Ֆրիդրիխ Բուրդախ
Կառլ Ֆրիդրիխ Բուրդախ (գերմ.՝ Karl Friedrich Burdach, հունիսի 12, 1776[1][2], Լայպցիգ, Սաքսոնիայի կյուրֆիուրսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[3] - հուլիսի 16, 1847[1][2], Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն[3]), գերմանացի կազմախոս և ֆիզիոլոգ, Դերպտի (1811—1814) և Քյոնիգսբերգի (1814-ից) համալսարանների պրոֆեսոր։
Ֆրիդրիխ Բուրդախ գերմ.՝ Karl Friedrich Burdach | |
---|---|
Ծնվել է | հունիսի 12, 1776[1][2] Լայպցիգ, Սաքսոնիայի կյուրֆիուրսություն, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[3] |
Մահացել է | հուլիսի 16, 1847[1][2] (71 տարեկան) Քյոնիգսբերգ, Պրուսիայի թագավորություն[3] |
Բնակության վայր(եր) | Պրուսիայի թագավորություն |
Քաղաքացիություն | Սաքսոնիայի թագավորություն |
Մասնագիտություն | ֆիզիոլոգ, համալսարանի դասախոս, բժիշկ և անատոմ |
Հաստատություն(ներ) | Լայպցիգի համալսարան և Դորպատի կայսերական համալսարան |
Գործունեության ոլորտ | անատոմիա |
Պաշտոն(ներ) | պրոֆեսոր |
Անդամակցություն | Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա |
Ալմա մատեր | Դորպատի կայսերական համալսարան և Լայպցիգի համալսարան |
Տիրապետում է լեզուներին | գերմաներեն |
Karl Friedrich Burdach Վիքիպահեստում |
Կենսագրություն
խմբագրել1785-1793 թվականներին սովորել է Լայպցիգի Նիկոլաևյան գիմնազիայում։ 1793 թվականից մինչև 1798 թվականի վերջը Լայպցիգի համալսարանում լսել է դասախոսսություններ բժշկագիտության և փիլիսոփայության թեմաներով, այնուհետև մեկնել է Վիեննա և պարապել Ֆրանկի մոտ։ 1799 թվականին Լայպցիգից վերադառնալուց հետո ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ 1807 թվականին Բուրդախը Լայպցիգի համալսարանում եղել է պրոֆեսոր։ 1811 թվականին Դորպատի համալսարանում նա աշխատել է կազմախոսության, ֆիզիոլոգիայի և դատաբժշկագիտության ամբիոնում, իսկ չորս տարի անց Քյոնիգսբերգի համալսարանում զբաղեցրել է համապատասխան պաշտանը։
1817 թվականին Բուրդախի նախաձեռնությամբ Ալբերտինին կից կառուցվել է Անատոմիական թատրոնի նոր շենքը։ Նա Քյոնիգսբերգի համալսարանին կից հիմնել է գիտական անատոմիական առաջին ինստիտուտը և մասնակցել է անատոմիական թանգարանի հիմնադրմանը։ 1818 թվականից եղել է Պետերբուրգի ակադեմիայի արտասահմանյան թղթակից անդամը։
1835 թվականից զբաղեցրել է բժշկական կոլեգիայի տնօրենի պաշտոնը, իսկ 1837-1844 թվականներին զբաղեցրել է Ֆիզիկա-բժշկագիտական միավորման նախագահի պաշտոնը։ 1845 թվականին Բուրդախը թողել է պաշտոնը։ Նրա որդին՝ Էռնստը (1801—1876), եղել է Քյոնիգսբերգի պրոֆեսոր և կազմախոս[4]։
Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձրել կազմաբանության, գլխուղեղի օնտո- և ֆիլոգենեզի ուսումնասիրմանը, որտեղ առանձնացնում էր պրոյեկցիական, կոմիսուրալ և զուգորդմամբ անցնող համակարգերին։ Բուրդախի անունով է կոչվել նյարդերի փունջը (ողնուղեղի հետևի շարում), որը պատասխանատու է իրանի վերին մասերի և վերին վերջույթների գիտակցական կինեսթեզիկ զգայունակության համար։
Աշխատություններ
խմբագրել- Սեփական.
- Über die Aufgabe der Morphologic, L., 1818: Vom Baue und Leben des Gehirns, Bd 1—3. — Lpz., 1819—1826. («Կազմաբանության խնդիրների մասին»)
- Vom Baue und Leben des Gehirns, Bd 1—3. — Lpz., 1819—1826. («О строении и жизни мозга»)
- Über Psychologie als Erfahrungswissenschaft, Bd 1—4. — Lpz., 1826—1832. («О физиологии как о практической науке»)
- Beitrage zu einer kritischen Physiologie des Gehirns, 2 Bande. — Leipzig, 1806. («О критической физиологии мозга»)
- Encyclopaedie der Heilswissenschaft, 3 Bande. — Leipzig, 1812. («Энциклопедия лечебной науки»)
- Vom Bau und Leben des Gehirns und Ruckenmarks, 2 Bande. — Leipzig, 1819—1826. («О строении головного и спинного мозга»)
- Համատեղ.
- Russische Sammlung fur Naturwissenschaft und Heilkunst, Riga und Leipzig 1815—1817. («Русский сборник по естественным наукам и лечебному делу»)
- Die Physiologie als Erfahrungswissenschaft, 6 Bande, Leipzig 1826—1840. («Физиология как практическая наука»)
- Ինքնակենսագրություն։ Blicke in's Leben. — Leipzig, 1844. («Հայացք կյանքին»)
- Կենսագրություն։ Allgemeine Deutsche Biographie, Т. 3. («Գերմանական ընդհանուր կենսագրություններ»)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Who Named It?
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #119498170 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Бурдах // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.
Գրականություն
խմբագրել- «Бурдах, Карл-Фридрих». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Бурдах, Карл-Фридрих // Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского Юрьевского, бывшего Дерптского университета за сто лет его существования (1802—1902) / Г. В. Левицкий ординарный профессор Императорского Юрьевского университета. — Юрьев: Типография К. Маттисена, 1903. — Т. II. — С. 3—8.
- Райков Б. Е. Германские биологи-эволюционисты до Дарвина. Л. Окен, К. Ф. Бурдах, М. Г. Ратке. Л., 1969.
Արտաքին հղումներ
խմբագրելՎիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրիդրիխ Բուրդախ» հոդվածին։ |