaoyou (校友, «դպրոցական») իր առաջին սոցիալական ցանցը։ 2010 թվականի կեսերին Tencent-ը փոխել է ուղղությունը և Xiaoyou-ին փոխարինել է Pengyou-ով (朋友, «ընկերներ»)՝ փորձելով ստեղծել ավելի լայն տարածում ունեցող ցանց, որին հեշտությամբ կարող էին վերահղվել QQ-ի գոյություն ունեցող օգտվողները, ուստի Pengyou-ին մեծ առավելություն տալով իր մրցակիցների նկատմամբ[22]։ Tencent-ի Qzone սոցիալական ցանցը կապված է QQ-ի միջազգային և բնիկ տարբերակներում։

Բաց կոդով և միջպլատֆորմային հաճախորդներ

խմբագրել

Օգտագործելով հակադարձ ճարտարագիտություն՝ բաց կոդով համայնքները ավելի լավ են հասկացել QQ արձանագրությունը և փորձել են իրականացնել հաճախորդի հիմնական գրադարաններ, որոնք համատեղելի են ավելի հարմար հաճախորդների հետ՝ առանց գովազդի։ Այս հաճախորդների մեծ մասը խաչաձև հարթակ են, ուստի դրանք կարող են օգտագործվել օպերացիոն համակարգերում, որոնք պաշտոնական հաճախորդը չի աջակցում։ Այնուամենայնիվ, այս իրականացումներն ունեին պաշտոնական հաճախորդի գործառույթների միայն ենթաբազմություն և, հետևաբար, սահմանափակ էին իրենց հատկանիշներով։ Ավելին, QQ-ի մայր ընկերությունը՝ Tencent-ը, ավելի քան հաջորդական տարբերակներով փոփոխել է QQ արձանագրությունն այնքանով, որ այն այլևս չի կարող աջակցվել անցյալում հաջողված երրորդ կողմի ներդրումներից շատերի և, հավանաբար, որևէ մեկի կողմից (որոնցից մի քանիսը. ստորև նշված)։ 2009 թվականի դրությամբ երրորդ կողմի հաճախորդների մշակողներից և ոչ մեկը չի հրապարակել QQ աջակցությունը վերականգնելու որևէ ծրագիր։

  • Pidgin, բաց կոդով միջպլատֆորմային բազմապրոտոկոլի հաճախորդ, երրորդ կողմի հավելվածով
  • Adium, բաց կոդով OS X հաճախորդ, երրորդ կողմի հավելվածով, որը կառուցված է libqq-pidgin-ի վրա
  • Kopete, բաց կոդով բազմապրոտոկոլի հաճախորդ, որը նախատեսված է KDE- ի համար
    • Նշում՝ Kopete-ը, Pidgin-ի հին տարբերակները և ցանկացած այլ հաճախորդ, որի QQ աջակցությունը հիմնված էր libpurple-ի վրա, այլևս չի աջակցում QQ-ն 2011 թվականի մայիսից[23]
  • Miranda NG, բաց կոդով բազմապրոտոկոլի հաճախորդ, որը նախատեսված է Microsoft Windows-ի համար՝ MirandaQQ2[24] հավելվածով։
  • Eva

Ապրանքներ

խմբագրել

Tencent-ն օգտվել է QQ ապրանքանիշի հանրաճանաչությունից և հիմնել է Q-Gen բազմաթիվ խանութներ, որոնք վաճառում են QQ ապրանքանիշով ապրանքներ, ինչպիսիք են պայուսակներ, ժամացույցներ, հագուստ, ինչպես նաև խաղալիք պինգվիններ։

Հարակից բնութագրեր

խմբագրել
  • QQ-ի հաշիվները զուտ թվերի համակցություն են։ Գրանցված օգտատերերի համար տրամադրված հաշվեհամարներն ընտրվում են պատահականության սկզբունքով` համակարգի օգտատերերի գրանցման միջոցով։ 1995 թվականին գրանցված QQ հաշիվներն ունեին ընդամենը 5 նիշ, մինչդեռ ներկայումս QQ հաշիվների համար օգտագործվող թվային համարները հասել են 12-ի։ Առաջին QQ համարը պատկանում է Մա Հուատենգին և նրա հաշվի համարը 10001 է։
  • QQ հաշվին անդամակցությունը սովորաբար տևում է մեկ ամիս։ Երբ այս անդամակցությունը ժամկետանց է և չերկարաձգվի, հաշվի անդամակցությունը կդադարեցվի։
  • «QQ Տարիքը» հաշվարկելու համար 2 լրիվ ժամով մուտք գործելը կհամարվի մեկ ամբողջական օր։ Այսպիսով, QQ-ում մոտ 700 ժամով մուտք գործելը կնպաստի տարիքի 1 տարով ավելացմանը։ QQ-ի 2012-ի տարբերակում օգտվողները կարող են տարիքը տեսնել անձնական տեղեկատվության էջում։
  • 2004 թվականին Tencent-ը գործարկեց QQ հիերարխիան, որը ցույց է տալիս գրանցված անդամի մակարդակը։ Հենց սկզբում այս հիերարխիան հիմնված էր բացառապես QQ-ում անդամի անցկացրած ժամերի վրա։ Հետևաբար, որքան երկար է անդամը մնա, այնքան ավելի բարձր մակարդակի նա կարող է նպատակ ունենալ։ Այս արդյունքները, սակայն, քննադատության արժանացան, քանի որ մարդիկ հակված են վատնել էլեկտրական էներգիան՝ տեղում մնալու ավելի երկար ժամերի պատճառով։ Հետևաբար, Tencent-ը մի քանի գերատեսչությունների ներգրավման պատճառով հիմքը մեկ ժամվա միավորից փոխեց օրականի։

Հակասություններ և քննադատություններ

խմբագրել

Coral QQ-ն, որը Tencent QQ-ի փոփոխությունն է, ծրագրաշարի ևս մեկ հավելում է, որն ապահովում է անվճար մուտք դեպի որոշ ծառայություններ և արգելափակում է Tencent-ի գովազդները։ 2006 թվականին Tencent-ը հեղինակային իրավունքի հայց է ներկայացրել Coral QQ-ի հեղինակ Չեն Շոուֆուի (նույն ինքը՝ Սոֆթ) դեմ այն բանից հետո, երբ նրա փոփոխված Tencent QQ-ի տարածումը անօրինական ճանաչվեց։ Այնուհետև Չենը հրապարակել է իր փոփոխությունը որպես առանձին հավելում։ 2007 թվականի օգոստոսի 16-ին Չենը կրկին կալանավորվեց՝ իբր շահույթ ստանալու համար իր գովազդի արգելափակման հավելումից[25]։ Գործը հանգեցրել է Շոուֆուի երեք տարվա ազատազրկման[26]։

Վեճ Qihoo 360-ի հետ

խմբագրել

2010 թվականին չինական Qihoo 360 հակավիրուսային ընկերությունը վերլուծեց QQ արձանագրությունը և մեղադրեց QQ-ին օգտատերերի համակարգիչները ավտոմատ կերպով սկանավորելու և նրանց անձնական տվյալները QQ-ի սերվերներ առանց օգտատերերի համաձայնության վերբեռնելու մեջ։ Ի պատասխան՝ Tencent-ը 360-ը անվանել է վնասակար ծրագիր և մերժեց օգտատերերին տեղադրել 360 մուտք դեպի QQ-ի որոշ ծառայություններ։ Չինաստանի արդյունաբերության և տեղեկատվության նախարարությունը նկատողություն է արել երկու ընկերություններին «ոչ պատշաճ մրցակցության» համար և հրամայել նրանց համաձայնության գալ[27]։

Կառավարության հսկողություն

խմբագրել

Որոշ դիտորդներ քննադատել են QQ-ի համապատասխանությունը Չինաստանի կառավարության ինտերնետային հսկողության և գրաքննության նկատմամբ[28]։ «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպության 2013 թվականի զեկույցում մասնավորապես նշվում է QQ-ն, որը թույլ է տալիս իշխանություններին վերահսկել առցանց խոսակցությունները հիմնաբառերի կամ արտահայտությունների համար և հետևել մասնակիցներին ըստ օգտվողի համարի[29]։

Գովազդային ծրագրերի հակասություններ

խմբագրել

QQ-ի չինական տարբերակն օգտագործում է ներկառուցված գովազդներ։ Հաճախորդի հին տարբերակները հակավիրուսային և հակալրտեսող ծրագրերի որոշ վաճառողների կողմից որակվել են որպես վնասակար գովազդային ծրագրեր[30][31][32]։  

QQ-ի և՛ չինական, և՛ միջազգային տարբերակները փորձարկվել են 2013 թվականին[33]։ Ներկայումս DrWeb-ի, Zillya-ի, NANO-Antivirus-ի և VBA32-ի կողմից այն ճանաչվում է որպես չարամիտ ծրագիր[34]։

Անվտանգություն

խմբագրել

2015 թվականի մարտի 6-ին QQ-ն 7 միավորից 2-ը հավաքեց Electronic Frontier Foundation-ի անվտանգ հաղորդագրությունների գնահատման քարտում։ Այն միավորներ է ստացել տարանցման ժամանակ գաղտնագրված հաղորդակցություններ ունենալու և վերջերս անվտանգության անկախ աուդիտ անցկացնելու համար։ Այն կորցրեց միավորները, քանի որ հաղորդակցությունները ծայրից ծայր կոդավորված չեն, օգտվողները չեն կարող ստուգել կոնտակտների ինքնությունը, անցյալ հաղորդագրություններն ապահով չեն, եթե գաղտնագրման բանալիները գողացված են (այսինքն՝ ծառայությունը չի ապահովում փոխանցման գաղտնիություն), ծածկագիրը բաց չէ։ անկախ վերանայում (այսինքն՝ կոդը բաց կոդով չէ), և անվտանգության դիզայնը պատշաճ կերպով փաստաթղթավորված չէ[35]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. «腾讯公布二零二三年第一季业绩» (PDF) (Chinese). Tencent. 2023 թ․ մայիսի 17. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2023 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  2. 2,0 2,1 Mair, Victor (2011 թ․ ապրիլի 26). «A New Morpheme in Mandarin». Language Log. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 14-ին.
  3. 3,0 3,1 «What is QQ?». qWhatIs.com. 2011 թ․ հունվարի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 14-ին.
  4. 4,0 4,1 McLaughlin, Ryan (2009 թ․ ապրիլի 21). «Understanding Chinese Web site names». Ryan-McLaughlin.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 14-ին.
  5. 5,0 5,1 5,2 Jucha, Nicolas (2012 թ․ սեպտեմբերի 1). «QQ – China's instant messenger». gbtimes. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 14-ին.
  6. «im.qq.com/qq/mac/». im.qq.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  7. «WebQQ». webqq.qq.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  8. «WebQQ Mini». w.qq.com. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  9. «QQ for Linux». im.qq.com. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  10. Fowler, Geoffrey A.; Qin, Juying (2007 թ․ մարտի 30). «QQ: China's New Coin of the Realm?». The Wall Street Journal. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  11. «People's Daily Online - Central Bank alert on "virtual money"». English.people.com.cn. 2007 թ․ հունվարի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  12. «Is the Libra digital coin just Facebook's version of Tencent's QQ coin?». Abacus. 2019 թ․ հունիսի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 15-ին.
  13. Silva, Matthew De (2019 թ․ հուլիսի 11). «Tencent created QQ Coin long before Facebook's Libra». Quartz (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 15-ին.
  14. «Virtual currency requires tough new regulations». News.xinhuanet.com. 2007 թ․ փետրվարի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  15. Buche, Ivy; Cantale, Salvatore (2018 թ․ հունվարի 18). «How Tencent became the world's most valuable social network firm – with barely any advertising». The Conversation (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 25-ին.
  16. «QQ International Official Homepage». Tencent. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  17. «QQ International for Android». Tencent. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  18. «QQ International for iOS». Tencent. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 15-ին.
  19. Anthony, Regina (2008 թ․ հունիսի 25). «Ibibo will sell 50% to Tencent Holdings». HT Media. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 25-ին.
  20. «harryd844.wordpress.com/2007/10/29/zing-chat-prepares-to-sword-yahoo-chat/». Harryd844.wordpress.com. 2007 թ․ հոկտեմբերի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  21. «www.digitaltrends.com/apple/aol-rolls-out-aim-65/». Www.digitaltrends.com. 2007 թ․ հոկտեմբերի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  22. RenRen IPO’s biggest hurdle might be PengYou Արխիվացված 2011-05-02 Wayback Machine, TradingStocks.me, April 2011.
  23. «Pidgin Developer Website». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
  24. «Miranda IM - Addons - MirandaQQ2». Addons.miranda-im.org. 2010 թ․ դեկտեմբերի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  25. Ye, Juliet (2007 թ․ նոյեմբերի 29). «Debate Over IM Add-Ons in China». The Wall Street Journal. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  26. «Coral QQ Infringement Case Ends With Prison For Chen Shoufu». ChinaTechNews. 2008 թ․ նոյեմբերի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 25-ին.
  27. Hille, Kathrin (2010 թ․ նոյեմբերի 21). «Beijing probes Tencent and Qihoo 360». Beijing: Financial Times. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 9-ին.
  28. Wines, Michael; Lafraniere, Sharon; Ansfield, Jonathan (2010 թ․ ապրիլի 7). «China's Censors Tackle and Trip Over the Internet». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
  29. «China - The Enemies of Internet». Reporters Without Borders. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 14-ին.
  30. «Spyware Research Center - Tencent QQ». Tenebril. 2004 թ․ հոկտեմբերի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  31. «Tencent QQ». Ca.com. 2004 թ․ օգոստոսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  32. «Remove Tencent QQ - Spyware / Adware Uninstall Instruction». Securemost.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 14-ին.
  33. «Virustotal Report for QQ 2013». Virustotal.com. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  34. «Virustotal Report for QQ 2020». Virustotal.com. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  35. «Secure Messaging Scorecard. Which apps and tools actually keep your messages safe?». Electronic Frontier Foundation. 2014 թ․ նոյեմբերի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 28-ին.