Ֆիզուլի (բանաստեղծ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ֆիզուլի (այլ կիրառումներ)

Ֆիզուլի, Ֆուզուլի Մուհամմեդ Սուլեյման օղլի ( արաբ․՝ فضولی‎‎, մոտ 1494, Ակ-Կոյունլուներ - 1556, Օսմանյան կայսրություն), բանաստեղծ, որը գրում էր թուրքերեն, պարսկերեն և արաբերեն։ Կյանքի մեծ մասը անց է կացրել Բաղդադում։

Ֆիզուլի ադրբ.՝ Məhəmməd Füzuli ադրբ.՝ Məhəmməd Süleyman oğlu مَحمد سلیمان اوغلو
Ծնվել է	մոտ 1494
Ծննդավայր	Ակ-Կոյունլուներ
Վախճանվել է	1556
Վախճանի վայր	Օսմանյան կայսրություն
Գրական անուն	فضولي
Մասնագիտություն	բանաստեղծ և գրող
Լեզու	ադրբեջաներեն, արաբերեն, պարսկերեն և թուրքերեն
Քաղաքացիություն	Ակ-Կոյունլուներ,  Սեֆյան Պարսկաստան և Օսմանյան կայսրություն
Ուշագրավ աշխատանքներ	Leyli and Majnun?
Զավակներ	Fazli?
Fuzuli Վիքիպահեստում

Ստեղծագործություններ

Ֆիզուլու 500-ամյակին նվիրված ադրբեջանական փոստային նամականիշ

Ֆիզուլու բանաստեղծական ժառանգության մեջ մեծ տեղ է գրավում քնարերգությունը, հատկապես՝ գազելն ու քասիդը։ Հաստատելով մարդու երկրային սիրո իրավունքն՝ բանաստեղծն ընդդիմանում է իսլամի արգելքներին ու կանոններին։ Ֆիզուլու պոեզիան հումանիստական է, արտահայտում է ատելություն ամեն մի բռնության նկատմամբ, տիրակալներին կոչ է անում լինել արդարամիտ և հոգատար՝ հպատակների հանդեպ։ Նրա փիլիսոփայական քնարերգության ամենաբարձր նմուշներից մեկը «Սրտի բարեկամ» քասիդն է։ «Բողոք» երկը յուրատեսակ քաղաքական երգիծանք է, որտեղ խարազանել է թուրքական արքունիքում տիրող կամայականությունն ու կաշառակերությունը։ Ֆիզուլու ստեղծագործության բարձրակետը «Լեյլի և Մեջնուն» (1536-37) քնարաէպիկական պոեմն է, որի հերոսը՝ բանաստեղծ Մեջնունը (Կեյսը), իր կյանքի իմաստն ու երջանկությունը փնտրում է ռոմանտիկական սիրո մեջ։

Ֆիզուլու ռոմանտիկ, և միաժամանակ կենսականորեն ճշմարիտ պոեզիան մի ամբողջ դարաշրջան է ադրբեջանական գրականության ու լեզվի զարգացման մեջ։ Նրա ստեղծագործությունն ազդեցություն է գործել ոչ միայն ադրբեջանական ու թուրքական գրականության, այլև Մերձավոր Արևելքի այլ ժողովուրդների գրականության զարգացման վրա։ 1958-ին նշվել է Ֆիզուլու ծննդյան 400-ամյակը և Բաքվում կանգնեցվել նրա հուշարձանը։

Ու․ Հաջիբեկովը գրել է «Լեյլի և Մեջնուն» մուղամային օպերան (1907)։

Երկեր

• Эсэрлэри, ч․ 1—4, Бакы, 1958—61;
• Избранное, Баку, 1958; Газели, М․, 1959․

Գրականություն

• Араслы Г․, Великий азербайджанский поэт Физули, Баку, 1958;
• Бертельс Е․ Э․, Избранные труды, [т․ 2], Низами и Фузули, М., 1962․
• Крымский А., История Турции и её литературы, т. 1, М., 1910
• Араслы Г., Великий азербайджанский поэт Физули, Баку, 1958
• Араслы H., Böjyk Азəрбајчан шаири Фузули, Бакы, 1958
• Гулузадэ М., Фузулинин лирикасы, Бакы, 1965
• Gibb Е., A history of Ottoman poetry, v. 3, L., 1904
• Karaban Abdülkadir, Fuzuli. Muhiti hayati ve şahsiyeti, Ist., 1949
• Cunbu.-Müjgan, Fuzulî hakkinda bir bibliografya denemesi, Ist., 1956
• Bicari H., Fuzulir nin allegorik eserleri, в кн.։ Studia turcica, ed. L. Ligeti, Bdpst, 1971.
• Гюльшен Алиева. Проблемы исследования наследия Физули.
• Թէրզիպաշեան, Գ։ Գ։ (1928)։ Նմոյշ արեւելեան միստիկ բանաստեղծութեան կամ Ֆիւզուլի մեկնաբանուած ։ Ներածություն ։ Մասն առաջին ։ Գիրք առաջին (Հատոր Ա.) : Ֆիւզուլիի պատմականը, Կ. Պոլիս. Յ. Ասատուրեան
• Թէրզիպաշեան, Գ։ Գ։ (1929)։ Նմոյշ արեւելեան միստիկ բանաստեղծութեան կամ Ֆիւզուլի մեկնաբանուած ։ Մասն առաջին ։ Ներածութիւն ։ Գիրք երկրորդ (Հատոր Բ) ։ Ֆիւզուլիի անդրազանցականը, Կ. Պոլիս. Յ. Ասատուրեան

Արտաքին հղումներ

• Ֆիզուլիի ստեղծագործությունների ժողովածու Արխիվացված 2008-04-21 Wayback Machine(ռուս.)
• «Լեյլի և Մեջնուն» օպերա Արխիվացված 2008-03-05 Wayback Machine(ռուս.)
• կենսագրություն և քաղվածքներ «Լեյլի և Մեջնուն» օպերայից Արխիվացված 2021-05-02 Wayback Machine(անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆիզուլի (բանաստեղծ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։