Սոլոմոն Յակովլևիչ Քիշնևսկի (ուկրաիներեն՝ Соломон Якович Кишині́вський, կեղծանունը՝ Բենվենուտո, 1862, Օդեսա, Խերսոնի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - 1941 կամ 1942, Օդեսա), ուկրաինացի խորհրդային նկարիչ, մանկավարժ։ Հարավային ռուսական գեղանկարչության դպրոցի նշանավոր ներկայացուցիչ, Ուկրաինայի հեղափոխական արվեստի ասոցիացիայի Օդեսայի մասնաճյուղի հիմնադիրներից։
Սոլոմոն Յակովլևիչ Քիշնևսկին ծնվել է 1862 թվականին, Օդեսայում։ 1879 թվականին ընդունվել է Գեղարվեստի ընկերության Օդեսայի նկարչական դպրոց, որտեղ նրան դասավանդել են Օդեսայի նկարիչ-մանկավարժների առաջին սերնդի ներկայացուցիչներ քանդակագործ Լուիջի Դոմինիկովիչ Իորինին և բնանկարիչ Բաուերը: Նկարչության դպրոցում սովորելիս ստացել է երեք մեդալ[1]։ 1883 թվականին ավարտել է դպրոցը և հրեական հավատքի համար այն ժամանակ գործող սահմանափակումների և Ռուսաստանի մայրաքաղաքում ուսումը շարունակելու անհնարինության պատճառով, իր ուսումնական ընկեր Լեոնիդ Օսիպովիչ Պաստեռնակի հետ ուսումը շարունակել է Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիայում (1884-1888) գեղանկարիչներ Լյուդվիգ ֆոն Հերտերիխի և Ա. Լիցեն-Մայերի մոտ։ Սովորել և աշխատել է նաև Հռոմում և Փարիզում։ 1888 թվականին վերադարձել է Օդեսա և ներգրավվել գեղարվեստական կյանքին։ 1888 թվականից ակտիվորեն աշխատել և մասնակցել է Գեղարվեստական շրջիկ ցուցահանդեսների ընկերության (1893-1898, ընդհատումներով)[2], Հարավռուսական նկարիչների ընկերության (1890-1918, ընդհատումներով), Անկախների ընկերության, Մոսկվայի արվեստասերների ընկերության (1899-1905, ընդհատումներով), Սանկտ Պետերբուրգի նկարիչների ընկերության (1901, 1905) բազմաթիվ ցուցահանդեսների։
Քիշնևսկին աշխատել է որպես կենցաղանկարիչ, դիմանկարիչ և բնանկարիչ։ Որոշ ժամանակ նրան հետաքրքրել է գերմանական և իտալական կլասիցիզմը, այնուհետև ֆրանսիական իմպրեսիոնիզմը, բայց նրա առաջին լուրջ գործերը (առօրյա էսքիզներ, տեսարաններ քաղաքային աղքատների կյանքից) ստեղծվել են «պերեդվիժնիկների», հատկապես Վլադիմիր Մակովսկու ուժեղ ազդեցության ներքո: Սոլոմոն Յակովլևիչը, որպես նկարիչ, առանձնացել է շրջապատող իրականության հատուկ ընկալմամբ, բուռն դիտողականությամբ և ուշադրություն էր դարձնում «փոքր մարդու» առօրյա գոյությանը։
Ինչի՞ մասին է նա պատմում. - «Խնդիրք», «Կարող էր մարդ լինել», «Փողոցային երեխաներ», «Հրեական կենցաղ» և այլն: Առանց հատուկ իրադարձությունների. աղքատ մարդու սովորական առօրյա գոյություն: Բայց այդ մասին ինչ-որ բան հուզում է հանդիսատեսին... Դա հուզում է քեզ, քանի որ դու նկարչի հետ միասին տեսնում ես փոքրիկ մարդկանց անպաշտպանությունը։ Նրանք արդեն այնքան ցածր են իջել, այնքան հաշմանդամ են (երիտասարդից մինչև ծերունի), որ նրանց հնարավոր չէ բարձրացնել: Այդ իրողությունը բխում է չեխովյան տխրությունից։ Հենց պտտահողմի նման, հանկարծ, ջարդի սարսափելի դրամա: Շմիդտի և Մատյուշենկոյի մահապատիժը. Խոշտանգված և հաշմանդամ մարդիկ. Ամբողջ կյանքը չկատարված ամբողջության բեկորներ է... Մարդկությունն ու անկեղծությունը նկարչի ստեղծագործության հիմքն են»,- հրաշալի նկարիչ Մ. Ժուկի այս խոսքերը իր արվեստակից եղբոր մասին շատ ճշգրիտ են բնորոշում Քիշնևսկու ստեղծագործությունը։ Տարիների ընթացքում նրա նկարներում աղոտ, «պերեդվիժնիկի» գունապնակը փոխարինվել է ավելի պայծառ, ավելի հագեցած գունապնակով։ Օդեսացի քննադատները նշել են․ «Համեմատաբար ոչ երիտասարդ նկարիչ Քիշնևսկին աչքի էր ընկնում իր խիզախությամբ... Այդ նկարիչը հեռացել է անցյալի «պերեդվիժնիկական» ազդեցությունից՝ աղոտ ու շագանակագույն գույներից դեպի լուսապայծառ գույներ և միացել իմպրեսիոնիստներին» («Հարավային» Միտք», 1916, 7 դեկտեմբերի)[3]։
«Խնդրագիր»
«Խնդրագիր»
«Մաքսային հրապարակ»
«Մաքսային հրապարակ»
«Թղթախաղ խաղացող ենթավարպետները»
«Թղթախաղ խաղացող ենթավարպետները»
«Սինագոգում»
«Սինագոգում»
1893 թվականին Պավել Տրետյակովը շրջիկ ցուցահանդեսից ձեռք է բերել Քիշնևսկու «Խնդիրքը» (1889) աշխատանքը։ Սոլոմոն Յակովլևիչը որպես նկարիչ և քննադատ (Բենվենուտո կեղծանունով) համագործակցել է «Օդեսյան նորություններ», «Թատրոն», «Հարավային տեսություն» պարբերականների և «Սկիզբ» ամսագրի հետ։ 1898 թվականից եղել է Օդեսայի գրական-գեղարվեստական ընկերության անդամ։ 1899 թվականին ակտիվորեն մասնակցել է Կերպարվեստի քաղաքային թանգարանի (այժմ՝ Օդեսայի գեղարվեստի թանգարան) ստեղծմանը։
1896-1902 թվականներին Քիշնևսկին կազմակերպել է չորս «գարնանային ցուցահանդեսներ», որոնց մասնակցել են ոչ միայն տեղացի, այլև մայրաքաղաքային նկարիչներ (ինչպես Սանկտ Պետերբուրգից, այնպես էլ Մոսկվայից): Ավելի ուշ նա կազմակերպել է իր «մշտական հանրամատչելի» ցուցահանդեսը, որը ցուցադրվել է կարճ ընդմիջումներով և տարբեր շինություններում 1906-1908 թվականներին։ 1910 թվականին տեղի է ունեցել նկարչի անհատական ցուցահանդեսը։ Հետագայում Օդեսայում կազմակերպվել է ևս երկու մեծածավալ ցուցահանդես՝ նվիրված նրա գեղարվեստական գործունեության 40 և 50-ամյակին, համապատասխանաբար 1929 և 1938 թվականներին։ Երկրորդ ցուցահանդեսը տեղի է ունեցել Ռուսական և ուկրաինական արվեստի թանգարանում, որտեղ ներկայացել են շուրջ 200 աշխատանքներ պետական և մասնավոր հավաքածուներից։
Քիշնյովսկիների ընտանիքը տուժել է 1871թվականի ջարդից, նկարիչը իր ամբողջ կյանքի ընթացքում կրել է դրա մասին ծանր հիշողությունները: Երկար տարիներ նկարիչը մշակել է ջարդերի թեման, բայց դրա մասին մեծ աշխատանք այդպես էլ չի հայտնվել: Բազմաթիվ պահպանված և ցուցադրված էսքիզներն ու ուրվանկարները պատկերացում են տալիս այն մասին, թե ինչպես էր նախատեսված դրանք իրականացնել: Նկարների էսքիզները պահվում են Կիևի, Օդեսայի և Խերսոնի հեղափոխության թանգարաններում: Նկարիչը սկսել է աշխատել այդ նկարների վրա 1910-ականներին: Էտյուդներում պատկերել է հրեա կանանց, ծերերին, ուսանողներին ինքնապաշտպանական ջոկատներից: 1938 թվականի ցուցահանդեսում ներկայացվել են «Ջարդ»-ի թեմայով մի շարք էտյուդներ, որոնք ստեղծվել են 1929-1938 թվականներին։ Այդտեղ կարելի է տեսնել նաև նախկինում ստեղծված մի շարք դիմանկարներ և տեսարաններ հրեական կյանքից՝ «Կարդացող հրեան» (1904), «Մորգուլիսի դիմանկարը» (1904), «Աղոթող հրեան» (1905), «Երկու հրեաներ և հրեուհին» (1905), «Հրեա դերձակը» (1905), «Ռաբբին» (1911): 1913 թվականի նոյեմբերի 17-ի (30) «Օդեսայի նորություններ»-ը հաղորդել է, որ նկարիչ Քիշնյովսկին աշխատել է տխրահռչակ «Բեյլիսի գործերի» հիշատակին նվիրված հուշարձանի նախագծի վրա:
«Ծերունին»
«Ծերունին»
«Ստարոպորտոֆրանկովսկայայում»
«Ստարոպորտոֆրանկովսկայայում»
«Տիկինը կատվի հետ»
«Տիկինը կատվի հետ»
«Վարսավիրանոցում»
«Վարսավիրանոցում»
Խորհրդային տարիներին Քիշնյովսկին շարունակել է ակտիվորեն աշխատել: 1925 թվականին դարձել է Ուկրաինայի հեղափոխական արվեստի ասոցիացիայի հիմնադիրներից մեկը: 1927 թվականին մասնակցել է Ուկրաինայի հեղափոխական արվեստի ասոցիացիայի (ՈՒՀԱԱ) առաջին համաուկրաինական ցուցահանդեսին: 1927 թվականին դարձել է Օդեսայում հրեական մշակույթի թանգարանի ստեղծման նախաձեռնողներից մեկը, որտեղ հանձնել է իր աշխատանքների մի մասը: Մինչև Հայրենական մեծ պատերազմի սկիզբը, մասնակցել է բոլոր խաշոր ցուցահանդեսներին, շատ ժամանակ և ջանքեր է հատկացրել ուսուցմանը:
Պատերազմի և օկուպացիայի սկզբում Քիշնյովսկին մնացել է Օդեսայում: Ըստ բանավոր վկայությունների, մահացել է Օդեսայի հրեական առանձնացված թաղամասում 1941 թվականի վերջին կամ 1942 թվականի սկզբին:
«Անհայտ դիմանկար» (1893): (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
«Բանտախցիկ» (1895),
«Վեճ» (1902),
«Արտիստ Վլադիմիր Նիկոլաևիչ Դավիդովի դիմանկարը (Իվան Նիկոլաևիչ Գորելովի 1849-1925 դիմանկարը)»: (1902): (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
«Փարիզ: Լյուքսեմբուրգյան այգի» (1904)(Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
«Նկարչի արվեստանոցում»: (1905): (Օդեսայի արվեստի թանգարանի հավաքածուի մեջ),
«Քարտախաղ» (1906),
«Ձյունը հալվում է»: (1910) (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
Էսքիզներ, նվիրված 1905-07 թվականների հեղափոխությանը։ «Խռովություն «Պոտյոմկին» զրահակրի վրա», «Մատյուշենկոյի վերջին րոպեները», «Լեյտենանտ Շմիդտի հրաժեշտը որդուն» (1927-29),
«Վարսավիրանոցում» (1917),
«Լճակ» (1929),
«Կուլիկովոյի դաշտ» (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
«Անհայտի դիմանկար ինտերերում» (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
«Մաքսային հրապարակ»: (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
«Երեք գլուխներ: Էտյուդ»: (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու),
«Նավահանգստի էստակադա»: (Օդեսայի գեղարվեստի թանգարանի հավաքածու):
Ծանոթագրություններ
↑Данные из исследования, опубликованного в статье «Одесское Общество изящных искусств, интернационал и евреи.», Деменюк Е. Л. — Иудаика в Одессе: сборн. статей по итогам работы прогр. по иудаике и израилеведению ОНУ имени И. И. Мечникова / ред. кол.: Голубович И. В., Довгополова О. А., Мартынюк Э. И., Петриковская Е. С. — Вып.2. — Одесса: Фенікс, 2013. — с. 48-50
Ռուսական կայսրություն և .svg){kind=small}
ԽՍՀՄ
Solomon Kishinovskiy Վիքիպահեստում
