Տաջիկերեն (забони Тоҷикӣ, երբեմն անվանվում է պարսկերենի տաջիկական բարբառ, պարս.՝ فارسی تاجیکی - ֆարսի-տոջիկի), Տաջիկիստանի պետական լեզուն, Աֆղանստանի տարածաշրջանային լեզուներից մեկը, տարածված է նաև Ուզբեկստանի որոշ շրջաններում։ Տաջիկերենը պատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի հնդիրանական ճյուղավորման իրանական խմբին։

Տաջիկերեն
забо́ни тоҷикӣ́ [za’bɔːni tɔːd͡ʒi’ki]
Ինքնանվանում
Տեսակլեզու, կենդանի լեզու, Persian dialect? և պաշտոնական լեզու
Ենթադասպարսկերեն և languages of Tajikistan?
Երկրներ{{{2}}} Տաջիկստան
{{{2}}} Աֆղանստան
{{{2}}} Ուզբեկստան
{{{2}}} Ղրղզստան
Սփյուռք՝
{{{2}}} Ղազախստան
 Ռուսաստան
Պաշտոնական կարգավիճակ{{{2}}} Տաջիկստան
Խոսողների քանակ14 000 000 մարդ (2018)[1]
Լեզվակիրների թիվը6 մլն․
ԴասակարգումՀնդեվրոպական ընտանիք
Հնդիրանական ճյուղ
Իրանական խումբ
Արևմտաիրանական ենթախումբ
Գրերի համակարգկիրիլիցա
IETFtg
ԳՕՍՏ 7.75–97տաջ 640
ISO 639-1tg
ISO 639-2tgk
ISO 639-3tgk

Տաջիկերենի տարածվածությունը
 Tajik language Վիքիպահեստում

Դասական պարսկերենից առանձնացումը տեղի է ունեցել մոտավորապես 15-րդ դարում։ Ներկայումս տաջիկերենը զգալիորեն տարբերվում է պարսկերենից, իսկ 1940 թվականին կյուրեղյան գրերի հիման վրա այբուբենի ընդունումն էլ ավելի է ամրապնդել այդ տարբերությունը։ Բացի դրանից տաջիկերենի բառապաշարը պարսկերենի համեմատությամբ ավելի արխայիկ է, նրանում նաև մեծ է ռուսերենից փոխառված բառերի թիվը։

Գրերը խմբագրել

Մինչև 1928 թ. տաջիկերենի գրերի հիմքում դրված էին արաբական գրերը (պարսկերենի այբուբենի նմանությամբ)։

Տաջիկերենի այբուբենը արաբերեն գրերի հիմքի վրա
ر ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا
/ɾ/ /z/ /d/ /χ/ /h/ /ʧ/ /ʤ/ /s/ /t/ /p/ /b/ /o/
ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز
/q/ /f/ /ɣ/ /ʔ/ /z/ /t/ /z/ /s/ /ʃ/ /s/ /ʒ/ /z/
ی ه و ن م ل گ ک
/j/ /h/ /v/ /n/ /m/ /l/ /ɡ/ /k/

1930 - 1940 թթ. օգտագործվում էր լատինատառ այբուբեն

A a B b C c Ç ç D d E e F f G g
Ƣ ƣ H h I i Ī ī J j K k L l M m
N n O o P p Q q R r S s Ş ş T t
U u Ū ū V v X x Z z Ƶ ƶ '

Կիրիլիկ գրերի հիման վրա ժամանակակից այբուբենը

А а Б б В в Г г Ғ ғ Д д Е е Ё ё
Ж ж З з И и Й й Ӣ ӣ К к Қ қ Л л
М м Н н О о П п Р р С с Т т У у
Ӯ ӯ Ф ф Х х Ҳ ҳ Ч ч Ҷ ҷ Ш ш Ъ ъ
Э э Ю ю Я я

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 2022. — ISSN 1946-9675

Տես նաև խմբագրել

Հղումներ խմբագրել