Ֆրից Վալտեր

գերմանացի ֆուտբոլիստ

Ֆրիդրիխ Վալտեր (գերմ.՝ Friedrich Walter; հոկտեմբերի 31, 1920(1920-10-31)[1][2][3][…], Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց[4] - հունիսի 17, 2002(2002-06-17)[2][3][5], Enkenbach-Alsenborn, Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց, Գերմանիա), առավել հայտնի որպես Ֆրից Վալտեր (գերմ.՝ Fritz Walter) — Գերմանացի ֆուտբոլիստ։ Գերմանիայի հավաքականի ավագը 1954 թվականի աշխարհի հաղթական առաջնությունում, երբ Գերմանիան եզրափակչում հաղթեց Հունգարիայի Ոսկե թիմին։

Ֆրից Վալտեր
Քաղաքացիությունը  Գերմանիա
Ծննդյան ամսաթիվ հոկտեմբերի 31, 1920(1920-10-31)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց[4]
Մահվան ամսաթիվ հունիսի 17, 2002(2002-06-17)[2][3][5] (81 տարեկան)
Մահվան վայր Enkenbach-Alsenborn, Կայզերսլաուտերն, Ռայնլանդ Պֆալց, Գերմանիա
Հասակ 175 սանտիմետր
Դիրք հարձակվող

Կենսագրություն

խմբագրել

Վաղ տարներ և պատերազմ

խմբագրել

Ֆրից Վալտերը ծնվել է Կայզերսլաուտեռնում 1920 թվականին։ Նա ուներ երկու քույր (Գիզելա և Սոնյա) և երկու եղբայր (Լյուդվիգ և Օտմար)։ Ֆրիցը 8 տարեկանում ընդունվել է քաղաքի ֆուտբոլի թիմի մանկապատանեկան դպրոց։ Նրա երկու եղբայրներն էլ խաղացել են «Կայզերսլաուտերն ֆուտբոլային թիմում»։ 1938 թվականին՝ 17 տարեկանում, նա իր նորամուտը նշեց հիմնական թիմում[6][7][8], իսկ 1940 թվականին՝ ազգային հավաքականում, երբ Ռումինիայի հավաքականի դեմ խաղում 3 գոլ խփեց։

1942 թվականին զորակոչվել է գերմանական բանակ՝ որպես շարքային զինծառայող։ Պատերազմի ավարտին Վալտերը գերի է ընել և պահվել Հունգարիայի համակենտրոնացման ճամբարում, որտեղ նա հիմնականում ֆուտբոլ էր խաղում հունգարացի և սլովակ պահակախմբի հետ։ Այս մասին նշվում է սովետական ​​գրող Վադիմ Բոյկոյի «...Իսկ եթե երկրի վրա դժոխք լինի...» գրքում, որը մի քանի անգամ հանդիպել է նրան համակենտրոնացման ճամբարում։ Վարկածներից մեկի համաձայն՝ նա փրկվել է Սիբիր տեղափոխությունից և, հնարավոր է, մահապատժից՝ հունգարացիներից մեկի վկայությամբ, ով տեսել է Վալտերի խաղը Գերմանիայի հավաքականում։ Նա ասել է, որ Ֆրիցը գերմանացի չէր, այլ ավստրիացի, ով ընկել էր գերմանացիների ազդեցության տակ։

Վերադարձ դեպի ֆուտբոլ և մեծ հաղթանակներ

խմբագրել

Գերմանիա վերադառնալուց հետո Ֆրից Վալտերը դարձավ Գերմանիայի ազգային հավաքականի և իր հայրենի «Կայզերսլաուտերն» ակումբի ավագը, որը Ֆրիցը և իր գործընկերները 1951 և 1953 թվականներին առաջնորդեցին չեմպիոնության համար։ Գերմանիայի հավաքականը չմասնակցեց 1950 թվականի աշխարհի առաջնությանը, քանի որ ենթարկվում էր միջազգային պատժամիջոցների, իսկ արդեն 1954 թվականին Արևմտյան Գերմանիան դարձավ ֆուտբոլի աշխարհի չեմպիոն։

 
1. FC Kaiserslautern-ի խաղացողների հուշահամալիրը 1954 թվականի Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության եզրափակիչում։ Ձախից աջ՝ Վերներ Լիբրիխ, Վալտեր, Վերներ Կոլմեյեր, Հորստ Էկել և Օտմար Վալտեր։

Հետագա կյանք և ժառանգություն

խմբագրել

1. FC Kaiserslautern-ի տնային մարզադաշտը վերանվանվել է Fritz-Walter-Stadion 1985 թվականին։

Ֆրից Վալտերը 1958 թվականին ճանաչվել է Գերմանիայի ֆուտբոլի հավաքականի պատվավոր ավագ։ Այդ պատվավոր շարքում մյուս հինգն են՝ Ուվե Զելերը, Ֆրանց Բեկենբաուերը, Լոթար Մաթեուսը, Բետինա Վիգմանը և Յուրգեն Կլինսմանը։

Ուոլթերը մահացել է Էնկենբախ-Ալսենբորնում 2002 թվականի հունիսի 17-ին, 81 տարեկան հասակում։ Նրա երազանքն էր տեսնել 2006 թվականի աշխարհի գավաթը իր քաղաքում՝ Կայզերսլաուտերնում, քանի որ քաղաքը չէր ընտրվել 1974 թվականի փոքր մրցաշարում։ 2006 թվականի հունիսի 17-ին նրա մահվան չորրորդ տարելիցին Միացյալ Նահանգները Կայզերսլաուտերնում խաղաց Իտալիայի հետ և խաղից առաջ բոլորը մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին նրա հիշատակը։ Այսօր մարդիկ կարող են այցելել «Ֆրից Վալտեր Հաուս» Էնկենբախ-Ալսենբորն քաղաքում Կայզերսլաուտերնից 20 կմ դեպի արևելք (առաջին ելքը Կայզերսլաուտեռնից Բունդեսաուտոբանի 6-րդ ուղղությամբ՝ Մանհայմ)[8]։

2003 թվականի նոյեմբերին, ՈՒԵՖԱ-ի 50-ամյակը նշելու համար, Գերմանիայի ֆուտբոլային ասոցիացիան (DFB) ընտրեց նրան որպես վերջին 50 տարիների ոսկե խաղացող (1954-ից 2003 թվականներին)։

Ութսունական և իննսունական թվականներին կար Բունդեսլիգայի մեկ այլ հաջողակ հարձակվող, Ֆրից Վալտեր անունով, ով հիմնականում հանդես էր գալիս «Շտուտգարտի VfB»-ում։ Չնայած նա ոչ մի բարեկամական կապ չուներ Կայզերսլաուտերնի մեծ ավագի հետ, մարզասերները նրան անվանում էին «Ֆրից Վալտեր կրտսեր»։

2005 թվականին առաջին անգամ շնորհվել է Ֆրից Վալտերի մեդալը, որը Գերմանիայի ֆուտբոլի ասոցիացիայի կողմից շնորհվում են Գերմանիայի երիտասարդ ֆուտբոլիստներին։

Անձնական կյանք

խմբագրել

Վալտերի հինգ տասնամյակների կինը Իտալիա Վալտերն էր (ծնվ. Բորտոլուզցի, 1921–2001), Իտալիայի Բելունո քաղաքից։

Գերմանիայում հայտնի էր, որ որքան վատ էր եղանակը, Վալտերն այդքան ավելի լավ էր խաղում, և այժմ «Ֆրից Ուոլթերի եղանակը» տերմինն օգտագործվում է անձրևոտ եղանակային պայմանները նկարագրելու համար, որը հաճախ թարգմանվում է «Ֆրիցի եղանակը» տեղական բարբառով։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ նա, ինչպես և շատ այլ զինվորներ, պատերազմի ժամանակ վարակվել էին մալարիայով, ինչի հետևանքով նա չի կարողացել դիմանալ շոգ եղանակին։ 1954 թվականի աշխարհի առաջնության եզրափակիչը անցել է նման «Ֆրից Ուոլթերի եղանակի» պայմաններում[9]։

Կարիերայի վիճակագրություն

խմբագրել
Ակումբ Մրցաշրջան Լիգա
Դիվիզիա Խաղեր Գոլեր
Կայզերսլաուտերն 1939–40 Gauliga Südwest/Mainhessen 15 21
1940–41 Gauliga Südwest/Mainhessen 12 16
1941–42 Gauliga Südwest/Mainhessen 14 39
1942–43 Gauliga Südwest/Mainhessen 3 1
1945–46 Oberliga Südwest 14 16
1946–47 Oberliga Südwest 14 22
1947–47 Oberliga Südwest 24 31
1948–49 Oberliga Südwest 22 30
1949–50 Oberliga Südwest 26 34
1950–51 Oberliga Südwest 19 5
1951–52 Oberliga Südwest 27 19
1952–53 Oberliga Südwest 30 38
1953–54 Oberliga Südwest 29 20
1954–55 Oberliga Südwest 21 10
1955–56 Oberliga Südwest 25 16
1956–57 Oberliga Südwest 21 15
1957–58 Oberliga Südwest 26 5
1958–59 Oberliga Südwest 22 10
Ընդհանուր 364 348

Մրցանակներ

խմբագրել

Ակումբ

խմբագրել

ՖԱ Կայզերսլաուտերն

Գերմանիայի ֆուտբոլի առաջնություն՝ 1950–51, 1952–53

Միջազգային

խմբագրել

Արևմտյան Գերմանիա

ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնություն։ 1954 թ

Անհատական

խմբագրել
  • ՖԻՖԱ-ի աշխարհի գավաթի բրոնզե գնդակ, 1954 թ
  • ՖԻՖԱ-ի աշխարհի գավաթի բոլոր աստղերի թիմը, 1954 թ
  • ՖԻՖԱ-ի Պատվո շքանշան՝ 1995թ
  • ՈՒԵՖԱ-ի գերմանացի ոսկե խաղացող՝ 2003թ
  • Գերմանիայի մարզական փառքի սրահի անդամ

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 Discogs — 2000.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 filmportal.de — 2005.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118764179 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. 5,0 5,1 5,2 Munzinger Personen (գերմ.)
  6. «Tributes for the 'Hero of Berne'». UEFA. 2002 թ․ հունիսի 18. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 5-ին.
  7. «Fritz WALTER – Germany's post-war hero». FIFA Classic Player. FIFA. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 5-ին.
  8. 8,0 8,1 «Die Mutter der Weltmeister—Zum 125. Geburtstag von Dorothea Walter». Fritz Walter Museum. 2021 թ․ փետրվարի 7. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  9. Trede, Broder-Jürgen (2006 թ․ հոկտեմբերի 6). «Fritz Walters Hackentrick: Das vergessene Jahrhunderttor». Der Spiegel.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրից Վալտեր» հոդվածին։