Պերգե

Պերգե
Քաղաք
	Պերգե
Երկիր	Թուրքիա
Հիմնադրված է	մ. թ. ա. 1000 թ.
	Պերգե (Թուրքիա)
	Պերգե (Թուրքիա)
	Պերգե Վիքիպահեստում

Պերգե (Պերգա) (հին հունարեն՝ Πέργη, թուրքերեն՝ Perge), հնագույն քաղաքի ավերակներ։ Գտնվում է Ակսու շրջանի հյուսիս-արևելյան մասում, մտնում է Անթալիա քաղաքի կազմի մեջ։

Պատմություն խմբագրել

Լեգենդի համաձայն քաղաքը հիմնադրվել է Կալխասի կողմից Տրոյական պատերազմից հետո։ Խուսափելով ծովային հարձակումներից քաղաքը կառուցվել է ծովափից 11 կմ հեռավորության վրա հնագաույն Կեստր (այժմ Ակսու) գետի ափին։

Մ.թ.ա. 7-րդ դարում քաղաքն անցնում է լիդիացիներին, իսկ դրանից հետո Մ.թ.ա. 6-րդ դարում՝ պարսիկներին։

Մ.թ.ա. 333 թվականին առանց պատերազմի հանձնվեց Ալեքսանդր Մակեդոնացուն^[1]։ Դրանից հետո քաղաքը եղել է սելևկյանների և Պերգամոնի իշխանությունների տակ։

Մ․թ․ա․ 262 թվականին քաղաքում ծնվում է հայտնի մաթեմատիկոս Ապոլլոնիոսը։

Մ․թ․ա․ 189 թվականին Անտիոքյան պատերազմի արդյունքում Պերգեն անցնում է Հռոմի^[2] իշխանության տակ։

Հռոմեական շրջանում քաղաքը հասել է ծաղկման ամենաբարձր գագաթնակետին։ 1-3-րդ դարերում Պերգեն եղել է Փոքր Ասիայի ամենախոշոր քաղաքը, մրցակցում էր Սիդե քաղաքի հետ Պամփիլիայի գլխավոր քաղաքի կոչման համար։

1-ին դարում քաղաքում քարոզել են Պողոս և Բառնաբաս առաքյալները^[3]։

Բյուզանդական շրջանում Կեստր գետը՝ գլխավոր զարկերակը, որը Պերգեն կապում էր ծովափին լցվել է տիղմով, որն էլ հանգեցրել է քաղաքի անկմանը^[4]։

7-8-րդ դարերում արաբական արշավանքները բերել են քաղաքի հետագա ավերմանը։ 11-րդ դարում սելջուկների արաշավանքերի ժամանակ երբեմնի հարուստ քաղաքից մնացել էր մի փոքր գյուղ, որը հետագայում ամբողջությամբ անհետացավ։

Պեղումները Պերգեի տարածքում սկսվել են 1946 թվականից^[5], քաղաքի որոշակի հատված դեռևս գտնվում է հողի շերտի տակ։

Պեղումների ժամանակ Պերգեի ակրոպոլից գտնված հնածոները պատկանում է Մ․թ․ա․ 5-րդ հազարամյակին, իսկ որպես մշտական բանակավայր այստեղ գոյություն է ունեցել Մ․թ․ա․ 3-րդ հազարամյակից^[1]։ Այսպիսով քաղաքը ավելի հին է քան փաստում են լեգենդները։

2009 թվականի Պերգեն ներառվել է նախնական ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում^[6]։

Նկարագրություն խմբագրել

Քաղաքի պատերից հարավ գտնվում է 15 000 մարդուց բաղկացած թատրոն, կառուցված 2-րդ դարի առաջին կեսին։ 42 շարքերով հանդիսատեսի տեղերը բաժանված են լայն անցումով (դիազոմա) երկու մակարդակով՝ 23 շարք վերևում և 19 ներքևում։ 25 մետր բարձրությամբ մարմարե քարերով քանդակված պատը (սկենա) , զարդարված են դիցաբանական ռելիեֆային տեսարաններով։ Թատրոնի որոշ զարդեր ցուցադրվում են Անթալիայի հնագիտական թանգարանում^[1]։

Թատրոնի հարևանությամբ գտնվում է 12 000 հանդիսատես ունեցող մարզադաշտը (լայնությունը՝ 34 մ, երկարությունը 234 մ), Թուրքիայում ամենալավ պահպանված մարզադաշտերից մեկը։ Մարզադաշտը ունեցել է 12 շարք, որի հիմքում ընկած է կամարավոր կառուցվածքը։ Այս կառույցի յուրաքանչյուր երրորդ խրամախորշը ունեցել է մուտք դեպի մարզադաշտ, իսկ մյուս փակ խորշերում տեղակայված էին առևտրային կրպակներ։

Քաղաքի պարիսպների մնացորդները, որոնք եղել են 12 մ բարձրությամբ, պահպանվել են հելլենիստական ժամանակներից։ Հարավային դարպասը, որի միջոցով այցելուները մտնում են քաղաք կոչվել է «Հռոմեական դարպասներ» և թվագրվում են 4-րդ դար։ Նրանցից 92 մետր հեռավորության վրա գտնվում են հելլենիստական դարպասները, որոնք թվագրվում են Մ.թ.ա. 3-րդ դար, Բայց վերակառուցվել են Մ.թ.ա. 2-րդ դարում։ Այս դարպասները շրջանակված են կլոր երկու աշտարակներով։ Դարպասի հետևում կա U-աձև փոքր բակ, որի պատերին կան որմնախորշեր։ Պեղումները ցույց են տվել, որ այստեղ ժամանակին կանգնեցված են եղել աստվածների, կայսրեի և քաղաքի հիմնադրի արձանիկներ։

Հելլենիստական դարպասներից արևմուտք են գտնվում լավ պահպանված հռոմեական թերմերը (2-րդ դար), որոնք համարվում էին Պամփիլիայում ամենամեծը։ Նրանք ունեցել են մարմարյա մշակում, զարդարված են եղել ռելիեֆային պատկերներով և քանդակներով։ Հելլենիստական դարպասներից դեպի արևելք գտնվել է ագորան՝ 65 մետր երկարությամբ քառակուսի մակերես՝ շրջապատված սյուներով։

Հելլենիստական դարպասներից սկսվել է մոտավոր 300 մ երկարությամբ քաղաքի կենտրոնական փողոցը։ Նրա կենտրոնական առանցքով անցնում է ջրագիծը, որի երկու կողմերից ձգվում էր երթևեկելի մասը։ Կողային անցողիկ տարածքները ունեցել են անցումներ, որտեղ տեղակայված էին առևտրական և արհեստագործական կրպակները։ Անցողիկ տարածքների սյուները մասամբ պահպանվել են։ Քաղաքի անկումից հետո ճանապարհի չօգտագործված մասը կառուցապատվել են արձաններով և այլ շինություններով։ Կենտրոնական փողոցն ավարտվում է Հադրիանոսի շրջանի փոքրիկ սրբատեղիով, որից հետո սկսվում է բարձրանալ հարթ բլուրով դեպի ակրոպոլիս։ Ակրոպոլի շինությունները վատ են պահպանվել։

Կենտրոնական փողոցն հատում է դեկումանուսը, նույնպես սյուներով շրջապատված, որոնք պահում էին պորտիկը։ Դեկումանուսը միացնում էր արևմտյան և արևելյան դարպասները։ Քաղաքի հյուսիս-արևմտյան մասում դեկումանուսում ևս մեկ բաղնիք է եղել։

Հայտնաբերվել են նաև բնակելի տների մնացորդներ, հռոմեական և հելլենիստական շրջանների հասարակական շինությունների հետքեր։ Քաղաքի տարածքում երեք բազիլիկ է եղել։