Վիքիպեդիա

Սնման խանգարում

Սնման խանգարում, հոգեկան խանգարում, որը բնորոշվում է սնման ոչ նորմալ սովորույթներով, որոնք բացասաբար են ազդում անհատի ֆիզիկական կամ հոգեկան առողջության վրա[1]։ Նրանք ներառում են գերսնման խանգարումներ (շատակերություն), երբ մարդիկ ուտում են մեծ քանակությամբ սնունդ կարճ ժամանակահատվածում, նյարդային անորեքսիա, երբ մարդիկ շատ քիչ են ուտում և հետևաբար ունեն ցածր մարմնի զանգված, նյարդային բուլիմիա, երբ մարդիկ չափազանց շատ են ուտում և հետո փորձում ազատվել այդ սննդից, պիկա (համի խեղաթյուրում), երբ մարդիկ ուտում են ոչ սննդային նյութեր, ծամողական խանգարում, երբ մարդիկ վերածամում են սնունդը, սննդի ընդունման խուսափող/սահմանափակող խանգարում, երբ մարդիկ ունեն հետաքրքրության պակաս սննդի նկատմամբ, և կերակրման և սնման այլ տարբերակված խանգարումների խումբ [1]։ Սնման խանգարումներ ունեցող մարդկանց շրջանում տարածված են տագնապային խանգարումները, ընկճախտը և հոգեներգործուն նյութերի չարաշահումը[2]։ Այս խանգարումները չեն ներառում գիրությունը[1]։

Սնման խանգարում
Տեսակհիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունհոգեբուժություն և կլինիկական հոգեբանություն
ՀՄԴ-9307.5
ՀՄԴ-10F50
Բուժումհոգեթերապիա և psychomotor education?
 Eating disorder Վիքիպահեստում

Սնման խանգարումների պատճառները հստակ չեն[3]։ Դեր են խաղում ինչպես կենսաբանական, այնպես էլ շրջակա միջավայրի գործոնները[2][3]։ Ենթադրվում է, որ դրան նպաստում է նաև նիհարության (նիհար մարմնակազմվածքի) մշակութային իդեալականացումը (կատարելականացումը)[3]։ Սնման խանգարումներով ախտահարված է պարողների 12%[4]։ Անհատներն, ովքեր ունեցել են սեռական բռնության փորձառություն, ավելի հակված են սնման խանգարումների զարգացմանը[5]։ Որոշ խանգարումներ, ինչպես համի խեղաթյուրումը և ծամողական խանգարումը, ավելի հաճախ ի հայտ են գալիս մտավոր թերզարգացում ունեցող մարդկանց մոտ[1]։ Տվյալ ժամանակահատվածում կարող է ախտորոշվել միայն մեկ սնման խանգարում[1]։

Բուժումը կարող է արդյունավետ լինել մի շարք սնման խանգարումների համար[2]։ Սովորաբար սա ներառում է խորհրդատվություն, համապատասխան սննդակարգ, վարժանքների (մարզումների) բնականոն (նորմալ) քանակություն և սնունդն օրգանիզմից դուրս բերելու ջանքերի նվազեցում[2]։ Ավելի լուրջ դեպքերում կարող է լինել հոսպիտալացման կարիք[2]։ Դեղամիջոցները կարող են կիրառվել որոշ փոխկապակցված ախտանիշների վերացման համար[2]։ Անորեքսիա ունեցող մարդկանց 70% և բուլիմիա ունեցողների 50% կազդուրվում են հինգ տարվա ընթացքում[6]։ Գերսնման խանգարումներից ապաքինման պատկերը պակաս հստակ է և գնահատված է 20%-ից մինչև 60%[6]։ Ե՛վ անորեքսիան, և՛ բուլիմիան բարձրացնում են մահվան հավանականությունը[6]։

Զարգացած աշխարհում գերսնման խանգարումն ախտահարում է կանանց մոտավորապես 1․6% և տղամարդկանց 0․8% տվյալ տարվա ընթացքում[1]։ Անորեքսիան ախտահարում է երիտասարդ կանանց 0․4% և բուլիմիան՝ 1․3% տվյալ տարվա ընթացքում[1]։ Կյանքի որոշակի ժամանակահատվածում կանանց 4% ունենում է անորեքսիա, 2%՝ բուլիմիա, 2%՝ գերսնման խանգարումներ[6]։ Անորեքսիան և բուլիմիան մոտավորապես տասն անգամ ավելի հաճախ ի հայտ են գալիս կանանց մոտ, քան տղամարդկանց[1]։ Սովորաբար նրանք սկսվում են ուշ մանկության կամ վաղ չափահասության տարիքում[2]։ Այլ սնման խանգարումների հարաբերակցությունը հստակ չէ[1]։ Սնման խանգարումների տոկոսն ավելի ցածր է նվազ զարգացած երկրներում[7]

Դասակարգում Խմբագրել

Բուլիմիան խանգարում է, որը բնութագրվում է գերսնմամբ և ապա` սննդի դուրսբերմամբ, ինչպես նաև անհատի ինքնարժևորման (ինքնագնահատականի ձևավորման) մեջ մարմնի զանգվածի և ձևի չափազանց կարևորմամբ[8]։ Սննդի դուրսբերումը կարող է ներառել ինքնահարուցվող փսխում, գերմարզում և միզամուղների, հոգնաների, լուծողականների օգտագործում։ Անորեքսիան բնութագրվում է սննդի ծայրահեղ սահմանափակմամբ և մարմնի զանգվածի չափից շատ կորստով` զուգորդված գեր լինելու վախով [9]։ Մարմնի զանգվածի ծայրահեղ կորուստը հաճախ առաջացնում է դաշտանային շրջանի դադարեցում կանանց և աղջիկների շրջանում, ում մոտ դաշտանն արդեն սկսվել էր․ վիճակ, որը հայտնի է ամենոռեա անվանմամբ։ Թեպետ ժամանակին ամենոռեան անհրաժեշտ չափորոշիչ էր համարվում, այն այլևս պարտադիր չէ անորեքսիայի չափորոշիչներին համապատասխանելու համար՝ շնորհիվ նրա բացառիկ բնույթի այն տուժողների մոտ, ովքեր տղամարդիկ են, հետդաշտանադադարային (պոստմենոպաուզալ) շրջանում են կամ չեն ունենում դաշտան այլ պատճառներով[10]։ ԱՎՁ-5 տարբերակում է անորեքսիայի երկու ենթատեսակ՝ սահմանափակող տեսակ և գերսնման/դուրսբերման տեսակ։ Նրանք, ովքեր տառապում են անորեքսիայի սահմանափակող տեսակից, սահմանափակում են սննդի ընդունումը և չեն ներգրավվում գերսնման մեջ, մինչդեռ գերսնման/դուրսբերման տեսակից տառապողները առնվազն երբեմն կորցնում են վերահսկումն իրենց ուտելու նկատմամբ և կարող են փոխհատուցել այս գերսնման դրվագները[11]։ Ամենանշանակալի տարբերությունը անորեքսիայի գերսնման/դուրսբերման տեսակի և բուլիմիայի միջև անհատի մարմնի զանգվածն է։ Նրանք, ովքեր ախտորոշված են անորեքսիայի գերսնման/դուրսբերման տեսակով, թերկշիռ են, մինչդեռ բուլիմիա ունեցողները կարող են ունենալ նորմայից դեպի գիրություն միջակայքում գտնվող մարմնի զանգված[12][13]։

ՀՄԴ և ԱՎՁ Խմբագրել

Այս սնման խանգարումները նշված են որպես հոգեկան խանգարումներ այնպիսի բժշկական ձեռնարկներում, ինչպես օրինակ ՀՄԴ-10[14] և/կամ ԱՎՁ-5։

  • Նյարդային անորեքսիան բնութագրվում է մարմնի առողջ զանգվածի պահպանման բացակայությամբ, մարմնի քաշի ավելացման կպչուն վախով կամ հրաժարվելով ավելացնել վերջինս, առկա մարմնի ցածր զանգվածի ոչ իրական ընկալմամբ կամ դրա լրջության գիտակցության բացակայությամբ[14]։ Անորեքսիան կարող է առաջացնել դաշտանի դադար և հաճախ հանգեցնում է ոսկրի կորստի, մաշկի ամբողջականության խանգարման և այլն։ Այն մեծապես ճնշում է սիրտը՝ մեծացնելով սրտի կաթվածների և փոխկապակցված սրտային խնդիրների վտանգը։ Մահվան վտանգը մեծապես բարձրանում է այս հիվանդությունն ունեցող անհատների մոտ[15]։ Առավել ընգծված գործոնները հետազոտողները սկսեցին նկատել, որ դա կարող է լինել ոչ միայն սնափառություն, սոցիալական կամ ԶԼՄ-ների հետ կապված խնդիր, այլև կարող է կապված լինել կենսաբանական և/կամ գենետիկական (գենետիկական) բաղադրիչների հետ[16]։ ԱՎՁ-5 պարունակում է շատ փոփոխություններ, որոնք ավելի լավ են ներկայացնում այս վիճակում գտնվող հիվանդներին (բուժառուներին)։ ԱՎՁ-IV պահանջում էր ամենոռեայի (դաշտանային շրջանի բացակայության) առկայություն հիվանդի մոտ անորեքսիա ախտորոշելու համար[17]։ ԱՎՁ-5-ում սա այլևս անհրաժեշտ պահանջ չէ։
  • Նյարդային բուլիմիան բնութագրվում է պարբերական գերսնմամբ, որին հետևում է փոխհատուցող պահվածք, ինչպիսիք են սննդի դուրսբերումը (ինքնահարուցվող փսխում, ուտելը մինչև փսխման աստիճանին հասնելը, լուծողականների/միզամուղների չափազանց օգտագործումը կամ չափից ավելի մարզումը)։ Սովը և գերմարզումը նույնպես կարող են կիրառվել որպես գերսնմանը հաջորդող դուրսբերման (սննդից ազատման) միջոց։
  • Մկանային ձևախեղումը (դիսմորֆիա) բնութագրվում է այն մտահոգության ի հայտ գալով, որ տվյալ անհատի մարմինը չափազանց փոքր է, չափազանց վտիտ, անբավարար մկանային զանգվածով կամ ոչ բավարար նիհար։ Մկանային ձևախեղումը ախտահարում է մեծ մասամբ տղամարդկանց։
  • Գերսնման խանգարումը բնութագրվում է կրկնվող գերսնմամբ առնվազն շաբաթական մեկ անգամ 3 ամիս տևողությամբ ժամանակահատվածում ` զգալով վերահսկման բացակայություն[17] և ունենալով մեղքի զգացում ուտելուց հետո[18]։ Այս խանգարումը կարող է զարգանալ տարիքային և հասարակական-տնտեսական ամենատարբեր խմբերում գտնվող անհատների մոտ[19][20]։
  • Կերակրման և սնման այլ տարբերակված խանգարումները սնման կամ կերակրման խանգարումներ են, որոնք չեն համապատասխանում ԱՎՁ-5-ի բոլոր չափորոշիչներին անորեքսիայի, բուլիմիայի կամ գերսնման խանգարման համար։ Այլ կերպ տարբերակված սնման խանգարումների օրինակները ներառում են ատիպիկ անորեքսիա ունեցող անհատների, ովքեր համապատասխանում են անորեքսիայի բոլոր չափորոշիչներին՝ բացի թերկշիռ լինելուց` անկախ քաշի էական կորստից, ատիպիկ բուլիմիա ունեցողների, ովքեր համապատասխանում են բուլիմիայի բոլոր չափորոշիչներին՝ բացառությամբ այն հանգամանքի, որ բուլիմիկ վարքագիծն ավելի սակավադեպ է կամ չունի բավարար շարունակականություն, ինչպես նաև դուրսբերման խանգարում և գիշերային սնման համախտանիշ ունեցող անձանց։

Այլ Խմբագրել

  • Հարկադրական (կոմպուլսիվ) գերսնում, որի դեպքում մարդիկ ծամում են մեծ քանակությամբ սնունդ, ոչ թե չափից շատ ուտում, ինչը բնորոշ կլիներ գերսնման խանգարմանը։
  • Պրադեր-Ուիլլիի համախտանիշ
  • Դիաբուլիմիա, որը բնութագրվում է դիաբետիկների մոտ ինսուլինի մակարդակի կանխամտածված կառավարմամբ իրենց քաշը կարգավորելու նպատակով։
  • Սննդի պահպանում (կուտակում), որը բնութագրվում է ոչ նորմալ սննդային վարքագծի դրսևորումներով խնամակալ ընտանիքում[21]։
  • Նյարդային օրթորեքսիա. Սթիվեն Բրաթմանի կողմից «մաքուր» սննդակարգով տարվածությունը բնութագրելու համար գործածված եզրույթ, երբ մարդիկ զարգացնում են անառողջ սննդից խուսափելու մոլուցք մինչև այն աստիճան, որ վերջինս խանգարում է իրենց բնականոն կյանքին[22]։
  • Սննդի ընդունման խուսափող/սահմանափակող խանգարում, որը նախկինում հայտնի էր որպես ընտրողական սնման խանգարում, երբ որոշակի սննդամթերք սահմանափակվում է՝ ելնելով տեսքից, բույրից, համից, կառուցվածքից, տեսակից, ներկայացումից կամ նախկին վատ փորձառությունից[23]։
  • Դրանքորեքսիա, որը սովորաբար բնութագրվում է սննդի ընդունման նպատակային սահմանափակմամբ սննդի կալորիաները ալկոհոլային կալորիաներին պահելու համար, չափից շատ մարզմամբ խմելու արդյունքում ստացած կալորիաներն այրելու համար և ալկոհոլային խմիչքի չարաշահում նախապես սպառած սնունդը դուրս բերելու նպատակով[24]։
  • Պրեգորեքսիա, որը բնութագրվում է ծայրահեղ խիստ սննդակարգով և գերմարզմամբ, որի նպատակն է վերահսկել հղիության ժամանակ քաշի ավելացումը։ Թերսնուցումը հղիության ընթացքում կապված է ծնվելիս մարմնի ցածր զանգվածի, սրտի պսակային (կորոնար) հիվանդության, 2-րդ տեսակի շաքարախտի, կաթվածի, գերճնշման, սրտանոթային հիվանդությունների վտանգի և ընկճախտի հետ[25]։
  • Գուրմանդի համախտանիշ. հազվադեպ վիճակ, որը հանդիպում է ճակատային բլթի վնասումից հետո՝ հանգեցնելով լավ սննդամթերքի վրա կպչուն սևեռման[26]։

Նշաններ և ախտանիշներ Խմբագրել

Ախտանիշները և բարդությունները տատանվում են սնման խանգարման բնույթին և ծանրությանը համապատասխան[29]։

Սնման խանգարումների հնարավոր ախտանիշներ և բարդություններ
ակնե քսերոզ ամենոռեա ատամի կորուստ, խոռոչներ
կոնսպիրացիա դիարեա ջրի կուտակում և/կամ այտուց լանուգո
telogen effluvium սրտի կանգ հիպոկալեմիա մահ
օստեոպորոզ[27] էլեկտրոլիտների անհավասարակշռություն հիպոնատրեմիա ուղեղի հետաճ[28][29]
պելլագրա[30] ցինգա երիկամային անբավարարություն ինքնասպանություն[31][32][33]

Սնման խանգարման ֆիզիկական ախտանիշներից են թուլությունը, հոգնածությունը, զգայունությունը ցրտի նկատմամբ, տղամարդկանց մոտ մորուքի աճի նվազումը, էրեկցիայի կրճատումը, լիբիդոյի իջեցումը, քաշի կորուստը և աճի խաթարումը[34]։ Ոչ բացատրված խռպոտությունը կարող է իր հիմքում գտնվող սնման խանգարման ախտանիշ լինել՝ որպես թթվային ռեֆլյուքսի կամ ստամոքսային թթվային զանգվածի` դեպի կոկորդակերակրափողային ուղի մուտքի հետևանք։ Հիվանդները, ովքեր ինքնահարուցում են փսխում, ինչպես օրինակ անորեքսիայի գերսնման-դուրսբերման տեսակով կամ բուլիմիայի դուրսբերման տեսակով տառապողները, ենթակա են թթվային ռեֆլյուքսի վտանգի։ Պոլիկիստոզ (բազմախոռոչային) ձվարանային համախտանիշը կանանց ախտահարող ամենատարածված խանգարումն է։ Թեպետ այն հաճախ կապված է գիրության հետ, սակայն կարող է ի հայտ գալ նաև բնականոն քաշ ունեցող անհատների մոտ։ Պոլիկիստոզ ձվարանային համախտանիշը կապված է գերսնման և բուլիմիկ վարքագծի հետ [35][36][37][38][39][40]։ Այլ հնարավոր դրսևորումներ են չոր շրթունքները[41], այրվող լեզուն[41], հարականջային գեղձի այտուցը[41] և քունքստործնոտային խանգարումները[41]։

Պրո-անա ենթամշակույթ Խմբագրել

Պրո-անա-ն վերաբերում է անորեքսիա սնման խանգարման հետ կապված վարքագծի առաջխաղացմանը։ Առանձին կայքեր նպաստում են սնման խանգարումներին և կարող են շփման հնարավորություններ տրամադրել անհատներին սնման խանգարումները պահպանելու համար։ Այս կայքերի անդամները սովորաբար մտածում են, որ իրենց սնման խանգարումը քաոսային կյանքի միակ ոլորտն է, որն իրենք կարող են վերահսկել[42]։ Նրանք հաճախ ինտերակտիվ են և ունեն քննարկման հարթակներ, որտեղ անհատները կարող են բաժնեկցել իրենց մարտավարությամբ, մտքերով և փորձառությամբ, ինչպիսիք են սննդակարգը և մարզման ծրագրերը, որոնք օգնում են հասնել ծայրահեղ ցածր քաշերի[43]։ Սնման խանգարումները խթանող անձնական վեբ-բլոգերը ապաքինման և կազդուրման վրա կենտրոնացած բլոգերի հետ համեմատող հետազոտությունը բացահայտել է, որ առաջինները բնութագրվում են ցածր ճանաչողական գործընթացին բնորոշ լեզվով, գործածում են ավելի փակ գրելաոճ, պարունակում են նվազ զգայական արտահայտչականություն և ավելի քիչ հասարակական հղումներ, ինչպես նաև ավելի շատ են կենտրոնացած սննդային բովանդակության վրա, քան ապաքինման բլոգերը[44]։

Հոգեախտաբանություն Խմբագրել

Սնման խանգարումների հոգեախտաբանությունը կենտրոնանում է այնպիսի հարցերի վրա, ինչպիսիք են մարմնակազմվածքի մասին մտահոգությունը (մարմնի քաշը և ձևը), ինքնազգացողության կախյալությունը մարմնի քաշից և ձևից, մարմնի զանգվածի ավելացման վախը անգամ թերկշիռ լինելիս, ախտանիշների ծանրության հերքումը և մարմնի աղավաղման շարունակումը[34]։

Պատճառներ Խմբագրել

Սնման խանգարումների պատճառները հստակ չեն։

Սնման խանգարումներ ունեցող շատ մարդիկ ունեն նաև մարմնի ձևախախտման խանգարում, որի ժամանակ վերափոխվում է անձի ինքնաընկալումը[45][46]։ Հետազոտությունները հայտնաբերել են, որ մարմնի ձևախախտման համախտանիշ ունեցող անհատների զգալի մասն ունի սնման խանգարման այս կամ այն տեսակը ևս, ըստ որում` նրանց15% տառապում է անորեքսիայով կամ բուլիմիայով[45]։ Մարմնի ձևախախտման համախտանիշի և անորեքսիայի միջև կապը բխում է այն փաստից, որ երկուսն էլ բնութագրվում են արտաքին տեսքի մասին արտահայտված մտահոգությամբ և մարմնակազմվածքի ընկալման խեղաթյուրմամբ[46]։ Կան նաև շատ այլ հավանական գործոններ, ինչպիսիք են շրջակա միջավայրի, հասարակական և միջանձնային գործոնները, որոնք կարող են խթանել հիվանդությունների զարգացումը և նպաստել վերջիններիս պահպանմանը[47]։ Սնման խանգարումների դեպքերի աճի մեջ հաճախ մեղադրվում են ԶԼՄ-ներն այն պատճառով, որ մոդելների և հայտնի մարդկանց իդեալականացված նիհար ֆիզիկական կերպարանքը դրդում է կամ անգամ ստիպում մարդկանց, որ իրենք էլ փորձեն հասնել նման արդյունքի։ ԶԼՄ-ները մեղադրվում են իրականության խեղաթյուրման մեջ այն իմաստով, որ նրանցում պատկերված մարդիկ կամ ի բնե նիհար են և հետևաբար նորմայի համար ներկայացուցչական չեն, կամ անբնական նիհար են՝ ստիպելով իրենց ունենալ իդեալական տեսք` ի հաշիվ սեփական մարմնի նկատմամբ չափազանց ճնշման կիրառման։ Թեպետ նախկին հետազոտությունները նկարագրում էին սնման խանգարումները առավելապես որպես հոգեբանական, շրջակա միջավայրի և հասարակական-մշակութային գործոնների հետ կապված խնդիրներ, հետագա ուսումնասիրությունները բացահայտեցին տվյալներ գենետիկական բաղադրիչի առկայության մասին[48]

Գենետիկա Խմբագրել

Բազմաթիվ հետազոտություններ ցույց են տալիս սնման խանգարումների նկատմամբ ժառանգական նախատրամադրվածության առկայությունը[49][49][50]։ Երկվորյակների ուսումնասիրությունները հայտնաբերել են գենետիկական փոփոխականության թեթև դեպքեր անորեքսիայի և բուլիմիայի տարբեր չափորոշիչները որպես ամբողջական խանգարման զարգացմանը նպաստող էնդոֆենոտիպեր դիտարկելիս[47]։ 1-ին քրոմոսոմի շրջանում հայտնաբերված է գենետիկական կապ անորեքսիա ունեցող անհատի ընտանիքի անդամների միջև[48]։ Անհատը, ով առաջին աստիճանի ազգակից է այնպիսի մարդու, որն ունեցել է կամ ունի սնման խանգարում, 7-12 անգամ ավելի մեծ հավանականությամբ կարող է ունենալ սնման խանգարում[51]։ Երկվորյակների հետազոտությունները ցույց են տալիս նաև, որ սնման խանգարումների զարգացման նկատմամբ ընկալունակությունը առնվազն որոշակիորեն կարող է ժառանգված լինել, և կան տվյալներ, որոնք ցույց են տալիս անորեքսիայի զարգացմանը հակված լինելու գենետիկական լոկուսի առկայությունը[51]։ Սնման խանգարումների դեպքերի 50% վերագրվում է գենետիկականությանը[52]։ Մյուս դեպքերը արտաքին պատճառների կամ զարգացման խնդիրների արդյունքներ են[53]։ Կան նաև այլ նյարդակենսաբանական գործոններ` կապված զգայական ռեակտիվության և իմպուլսիվության հետ, որոնք կարող են հանգեցնել գերսնման և դուրսբերման (սննդից ազատման) վարքագծի[54]։

Էպիգենետիկականական մեխանիզմները միջոցներ են, որոնցով շրջակա միջավայրի ազդեցությունները փոփոխում են գենի արտահայտումն (էքսպրեսիան) այնպիսի մեթոդներով, ինչպիսին օրինակ ԴՆԹ-մեթիլացումն է․ սրանք անկախ են և չեն ազդում ԴՆԹ հաջորդականության վրա։ Նրանք են, բայց կարող են ի հայտ գալ նաև կյանքի ընթացքում՝ լինելով դարձելի։ Դոպամինէրգիկ նյարդափոխանցման ապակարգավորումը էպիգենետիկականական մեխանիզմների շնորհիվ ներգրավված է զանազան սնման խանգարումների մեջ[55]։ Սնման խանգարումներում էպիգենետիկականական ուսումնասիրությունների համար հավակնող այլ գեները ներառում են լեպտինը, նախաօփիոմելանոկորտինը և ուղեղային ծագման նեյրոտրոֆիկ գործոնը[56]։

Հոգեբանական գործոններ Խմբագրել

Սնման խանգարումները դասակարգված են որպես Առանցք I[57] խանգարումներ Հոգեկան առողջության խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկում, որը հրատարակված է Ամերիկյան հոգեբուժական ասոցիացիայի կողմից։ Կան բազմազան այլ հոգեբանական խնդիրներ, որոնք կարող են ազդել սնման խանգարումների վրա․ որոշները համապատասխանում են Առանցք I ախտորոշման կամ անձնային խանգարման չափորոշիչներին, որոնք համակարգվում են որպես Առանցք II և հետևաբար դիտարկվում են որպես ախտորոշված սնման խանգարմանն ուղեկցող խնդիրներ։ Առանցք II խանգարումները ենթաբաժանվում են 3 խմբերի՝ A, B և C։ Պատճառահետևանքային կապը անձնային և սնման խանգարումների միջև դեռևս լիովին հաստատված չէ[58]։ Որոշ մարդիկ ունեն նախորդող խանգարում, որը կարող է բարձրացնել խոցելիությունը սնման խանգարման զարգացման նկատմամբ [59][60][61]։ Որոշ մարդկանց մոտ այն զարգանում է հետագայում[62]։ Սնման խանգարման ախտանիշների ծանրությունը և տեսակը ազդում են համակցման վրա[63]։ ԱՎՁ-IV չպետք է օգտագործվի ոչ մասնագետների կողմից ինքնախտորոշման համար, քանի որ անգամ մասնագետների կողմից կիրառվելիս առկա են լինում զգալի հակասություններ՝ կապված զանազան ախտորոշումներում (այդ թվում՝ սնման խանգարումներում) գործածվող ախտորոշիչ չափանիշների հետ։ Եղել են հակասություններ ԱՎՁ-ի տարբեր հրատարակությունների միջև՝ ներառյալ վերջին հրատարակությունը՝ ԱՎՁ-V, (2013 թվականի մայիս)[64][65][66][67][68]։

Ճանաչողության-ուշադրության շեղման խնդիրներ Խմբագրել

Ուշադրության շեղումները կարող են ազդել սնման խանգարումների վրա։ Իրականացվել են բազմաթիվ ուսումնասիրություններ այս վարկածը ստուգելու համար։

Համակցված խանգարումներ
Առանցք I Առանցք II
ընկճախտ[69] օբսեսիվ-կոմպուլսիվ անձնային խանգարում[70]
հոգեներգործուն նյութերի չարաշահում, ալկոհոլիզմ[71] անձի սահմանային խանգարում[72]
տագնապային խանգարումներ[73] անձի նարցիստիկ խանգարում[74]
օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում[75][76] անձի հիստերիկ խանգարում[77]
Ուշադրության պակասի և գերակտիվության խանգարում [78][79][80][81] անձի խուսափողական խանգարում[82]

Անձնային գծեր Խմբագրել

Մանկական տարիքում դիտվող որոշ անձնային գծեր կապված են սնման խանգարումների զարգացման հետ[83]։ Չափահասության տարիքում այս հատկանիշները կարող են ուժգնանալ՝ ի հաշիվ հոգեբանական և մշակութային ազդեցությունների, ինչպիսիք են դեռահասության հետ կապված հորմոնային փոփոխությունները, իրենցից ակնկալվող հասունության պահանջի հետ կապակցված սթրեսը և հասարակական-մշակութային ազդեցություններն ու ընկալվող սպասելիքները, հատկապես մարմնակազմվածքին առնչվող հարցերում։ Սնման խանգարումները փոխկապակցված են փխրուն և զգայուն ինքնաընկալման և մտածողության խանգարման հետ[84]։ շատ անձնային գծեր ունեն գենետիկական բաղադրիչ և բարձր ժառանգական փոխանցելիություն։ Որոշակի հատկանիշների քիչ հարմարողական մակարդակները կարող են ի հայտ գալ որպես արդյունք այնպիսի իրավիճակների, ինչպիսիք են գլխուղեղի անօքսիկ կամ տրավմատիկ վնասումը, նյարդադեգեներատիվ հիվանդությունները, ինչպիսին Պարկինսոնի հիվանդությունն է, նյարդաթունավորումը, օրինակ՝ կապարի ազդեցությունը, բակտերիալ վարակը, օրինակ՝ Լիմի հիվանդությունը կամ մակաբուծային վարակը, ինչպիսին է Toxoplasma gondii -ն, ինչպես նաև հորմոնային ազդեցությունները։ Հետազոտությունները շարունակվում են՝ կիրառելով արտապատկերման բազմազան եղանակներ, ինչպիսին է ֆունկցիոնալ մագնիսառեզոնանսային պատկերումը․ ցույց է տրվել, որ այս հատկանիշները սկիզբ են առնում գլխուղեղի տարբեր շրջաններում[85], օրինակ՝ նշաձև մարմին[86][87] և նախաճակատային կեղև[88]։ Նախաճակատային կեղևի և կատարողական ֆունկցիոնալ համակարգի խանգարումները ազդում են սնման վարքագծի վրա[89][90]։

Ցելիակիա Խմբագրել

Աղեստամոքսային խանգարումներ ունեցող մարդկանց մոտ խանգարված սնման սովորույթների զարգացման հավանականությունն ավելի մեծ է, քան ընդհանուր բնակչության շրջանում, ինչը վերաբերում է հատկապես սահմանափակող սնման խանգարումներին[91]։ Հայտնաբերված է որոշակի փոխկապակցվածություն անորեքսիայի և ցելիակիայի միջև։ Սնման խանգարումների զարգացման մեջ աղեստամոքսային ախտանիշները բավականին բարդ դեր են խաղում։ Որոշ հեղինակներ նշում են, որ աղեստամոքսային հիվանդություն ախտորոշմանը նախորդող չլուծված ախտանիշները կարող են այս մարդկանց մոտ սննդի նկատմամբ հակակրանք և զզվանք առաջացնել՝ վերափոխելով նրանց սննդային վարքագիծը։ Այլ հեղինակներ նշում են, որ ախտանիշների արտահայտմանը զուգընթաց մեծանում է նաև վտանգը։ Հաստատված է, որ ցելիակիա, գրգռված աղու համախտանիշ և բորբոքված աղու հիվանդություն ունեցող մարդիկ, ովքեր չեն գիտակցում սննդակարգը խստորեն պահպանելու կարևորությունը, հաճախ նախընտրում են օգտագործել գրգռող սնունդ քաշի կորուստը խթանելու նպատակով։ Մյուս կողմից, ճիշտ սննդակարգին հետևող մարդկանց մոտ կարող է զարգանալ անհանգստություն, հակակրանք սննդի նկատմամբ և սնման խանգարումներ՝ պայմանավորված իրենց սննդի խաչաձև աղտոտման մտահոգությամբ։ Կան հեղինակներ, ովքեր առաջարկում են բժիշկներին գնահատել չբացահայտված ցելիակիայի առկայությունը սնման խանգարումներ ունեցող բոլոր մարդկանց մոտ, հատկապես, եթե նրանք ներկայացնում են որևէ աղեստամոքսային ախտանիշ (օրինակ՝ ախորժակի նվազում, որովայնային ցավ, վքնածություն, ձգվածություն, փսխում, փորլուծություն կամ փորկապություն), քաշի կորուստ, աճի խանգարում, ինչպես նաև հարցում կատարել ցելիակիա ունեցող հիվանդների մոտ մարմնի զանգվածի կամ ձևի հետ կապված մտահոգությունների, քաշի վերահսկման համար սննդակարգ պահելու կամ փսխմանը դիմելու մասին, գնահատել սնման խանգարումների հնարավոր առկայությունը[92], հատկապես կանանց մոտ[93]։

Շրջակա միջավայրի ազդեցություններ Խմբագրել

Երեխայի նկատմամբ վատ վերաբերմունք Խմբագրել

Երեխայի նկատմամբ դաժան վերաբերմունքը, որը ներառում է ֆիզիկական, հոգեբանական և սեռական ոլորտները, ինչպես նաև անտեսումն ու արհամարհանքը մոտավորապես եռապատկում են սնման խանգարումների վտանգը[94]։ Սեռական բռնությունը գրեթե կրկնապատկում է բուլիմիայի ռիսկը, մինչդեռ անորեքսիայի հետ կապը պարզորոշ չէ[94]։

Հասարակական մեկուսացում Խմբագրել

Հասարակական մեկուսացումը կորստաբեր ազդեցություն ունի անհատի ֆիզիկական և հուզական բարօրության վրա։ Նրանք, ովքեր մեկուսացած են հասարակությունից, ունեն մահացության ավելի բարձր ցուցանիշ՝ ի համեմատ հասարակական փոխհարաբերություններ հաստատած անձանց։ Ազդեցությունը մահացության վրա զգալիորեն ավելի բարձր է այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն նախապես գոյություն ունեցող բժշկական կամ հոգեբուժական ախտաբանական վիճակներ․ այս դեպքում դիտվել են առավելապես սրտի պսակային (կորոնար) հիվանդության դեպքեր։ «Հասարակական մեկուսացման հետ կապված ռիսկն իր մեծությամբ համեմատելի է ծխելու և այլ կենսաբժշկական և հոգեհասարակական ռիսկի գործոնների հետ» (Բրումմետ և այլք)։

Հասարակական մեկուսացումը կարող է լինել սթրեսածին, ընկճող և տագնապահարույց։ Փորձելով բարելավել այս սթրեսային զգացողությունները՝ անձը կարող է տարվել հուզական (զգայական) շատակերությամբ, որի դեպքում սնունդը ծառայում է որպես հարմարավետության աղբյուր։ Հասարակական մեկուսացման միայնությունը և մշտական սթրեսային ազդակները դիտվում են նաև որպես գերսնման առաջացման գործոններ[7][95][96][97]։

Ուոլլերը, Կեններլին և Օհանյանը (2007 թվական) վիճաբանում են այն հարցի շուրջը, որ և գերսնման/փսխման, և սահմանափակման խանգարումները հույզերը ճնշելու մարտավարություններ են, պարզապես օգտագործվում են տարբեր ժամանակահատվածներում։ Օրինակ, սահմանափակումը կիրառվում է որևէ հուզական ակտիվություն կանխելու համար, մինչդեռ գերսնում/փսխում դիտվում է, երբ հույզերն արդեն իսկ ակտիվացված են[9]։

Ծնողների ազդեցություն Խմբագրել

Ծնողների ազդեցությունը երեխաների մոտ սնման խանգարումների զարգացման բնորոշ բաղադրիչ է։ Այս ազդեցությունը դրսևորվում և ձևավորվում է մի շարք գործոնների բազմազանությամբ, ինչպիսիք են ընտանեկան գենետիկական նախատրամադրվածությունը, սննդակարգի ընտրությունը՝ թելադրված մշակութային կամ ազգային նախապատվություններով, ծնողների մարմնակազմվածքը և սնման վարքագիծը, իրենց երեխաների սնման վարքագծում նրանց ներգրավվածության և ակնկալիքների աստիճանը, ինչպես նաև ծնող-երեխա միջանձնային հարաբերությունը։ Այս ամենը դեր է խաղում՝ ի լրումն ընդհանուր ընտանեկան հոգեհասարակական մթնոլորտին և կերակրման կայուն միջավայրի առկայությանը կամ բացակայությանը։ Հաստատված է, որ ոչ բարեխիղճ ծնողական վարքագիծը կարևոր դեր ունի սնման խանգարումների զարգացման հարցում։ Ինչ վերաբերում է ծնողական ազդեցության ավելի նուրբ կողմերին, ապա ցույց է տրված, որ սնման սովորույթները հաստատվում են վաղ մանկության շրջանում, և դեռևս երկու տարեկան հասակում երեխաներին պետք է թույլ տրվի ինքնուրույն որոշել, թե երբ են իրենք հագեցած։ Հայտնաբերված է հստակ կապ գիրության և ծնողական ճնշման միջև, որ երեխան ավելի շատ ուտի։

Ապացուցված է, որ սննդակարգին առնչվող հարկադրանքն անարդյունավետ է երեխայի սնման վարքագիծը վերահսկելու համար։ Հակառակը, հոգատարությունը, սերը և ուշադրությունը դրական են ազդում երեխայի քմահաճության վրա, և ավելի բազմազան սննդակարգն ընդունելի է դառնում նրանց համար[10][11][12][13][15][98]։

Ադամսը և Քրեյնը (1980 թվական) ցույց են տվել, որ ծնողների վրա ազդում են կարծրատիպերը, որոնք որոշում են նրանց կողմից իրենց երեխայի մարմնի ընկալումը։ Այս բացասական կարծրատիպերն ազդում են նաև երեխայի կողմից իր մարմնի ընկալման և ինքնաբավության վրա[16]։ Հիլդա Բրուքը, ով առաջամարտիկ է սնման խանգարումների ուսումնասիրության ոլորտում, պնդում է, որ նյարդային անորեքսիան հաճախ ի հայտ է գալիս այն աղջիկների մոտ, որ գերազանց են սովորում, հնազանդ են և մշտապես փորձում են գոհացնել իրենց ծնողներին։ Նրանց ծնողները գերվերահսկման հակում ունեն և թերանում են իրենց երեխաների հույզերի արտահայտումը քաջալերելու հարցում՝ խոչընդոտելով իրենց դուստրերի կողմից սեփական զգացմունքներն ու ցանկություններն ընդունելուն։ Այսպիսի իշխող ընտանիքներում անգամ չափահաս կանայք հնարավորություն չունեն անկախ լինել, թեպետ գիտակցում են դրա անհրաժեշտությունը, ինչը հաճախ հանգեցնում է ապստամբության և դիմադրության։ Սննդի ընդունման վերահսկումը կարող է օգնել նրանց՝ տալով կառավարելու և վերահսկելու զգացում[99]։

Հասակակիցների կողմից ճնշում Խմբագրել

Բազմազան հետազոտություններում, ինչպիսին է ՄակՆայթի հետազոտողների կողմից իրականացված ուսումնասիրությունը, հասակակիցների ճնշումը հաստատված է որպես դեռահասության և վաղ երտասարդության տարիքում մարմնակազմվածքի մասին մտահոգությունների և սնման նկատմամբ վերաբերմունքի ձևավորմանը նշանակալիորեն նպաստող հանգամանք։

Էլեոնոր Մաքին և համահեղինակ Աննեթ լա Գրեկան (Մայամիի համալսարան) ուսումնասիրել են Ֆլորիդայի ավագ դպրոցի 236 դեռահաս աղջիկների։ «Դեռահաս աղջիկների մտահոգություններն իրենց քաշի, այլոց կողմից իրենց ընկալման և այն մասին, որ հասակակիցներն ակնկալում են իրենց նիհար տեսնել, նշանակալիորեն կապված են քաշը վերահսկող վարքագծի հետ», - ասում է Էլեոնար Մաքին (Երեխաների ազգային բժշկական կենտրոն Վաշինգտոնում), ով «Նրանք իրապես կարևոր են» հոդվածի հեղինակն է։

Հետազոտություններից մեկի համաձայն, 9 և 10 տարեկան աղջիկների 40% արդեն իսկ փորձում են քաշ կորցնել[100]։ Այսպիսի վարքագծի վրա իր ազդեցությունն է ունենում հասակակիցների պահվածքը․ հատուկ սննդակարգ պահպանող դեռահասների մեծամասնությունը նշում է, որ իրենց ընկերները ևս հետևում են հատուկ սննդակարգի։ Դեռահասների կողմից կատարվող ընտրությունները նշանակալիորեն կապված են այն ընկերների թվաքանակի հետ, ովքեր փորձում են նիհարել կամ իրենց են ստիպում հետևել սննդակարգի[101][102][103][104]։

Ընտրյալ մարզիկների մոտ դիտվում է սնման խանգարումների բարձր հաճախականություն։ Կին մարզիկները, ինչպիսիք են մարմնամարզիկները, բալետի պարուհիները, սուզորդները և այլք, գտնվում են առավելագույն ռիսկի գոտում։ 13-30 տարեկան տարիքային խմբում կանայք ավելի հակված են սնման խանգարումների զարգացմանը, քան տղամարդիկ։ Տղամարդիկ կազմում են նրանց 0-15%[105]։

Մշակութային ճնշում Խմբագրել

Հատկապես արևմտյան հասարակությունում առկա է նիհարությունը խրախուսող լայն տարածում գտած մշակութային շեշտադրում։ Երեխայի՝ ԶԼՄ-ների կողմից ներկայացվող կատարյալ մարմինն ունենալուն միտված արտաքին ճնշման ըմբռնումը կանխորոշում է երեխայի դժգոհությունն իր մարմնակազմվածքից, մարմնի ձևախեղման խանգարումը և սնման խանգարումը[24]։ «Մշակութային ճնշումը կանանց և տղամարդկանց վրա, որը դրդում է «կատարյալ» լինել, սնման խանգարումների զարգացման համար կարևոր նախատրամադրող գործոն է»[25][106]։ Ավելին, երբ տարբեր ռասաներին պատկանող կանայք կառուցում են իրենց ինքնագնահատականը մշակութայնորեն կատարյալ համարվող մարմնի հետ համեմատության հիման վրա, սնման խանգարումների հաճախականությունը բարձրանում է[27]։ Սնման խանգարումները ներկայումս լայն տարածում են գտնում նաև ոչ Արևմտյան երկրներում, որտեղ նիհար լինելը չի համարվում կատարելություն․ սա ցույց է տալիս, որ հասարակական և մշակութային ճնշումները սնման խանգարումների միակ պատճառը չեն[28]։ Ոչ Արևմտյան երկրներում կատարված դիտարկումներն անորեքսիայի վերաբերյալ մատնանշում են, որ խանգարումը «մշակութակապակցված» չէ, ինչպես նախկինում ընդունված էր մտածել[107]։ Այնուհանդերձ, բուլիմիայի հաճախականության ուսումնասիրությունները ենթադրում են, որ այն կարող է պայմանավորված լինել մշակութային ազդեցությամբ։ Ոչ Արևմտյան երկրներում բուլիմիան ավելի քիչ տարածում ունի, քան անորեքսիան, բայց երկրները, որտեղ այն դիտվում է, հավանաբար կամ անկասկած, ենթարկվել են Արևմտյան մշակույթի և գաղափարախոսության ազդեցությանը[30]։

Հասարակական-տնտեսական կարգավիճակը (ՀՏԿ) դիտվում է որպես ռիսկի գործոն սնման խանգարումների համար՝ ենթադրելով, որ լայն հնարավորությունների տիրապետելը թույլ է տալիս ընտրել համապատասխան սննդակարգ և նվազեցնել մարմնի զանգվածը[31]։ Որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել փոխկապակցվածություն սեփական մարմնակազմվածքից ունեցած դժգոհության աճի և ՀՏԿ-ի աճի միջև[32]։ Այնուամենայնիվ, երբ անհատը հասնում է բարձր հասարակական-տնտեսական կարգավիճակի, այս փոխհարաբերությունը թուլանում է, իսկ որոշ դեպքերում՝ դադարում գոյություն ունենալ[107]։

Առավելապես ԶԼՄ-ներով է պայմանավորված մարդկանց կողմից սեփական անձի ընկալումը։ Անթիվ ամսագրեր և գովազդային վահանակներ պատկերում են նիհար հայտնի մարդկանց (Լինդսի Լոհան, Նիկոլ Ռիչի, Վիկտորյա Բեքհեմ, Մերի Քեյթ Օլսեն), ովքեր մեծ ուշադրության են արժանանում իրենց տեսքի շնորհիվ։ Հասարակությունը սովորեցրել է մարդկանց, որ անհրաժեշտ է ցանկացած գնով հասնել ընդունելության մյուսների կողմից[33]։ Դժբախտաբար, սա հանգեցրել է այն համոզմունքին, որ տվյալ շրջանակին համապատասխանելու համար պետք է խիստ որոշակի տեսք ունենալ։ Գեղեցկության մրցույթները, ինչպիսին Միսս Ամերիկա մրցույթն է, նպաստում են գեղեցիկ լինելու մասին պատկերացման ձևավորմանը, քանի որ մրցակիցները գնահատվում են որոշակի հատկանիշների հիման վրա[108]։

Ի լրումն հասարակական-տնտեսական կարգավիճակի, որը դիտարկվում է որպես մշակութային ռիսկի գործոն, պետք է նշել նաև սպորտային աշխարհը։ Մարզիկները և սնման խանգարումները հակված են քայլել ձեռք ձեռքի տված, հատկապես այն սպորտաձևերը, որոնցում քաշը մրցակցային գործոն է։ Մարմնամարզությունը, ձիավարությունը, ըմբշամարտը, բոդիբիլդինգը և պարն ընդամենը մի քանիսն են զանգված-կախյալ սպորտաձևերից։ Սնման խանգարումներն այն անհատների մոտ, ովքեր մասնակցում են մրցակցային ակտիվությունների (հատկապես կանայք), հաճախ հանգեցնում են մարմնի զանգվածի հետ կապված ֆիզիկական և կենսաբանական փոփոխությունների, որոնք հաճախ նմանվում են նախադեռահասային փուլերին։ Շատ հաճախ կանայք կորցնում են իրենց մրցակցային առավելությունը մարմնի փոփոխության հետևանքով, ինչը ստիպում է նրանց ծայրահեղ միջոցներ ձեռնարկել` պահպանելու համար իրենց ավելի երիտասարդ մարմնակազմվածքը։ Տղամարդկանց մոտ հաճախադեպ է գերսնումը, որին հաջորդում է չափից շատ մարզումը՝ կենտրոնանալով մկանային զանգվածի ավելացման, ոչ թե ճարպի կորստի վրա, սակայն նման տարվածությունը մկանային զանգվածի ավելացմամբ սնման խանգարում է ճիշտ նույնքան, որքան նիհար լինելու մոլուցքը։ Ներքոհիշյալ վիճակագրությունը, որը վերցված է Սյուզեն Նոլեն-Հոիկսեմայի գրքից (Ոչ նորմալ հոգեբանություն), ցույց է տալիս մարզիկների տոկոսը, ովքեր տառապում են սնման խանգարումներով՝ հիմնված սպորտային կատեգորիայի վրա։

  • Էսթետիկ սպորտաձևեր (պար, գեղասահք, մարմնամարզություն) - 35%
  • Զանգվածակախյալ սպորտաձևեր (ձյուդո, ըմբշամարտ) - 29%
  • Դիմացկունության սպորտաձևեր (հեծանվավազք, լող, վազք) - 20%
  • Տեխնիկական սպորտաձևեր (գոլֆ, բարձրացատկ) - 14%
  • Գնդակով խաղեր (վոլեյբոլ, ֆուտբոլ) - 12%

Թեպետ այս մարզիկների մեծամասնության մոտ սնման խանգարումները զարգանում են իրենց մրցակցային առավելությունը պահելու համար, մյուսներն իրենց քաշը և կառուցվածքը պահպանում են մարզումների շնորհիվ։ Սա նույնքան լուրջ է, որքան սննդի ընդունման սահմանափակումը հանուն մրցությունների։ Թեպետև ապացույցները հստակ չեն, թե որ պահից սկսած են մարզիկները ձեռք բերում սնման խանգարումներ, հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ անկախ մրցակցության մակարդակից` բոլոր մարզիկները ենթակա են սնման խանգարումների զարգացման ավելի բարձր ռիսկի, քան ոչ մարզիկները, հատկապես այնպիսի սպորտաձևերում, որտեղ նիհար լինելը մրցակցային գործոն է[35]։

Համասեռամոլների շրջանում ևս արհայտված է հասարակական ճնշման դերը։ Համասեռամոլ տղամարդիկ ենթակա են սնման խանգարումների ախտանիշների զարգացման ավելի բարձր ռիսկի։ Գեյ-մշակույթում զարգացած մկանունք ունենալը տալիս է ինչպես հասարակական, այնպես էլ սեռական գրավչության առավելություն, բացի այդ` ուժ և իշխանություն։ Այն ճնշումներն ու գաղափարները, որ համասեռամոլ տղամարդը ցանկանում է ունենալ բարեկազմ կողակից, կարող են հանգեցնել սնման խանգարումների։ Որքան բարձր է սնման խանգարումների ախտանիշների արտահայտումը, այնքան մեծ է մտահոգությունը, թե մյուսներն իրենց ինչպես են ընկալում, ինչպես նաև ավելի հաճախակի և ծանրաբեռնված են մարզումները[109]։ Սեփական մարմնից ունեցած դժգոհությունը կապված է նաև արտաքին ճնշման հետ, որը դրդում է մարզվել, ինչպես նաև այն հանգամանքի, որ տարիքի հետ մարմնակազմվածքը կորցնում է նախկին գրավչությունը։ Այնուամենայնիվ, բարեկազմ և զարգացած մկանային զանգվածով մարմինն ունենալն ավելի բնորոշ է երիտասարդ համասեռամոլ տղամարդկանց[109][110]։

Կարևոր է հասկանալ այն սահմանափակումներն ու խնդիրները, որոնք առկա են մշակույթի, ազգային պատկանելության և ՀՏԿ-ի դերն ուսումնասիրող տարբեր հետազոտությունների ժամանակ։ Միջմշակութային ուսումնասիրություններից շատերը կիրառում են ԱՎՁ-IV-ի սահմանումները, որոնք քննադատվում են Արևմտյան մշակույթի առանձնահատկություններն արտացոլելու համար։

Հետևաբար, հարցադրումներն ու գնահատականները կարող են չհայտնաբերել սնման խանգարումների հետ կապված մշակութային տարբերությունները։ Սակավաթիվ հետազոտություներ փորձել են պարզել Արևմտյան մշակույթի անմիջական ազդեցությանը ենթարկված շրջաններում մարդկանց կողմից այդ մշակույթի ընդունման կամ ավանդական արժեքների պահպանման հակվածությունն ու ցուցանիշները։ Եվ վերջապես, սնման խանգարումների և մարմնակազմվածքի ընկալման խախտումների միջմշակութային հետազոտությունների մեծամասնությունն իրականացվել է Արևմտյան ազգերի շրջանում, ոչ թե հետազոտվող երկրներում կամ շրջաներում[38]։

Թեպետ շատ ազդեցություններ են որոշում, թե անհատն իր մարմնակազվածքն ինչպես է ընկալում և փոխակերպում, ԶԼՄ-ները հիմնական դեր են խաղում այս հարցում։ Ծնողների ազդեցությունը, հասակակիցների կարծիքը և սեփական արդյունավետության ու կարողությունների մասին ունեցած գաղափարները ևս ազդում են անհատի ինքնաընկալման վրա։ Սնման խանգարումների խնդիրն աշխարհասփյուռ է, և չնայած նրան, որ կանայք ավելի հակված են նման խանգարումների զարգացմանը, այն ախտահարում է երկու սեռերին էլ (Շվիցեր 2012 թվական)։

ԶԼՄ-ներն ազդում են սնման խանգարումների վրա թե՛ դրական, թե՛ բացասական լույսի ներքո դրանք ներկայացնելիս։ Հետևապես, նրանք ունեն զգուշություն դրսևորելու պատասխանատվություն, երբ խթանում են կատարելությունն արտացոլող պատկերների առաջխաղացումը, որոնց հասնելու ձգտման արդյունքում շատ մարդկանց մոտ զարգանում են սնման խանգարումներ[39]։

Փորձելով որոշակիորեն ազդել նորաձևության աշխարհում առկա անառողջ իրավիճակի վրա, Ֆրանսիայում 2015 թվականին ընդունվեց օրենք, ըստ որի` մոդելները պետք է բժշկի կողմից առողջ համարվեն, որպեսզի կարողանան մասնակցել նորաձևության ցուցադրությունների։ Օրենքը պահանջում է նաև, որ ամսագրերի նկարները համապատասխանեն իրականությանը[40]։

Հատկապես Արևմտյան կիսագնդում առկա է հստակ կապ սոցիալական ցանցերում «բարեկազմ իդեալի» տարածվածության, սեփական մարմնից ունեցած դժգոհության և սնման խանգարումների միջև[111]։ Նոր հետազոտությունը հաստատում է սոցիալական ցանցերում աղավաղված պատկերների տարածման «միջազգայնացումը», ինչպես նաև բացասական համեմատությունների առկայությունը չափահաս երիտասարդ կանանց շրջանում[112]։ Հետազոտությունների մեծամասնությունն անցկացվել է ԱՄՆ-ում, Մեծ Բրիտանիայում, Ավստրալիայում, որտեղ բարեկազմ իդեալը և կատարյալ մարմին ունենալու ձգտումը լայն տարածում ունեն կանանց շրջանում[112]։

Ի լրումն լրատվամիջոցների ազդեցությանը, կան նաև սնման խանգարումների տարածմանը նպաստող տարբեր հարթակներ (անձնական բլոգ, Թվիթեր և այլն), որտեղ անորեքսիան խրախուսող համայնքը դիտարկում է սնման խանգարումը որպես ապրելակերպ` շարունակաբար տեղադրելով հյուծված մարմինների նկարներ և նիհար մնալու գաղտնիքներ։ #proana հեշտեգը այս համայնքի արտադրանքն է[43], ինչպես նաև մարմնի զանգվածի նվազումը խրախուսող նկարները` նշելով «նիհարաշնչանք» (“thinspiration”): Հասարակական համեմատության տեսության համաձայն` երիտասարդ կանայք հակում ունեն համեմատել իրենց արտաքին տեսքը այլոց հետ, ինչը կարող է հանգեցնել սեփական մարմնի բացասական ընկալման և սնման վարքագծի փոփոխության, որը կարող է զարգանալ` դառնալով խանգարված սնման վարքագիծ[44]։

Երբ առանձին մարմնամասեր մեկուսացվում են և ցուցադրվում լրատվամիջոցներում որպես դիտարկման առարկաներ, սա կոչվում է առարկայականացում. կանանց վրա ազդում է առավելապես հենց այս երևույթը։ Այս դեպքում կանայք գնահատում են իրենց մարմնի մասերը որպես գովասանքի և այլոց հաճույք պատճառելու միջոց։ Առկա է նշանակալի կապ ինքնառարկայականացման, սեփական մարմնից դժգոհության և խանգարված սնման միջև, քանի որ գեղեցկության մասին պատկերացումը վերափոխվում է ԶԼՄ-ների միջոցով[111]։

Մեխանիզմներ Խմբագրել

  • Կենսաքիմիական. սնման վարքագիծը համակարգային գործընթաց է, որը վերահսկվում է նյարդաներզատական (նեյրոէնդոկրրին) համակարգի կողմից։ Վերջինիս գլխավոր բաղադրիչը Ենթատեսաթումբ-մակուղեղ-մակերիկամային (հիպոթալամուս-հիպոֆիզ-ադրենալային) առանցքն է (ԵՄՄ առանցք)։ Այս առանցքում առկա կարգավորման խանգարումները կապակցված են սնման խանգարումների հետ[113][114]։ Այդպիսի խանգարումներին են պատկանում որոշակի նեյրոտրանսմիտորների, հորմոնների[115] կամ նեյրոպեպտիդների[116] և ամինոացիդների (օրինակ` հոմոցիստների, որի մակարդակի բարձրացումը բնորոշ է անորեքսիային և բուլիմիային ճիշտ այնպես, ինչպես ընկճախտին) արտադրության, քանակի և փոխանցման ապակարգավորումները[117]։
  • Սերոտոնին. ընկճախտում ներգրավված նեյրոտրանսմիտոր, որն ունի արգելակող ազդեցություն սնման վարքագծի վրա[118][119][120][121][122]։
  • Նորէպինեֆրինը և՛ նեյրոտրանսմիտոր է, և՛ հորմոն. երկու ազդեցություններում դիտվող անկանոնություններն էլ կարող են բացասաբար ազդել սնման վարքագծի վրա[123][124]։
  • Դոպամին. ի հավելումն նորէպինեֆրինի և էպինեֆրինի նախորդը լինելուն` այն նաև նեյրոտրանսմիտոր է, որը կարգավորում է սննդի օգտավետությունը[125][126]։
  • Նեյրոպեպտիդ Y. հորմոն, որը խթանում է սնման գործընթացը և նվազեցնում նյութափոխանակության արագությունը[127]։ Նեյրոպեպտիդ Y-ի մակարդակն արյան մեջ բարձրացած է նյարդային անորեքսիա ունեցող հիվանդների մոտ, և հետազոտությունները ցույց են տվել, որ այս հորմոնի ներարկումը սննդի ընդունման սահմանափակմամբ առնետների ուղեղի մեջ ավելացնում է ժամանակը, որը նրանք անցկացնում են անիվի վրա վազելիս։ Հորմոնը խթանում է սննդի ընդունումն առողջ մարդկանց մոտ, սակայն սովահարության պայմաններում այն բարձրացնում է ակտիվության մակարդակը` միգուցե սնունդ հայթայթելու հնարավորությունը մեծացնելու համար[127]։ Նեյրոպեպտիդ Y-ի բարձր մակարդակը սնման խանգարումներ ունեցող հիվանդների արյան մեջ կարող է որոշակիորեն բացատրել ծայրահեղ գերծանրաբեռնման դեպքերը նյարդային անորեքսիա ունեցող հիվանդների մեծամասնության մոտ։
  • Լեպտին և գրելին. լեպտինը հիմնականում օրգանիզմի ճարպային բջիջների կողմից արտադրվող հորմոն է, որն արգելակող ազդեցություն ունի ախորժակի վրա` առաջացնելով հագեցման զգացողություն։ Գրելինն ախորժակը խթանող հորմոն է, որն արտադրվում է ստամոքսում և բարակ աղիքի վերին հատվածում։ Այս երկու հորմոնների շրջանառող և պարբերաբար փոփոխվող մակարդակները մարմնի զանգվածի վերահսկման կարևոր գործոններն են։ Թեպետ հաճախ այս հորմոնները կապակցվում են գիրության հետ, այնուհանդերձ երկուսն էլ իրենց համապատասխան հետևանքներով ներգրավված են նյարդային անորեքսիայի և բուլիմիայի ախտաֆիզիոլոգիայում[128]։ Լեպտինը կարող է օգտագործվել նաև տարբերակելու համար կառուցվածքային նիհարությամբ առողջ մարդուն նյարդային անորեքսիա ունեցող անհատից[47][129]։
  • Աղիքային բակտերիաներ և իմունային համակարգ. ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ նյարդային անորեքսիա և բուլիմիա ունեցող հիվանդների մեծամասնության մոտ դիտվում է աուտոհակամարմինների մակարդակի բարձրացում, որոնք ազդում են ախորժակի վերահսկումը և սթրեսային պատասխանը կարգավորող հորմոնների և նեյրոպեպտիդների վրա։ Կարող է լինել ուղիղ համեմատական կապ աուտոհակամարմինների մակարդակի և հոգեբանական առանձնահատկությունների միջև[130][131]։
  • Վարակ (ինֆեկցիա). ՄԱՆԽԿՍ (PANDAS), որը հապավումն է հետևյալի. Մանկական աուտոիմուն նյարդահոգեկան խանգարումներ` կապված ստրեպտոկոկային ինֆեկցիաների հետ։ ՄԱՆԽԿՍ ունեցող երեխաներն ունենում են օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում (կպչուն-սևեռուն խանգարում) և/կամ տիկ խանգարումներ, ինչպիսին է Տուրետի համախտանիշը։ Կա հավանականություն, որ ՄԱՆԽԿՍ որոշ դեպքերում կարող է խթանիչ գործոն լինել նյարդային անորեքսիայի զարգացման համար[132]։
  • Ախտահարումներ. ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ աջ ճակատային բլթի կամ քունքային բլթի ախտահարումները կարող են առաջացնել սնման խանգարումների ախտաբանական ախտանիշներ[133][134][135]։
  • Ուռուցքներ. ուղեղի տարբեր շրջաններում առկա ուռուցքները ներգրավված են եղել ոչ նորմալ սնման սովորույթների զարգացման գործընթացում[136][137][138][139][140]։
  • Ուղեղի կրակալում. ուսումնասիրություններից մեկը լուսաբանում է դեպք, որում աջ տեսաթմբի նախորդող կրակալումը կարող է նպաստած լինել նյարդային անորեքսիայի զարգացմանը[141]։

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 American Psychiatry Association (2013)։ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.)։ Arlington: American Psychiatric Publishing։ էջեր 329–354։ ISBN 978-0-89042-555-8 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 «What are Eating Disorders?»։ NIMH։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-23-ին։ Վերցված է մայիսի 24, 2015 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Rikani AA, Choudhry Z, Choudhry AM, Ikram H, Asghar MW, Kajal D, Waheed A, Mobassarah NJ (October 2013)։ «A critique of the literature on etiology of eating disorders.»։ Annals of Neurosciences 20 (4): 157–61։ PMC 4117136։ PMID 25206042։ doi:10.5214/ans.0972.7531.200409 
  4. ↑ Arcelus J, Witcomb GL, Mitchell A (March 2014)։ «Prevalence of eating disorders amongst dancers: a systemic review and meta-analysis.»։ European Eating Disorders Review 22 (2): 92–101։ PMID 24277724։ doi:10.1002/erv.2271 
  5. ↑ Chen L, Murad MH, Paras ML, Colbenson KM, Sattler AL, Goranson EN, Elamin MB, Seime RJ, Shinozaki G, Prokop LJ, Zirakzadeh A (July 2010)։ «Sexual Abuse and Lifetime Diagnosis of Psychiatric Disorders: Systematic Review and Meta-analysis»։ Mayo Clinic Proceedings 85 (7): 618–629։ PMC 2894717։ PMID 20458101։ doi:10.4065/mcp.2009.0583 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Smink FR, van Hoeken D, Hoek HW (November 2013)։ «Epidemiology, course, and outcome of eating disorders.»։ Current Opinion in Psychiatry 26 (6): 543–8։ PMID 24060914։ doi:10.1097/yco.0b013e328365a24f 
  7. ↑ 7,0 7,1 Esplen MJ, Garfinkel P, Gallop R (2000)։ «Relationship between self-soothing, aloneness, and evocative memory in bulimia nervosa»։ The International Journal of Eating Disorders 27 (1): 96–100։ PMID 10590454։ doi:10.1002/(SICI)1098-108X(200001)27:1<96::AID-EAT11>3.0.CO;2-S 
  8. ↑ American Psychiatric Association (2013)։ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5 ed.)։ Washington, D.C.: American Psychiatric Publishing։ ISBN 978-0-89042-555-8 
  9. ↑ 9,0 9,1 Fox John (July 2009)։ «Eating Disorders and Emotions»։ Clinical Psychology & Psychotherapy 16 (237–239): 237–239։ PMID 19639648։ doi:10.1002/cpp.625 
  10. ↑ 10,0 10,1 Johnson JG, Cohen P, Kasen S, Brook JS (2002)։ «Childhood adversities associated with risk for eating disorders or weight problems during adolescence or early adulthood»։ The American Journal of Psychiatry 159 (3): 394–400։ PMID 11870002։ doi:10.1176/appi.ajp.159.3.394 
  11. ↑ 11,0 11,1 Klesges RC, Coates TJ, Brown G, Sturgeon-Tillisch J, Moldenhauer-Klesges LM (1983)։ «Parental influences on children's eating behavior and relative weight»։ Journal of Applied Behavior Analysis 16 (4): 371–8։ PMC 1307898։ PMID 6654769։ doi:10.1901/jaba.1983.16-371 
  12. ↑ 12,0 12,1 Galloway AT, Fiorito L, Lee Y, Birch LL (2005)։ «Parental Pressure, Dietary Patterns, and Weight Status among Girls Who Are "Picky Eaters"»։ Journal of the American Dietetic Association 105 (4): 541–8։ PMC 2530930։ PMID 15800554։ doi:10.1016/j.jada.2005.01.029 
  13. ↑ 13,0 13,1 Jones C, Harris G, Leung N (2005)։ «Parental rearing behaviours and eating disorders: the moderating role of core beliefs»։ Eating Behaviors 6 (4): 355–64։ PMID 16257809։ doi:10.1016/j.eatbeh.2005.05.002 
  14. ↑ 14,0 14,1 Thompson, S.B.N. "Eating disorders: a guide for health professionals." London: Chapman & Hall 1993."
  15. ↑ 15,0 15,1 Savage JS, Fisher JO, Birch LL (2007)։ «Parental Influence on Eating Behavior: Conception to Adolescence»։ The Journal of Law, Medicine & Ethics : A Journal of the American Society of Law, Medicine & Ethics 35 (1): 22–34։ PMC 2531152։ PMID 17341215։ doi:10.1111/j.1748-720X.2007.00111.x 
  16. ↑ 16,0 16,1 Adams Gerald R., Crane Paul (1980)։ «An Assessment of Parents' and Teachers' Expectations of Preschool Children's Social Preference for Attractive or Unattractive Children and Adults»։ Child Development 51 (1): 224–231։ JSTOR 1129610։ doi:10.2307/1129610 
  17. ↑ 17,0 17,1 «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-01-ին։ Վերցված է 2015-04-09 
  18. ↑ Schreiber GB, Robins M, Striegel-Moore R, Obarzanek E (1996)։ «Weight modification efforts reported by black and white preadolescent girls: National Heart, Lung, and Blood Institute Growth and Health Study»։ Pediatrics 98 (1): 63–70։ PMID 8668414 
  19. ↑ Page RM, Suwanteerangkul J (2007)։ «Dieting among Thai adolescents: having friends who diet and pressure to diet»։ Eating and Weight Disorders : EWD 12 (3): 114–24։ PMID 17984635։ doi:10.1007/bf03327638 
  20. ↑ McKnight Investigators (2003)։ «Risk factors for the onset of eating disorders in adolescent girls: results of the McKnight longitudinal risk factor study»։ The American Journal of Psychiatry 160 (2): 248–54։ PMID 12562570։ doi:10.1176/ajp.160.2.248 
  21. ↑ Paxton SJ, Schutz HK, Wertheim EH, Muir SL (1999)։ «Friendship clique and peer influences on body image concerns, dietary restraint, extreme weight-loss behaviors, and binge eating in adolescent girls»։ Journal of Abnormal Psychology 108 (2): 255–66։ PMID 10369035։ doi:10.1037/0021-843X.108.2.255 
  22. ↑ Rukavina T, Pokrajac-Bulian A (2006)։ «Thin-ideal internalization, body dissatisfaction and symptoms of eating disorders in Croatian adolescent girls»։ Eating and Weight Disorders : EWD 11 (1): 31–7։ PMID 16801743։ doi:10.1007/bf03327741 
  23. ↑ [ Nolen-Hoeksema, Susan (2014). (Ab)normal psychology. New York, NY: McGraw Hill. p. 323. 978-0-07-803538-8.
  24. ↑ 24,0 24,1 Knauss Christine, Paxton Susan J., Alsaker Françoise D. (2007)։ «Relationships amongst body dissatisfaction, internalisation of the media body ideal and perceived pressure from media in adolescent girls and boys»։ Body Image 4 (4): 353–360։ PMID 18089281։ doi:10.1016/j.bodyim.2007.06.007 
  25. ↑ 25,0 25,1 Garner DM, Garfinkel PE (2009)։ «Socio-cultural factors in the development of anorexia nervosa»։ Psychological Medicine 10 (4): 647–56։ PMID 7208724։ doi:10.1017/S0033291700054945 
  26. ↑ Regard M, Landis T (1997)։ «"Gourmand syndrome": Eating passion associated with right anterior lesions»։ Neurology 48 (5): 1185–90։ PMID 9153440։ doi:10.1212/wnl.48.5.1185 
  27. ↑ 27,0 27,1 Jung J, Lennon SJ (2003)։ «Body Image, Appearance Self-Schema, and Media Images»։ Family and Consumer Sciences Research Journal 32: 27–51։ doi:10.1177/1077727X03255900 
  28. ↑ 28,0 28,1 Simpson KJ (2002)։ «Anorexia nervosa and culture»։ Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing 9 (1): 65–71։ PMID 11896858։ doi:10.1046/j.1351-0126.2001.00443.x 
  29. ↑ Addolorato G, Taranto C, Capristo E, Gasbarrini G (1998)։ «A case of marked cerebellar atrophy in a woman with anorexia nervosa and cerebral atrophy and a review of the literature»։ The International Journal of Eating Disorders 24 (4): 443–7։ PMID 9813771։ doi:10.1002/(SICI)1098-108X(199812)24:4<443::AID-EAT13>3.0.CO;2-4 
  30. ↑ 30,0 30,1 Keel PK, Klump KL (2003)։ «Are eating disorders culture-bound syndromes? Implications for conceptualizing their etiology»։ Psychological Bulletin 129 (5): 747–69։ PMID 12956542։ doi:10.1037/0033-2909.129.5.747 
  31. ↑ 31,0 31,1 Nevonen L, Norring C (2004)։ «Socio-economic variables and eating disorders: A comparison between patients and normal controls»։ Eating and Weight Disorders 9 (4): 279–84։ PMID 15844400։ doi:10.1007/BF03325082 
  32. ↑ 32,0 32,1 Polivy J, Herman CP (2002)։ «Causes of eating disorders»։ Annual Review of Psychology 53: 187–213։ PMID 11752484։ doi:10.1146/annurev.psych.53.100901.135103 
  33. ↑ 33,0 33,1 Essick Ellen (2006)։ «Eating Disorders and Sexuality»։ in Steinberg Shirley R., Parmar Priya, Richard Birgit։ Contemporary Youth Culture: An International Encyclopedia։ Greenwood։ էջեր 276–80։ ISBN 978-0-313-33729-1 
  34. ↑ 34,0 34,1 Treasure J, Claudino AM, Zucker N (2010)։ «Eating disorders»։ The Lancet 375 (9714): 583–93։ PMID 19931176։ doi:10.1016/S0140-6736(09)61748-7 
  35. ↑ 35,0 35,1 Nolen-Hoeksema Susan (2014)։ abnormal psychology (6th ed.)։ New York: McGraw-Hill Education։ էջեր 353–354։ ISBN 978-0-07-803538-8 
  36. ↑ Naessén S, Carlström K, Garoff L, Glant R, Hirschberg AL (2006)։ «Polycystic ovary syndrome in bulimic women—an evaluation based on the new diagnostic criteria»։ Gynecological Endocrinology 22 (7): 388–94։ PMID 16864149։ doi:10.1080/09513590600847421 
  37. ↑ McCluskey S, Evans C, Lacey JH, Pearce JM, Jacobs H (1991)։ «Polycystic ovary syndrome and bulimia»։ Fertility and Sterility 55 (2): 287–91։ PMID 1991526։ doi:10.1016/S0015-0282(16)54117-X 
  38. ↑ 38,0 38,1 Mash Eric Jay, Wolfe David Allen (2010)։ «Eating Disorders and Related Conditions»։ Abnormal Child Psychology։ Belmont, CA: Wadsworth: Cengage Learning։ էջեր 415–26։ ISBN 978-0-495-50627-0 
  39. ↑ 39,0 39,1 Schwitzer AM (2012)։ «Diagnosing, Conceptualizing, and Treating Eating Disorders Not Otherwise Specified: A Comprehensive Practice Model»։ Journal of Counseling & Development 90 (3): 281–9։ doi:10.1002/j.1556-6676.2012.00036.x 
  40. ↑ 40,0 40,1 Kim Willsher, Models in France must provide doctor's note to work Archived 2016-12-26 at the Wayback Machine., The Guardian, 18 December.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 Romanos GE, Javed F, Romanos EB, Williams RC (October 2012)։ «Oro-facial manifestations in patients with eating disorders.»։ Appetite 59 (2): 499–504։ PMID 22750232։ doi:10.1016/j.appet.2012.06.016 
  42. ↑ Gailey J (2009)։ «Starving is the most fun a girl can have: The Pro-Ana subculture as edgework»։ Critical Criminology 17 (2): 93–108։ doi:10.1007/s10612-009-9074-z 
  43. ↑ 43,0 43,1 Arseniev-Koehler Alina, Lee Hedwig, McCormick Tyler, Moreno Megan A. (2016)։ «#Proana: Pro-Eating Disorder Socialization on Twitter»։ Journal of Adolescent Health 58 (6): 659–664։ PMID 27080731։ doi:10.1016/j.jadohealth.2016.02.012 
  44. ↑ 44,0 44,1 Yu U.-J. (2014)։ «Deconstructing College Students' Perceptions of Thin-Idealized Versus Nonidealized Media Images on Body Dissatisfaction and Advertising Effectiveness»։ Clothing and Textiles Research Journal 32 (3): 153–169։ doi:10.1177/0887302x14525850 
  45. ↑ 45,0 45,1 Ruffolo J, Phillips K, Menard W, Fay C, Weisberg R (2006)։ «Comorbidity of Body Dysmorphic Disorder and Eating Disorders: Severity of Psychopathology and Body Image Disturbance»։ The International Journal of Eating Disorders 39 (1): 11–19։ PMID 16254870։ doi:10.1002/eat.20219 
  46. ↑ 46,0 46,1 Grant JE, Kim SW, Eckert ED (November 2002)։ «Body dysmorphic disorder in patients with anorexia nervosa: prevalence, clinical features, and delusionality of body image.»։ The International Journal of Eating Disorders 32 (3): 291–300։ PMID 12210643։ doi:10.1002/eat.10091 
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 Bulick C, Hebebrand J, Keski-Rahkonen A, Klump K, Reichborn T, Mazzeo SE, Wade TD (2007)։ «Genetic Epidemiology, Endophenotypes, and Eating Disorder Classification»։ The International Journal of Eating Disorders 40: S52–S60։ PMID 17573683։ doi:10.1002/eat.20398 
  48. ↑ 48,0 48,1 DeAngelis T (2002)։ «A genetic link to anorexia»։ American Psychological Association 33 (3): 34 
  49. ↑ 49,0 49,1 Klump KL, Kaye WH, Strober M (2001)։ «The evolving genetic foundations of eating disorders»։ The Psychiatric Clinics of North America 24 (2): 215–25։ PMID 11416922։ doi:10.1016/S0193-953X(05)70218-5 
  50. ↑ Jimerson DC, Lesem MD, Kaye WH, Hegg AP, Brewerton TD (1990)։ «Eating disorders and depression: is there a serotonin connection?»։ Biological Psychiatry 28 (5): 443–54։ PMID 2207221։ doi:10.1016/0006-3223(90)90412-U 
  51. ↑ 51,0 51,1 Patel P, Wheatcroft R, Park R, Stein A (2002)։ «The Children of Mothers With Eating Disorders»։ Clinical Child and Family Psychology Review 5 (1): 1–19։ PMID 11993543։ doi:10.1023/A:1014524207660 
  52. ↑ Blundell JE, Lawton CL, Halford JC (1995)։ «Serotonin, eating behavior, and fat intake»։ Obesity Research։ 3 Suppl 4: 471S–476S։ PMID 8697045։ doi:10.1002/j.1550-8528.1995.tb00214.x 
  53. ↑ Kaye WH (1997)։ «Anorexia nervosa, obsessional behavior, and serotonin»։ Psychopharmacology Bulletin 33 (3): 335–44։ PMID 9550876 
  54. ↑ Bailer UF, Price JC, Meltzer CC, Mathis CA, Frank GK, Weissfeld L, McConaha CW, Henry SE, Brooks-Achenbach S, Barbarich NC, Kaye WH (2004)։ «Altered 5-HT(2A) receptor binding after recovery from bulimia-type anorexia nervosa: relationships to harm avoidance and drive for thinness»։ Neuropsychopharmacology 29 (6): 1143–55։ PMC 4301578։ PMID 15054474։ doi:10.1038/sj.npp.1300430 
  55. ↑ Frieling H, Römer KD, Scholz S, Mittelbach F, Wilhelm J, De Zwaan M, Jacoby GE, Kornhuber J, Hillemacher T, Bleich S (2010)։ «Epigenetic dysregulation of dopaminergic genes in eating disorders»։ The International Journal of Eating Disorders 43 (7): 577–83։ PMID 19728374։ doi:10.1002/eat.20745 
  56. ↑ George DT, Kaye WH, Goldstein DS, Brewerton TD, Jimerson DC (July 1990)։ «Altered norepinephrine regulation in bulimia: effects of pharmacological challenge with isoproterenol»։ Psychiatry Res 33 (1): 1–10։ PMID 2171006։ doi:10.1016/0165-1781(90)90143-S 
  57. ↑ Westen D, Harnden-Fischer J (2001)։ «Personality profiles in eating disorders: rethinking the distinction between axis I and axis II»։ The American Journal of Psychiatry 158 (4): 547–62։ PMID 11282688։ doi:10.1176/appi.ajp.158.4.547 
  58. ↑ Rosenvinge JH, Martinussen M, Ostensen E (2000)։ «The comorbidity of eating disorders and personality disorders: a meta-analytic review of studies published between 1983 and 1998»։ Eating and Weight Disorders 5 (2): 52–61։ PMID 10941603։ doi:10.1007/bf03327480 
  59. ↑ Kaye WH, Bulik CM, Thornton L, Barbarich N, Masters K (2004)։ «Comorbidity of anxiety disorders with anorexia and bulimia nervosa»։ The American Journal of Psychiatry 161 (12): 2215–21։ PMID 15569892։ doi:10.1176/appi.ajp.161.12.2215 
  60. ↑ Thornton C, Russell J (1997)։ «Obsessive compulsive comorbidity in the dieting disorders»։ The International Journal of Eating Disorders 21 (1): 83–7։ PMID 8986521։ doi:10.1002/(SICI)1098-108X(199701)21:1<83::AID-EAT10>3.0.CO;2-P 
  61. ↑ Vitousek K, Manke F (1994)։ «Personality variables and disorders in anorexia nervosa and bulimia nervosa»։ Journal of Abnormal Psychology 103 (1): 137–47։ PMID 8040475։ doi:10.1037/0021-843X.103.1.137 
  62. ↑ Braun DL, Sunday SR, Halmi KA (1994)։ «Psychiatric comorbidity in patients with eating disorders»։ Psychological Medicine 24 (4): 859–67։ PMID 7892354։ doi:10.1017/S0033291700028956 
  63. ↑ Spindler A, Milos G (2007)։ «Links between eating disorder symptom severity and psychiatric comorbidity»։ Eating Behaviors 8 (3): 364–73։ PMID 17606234։ doi:10.1016/j.eatbeh.2006.11.012 
  64. ↑ Collier R (2010)։ «DSM revision surrounded by controversy»։ Canadian Medical Association Journal 182 (1): 16–7։ PMC 2802599։ PMID 19920166։ doi:10.1503/cmaj.109-3108 
  65. ↑ Kutchins H, Kirk SA (1989)։ «DSM-III-R: the conflict over new psychiatric diagnoses»։ Health & Social Work 14 (2): 91–101։ PMID 2714710։ doi:10.1093/hsw/14.2.91 
  66. ↑ Busko Marlene։ «DSM-IV Diagnostic Criteria for Eating Disorders May Be Too Stringent»։ Medscape։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-05-13-ին 
  67. ↑ Murdoch CJ (սեպտեմբերի 10, 2009)։ «The Politics of Disease Definition: A Summer of DSM-V Controversy in Review. Stanford Center for Law and the Biosciences»։ Արխիվացված օրիգինալից սեպտեմբերի 15, 2010-ին 
  68. ↑ «Psychiatry manual's secrecy criticized»։ Los Angeles Times։ դեկտեմբերի 29, 2008։ Արխիվացված օրիգինալից հունվարի 23, 2010-ին 
  69. ↑ Casper Regina C (1998)։ «Depression and eating disorders»։ Depression and Anxiety 8 (Suppl 1): 96–104։ PMID 9809221։ doi:10.1002/(SICI)1520-6394(1998)8:1+<96::AID-DA15>3.0.CO;2-4 
  70. ↑ Winston AP, Barnard D, D'souza G, Shad A, Sherlala K (2006)։ «Pineal germinoma presenting as anorexia nervosa: Case report and review of the literature»։ The International Journal of Eating Disorders 39 (7): 606–8։ PMID 17041920։ doi:10.1002/eat.20322 
  71. ↑ Chipkevitch E, Fernandes AC (1993)։ «Hypothalamic tumor associated with atypical forms of anorexia nervosa and diencephalic syndrome»։ Arquivos de Neuro-Psiquiatria 51 (2): 270–4։ PMID 8274094։ doi:10.1590/S0004-282X1993000200022 
  72. ↑ Rohrer TR, Fahlbusch R, Buchfelder M, Dörr HG (2006)։ «Craniopharyngioma in a female adolescent presenting with symptoms of anorexia nervosa»։ Klinische Pädiatrie 218 (2): 67–71։ PMID 16506105։ doi:10.1055/s-2006-921506 
  73. ↑ Chipkevitch E (1994)։ «Brain tumors and anorexia nervosa syndrome»։ Brain & Development 16 (3): 175–9։ PMID 7943600։ doi:10.1016/0387-7604(94)90064-7 
  74. ↑ Lin L, Liao SC, Lee YJ, Tseng MC, Lee MB (2003)։ «Brain tumor presenting as anorexia nervosa in a 19-year-old man»։ Journal of the Formosan Medical Association, Taiwan Yi Zhi 102 (10): 737–40։ PMID 14691602 
  75. ↑ Conrad R, Wegener I, Geiser F, Imbierowicz K, Liedtke R (2008)։ «Nature against nurture: calcification in the right thalamus in a young man with anorexia nervosa and obsessive-compulsive personality disorder»։ CNS Spectrums 13 (10): 906–10։ PMID 18955946։ doi:10.1017/S1092852900017016 
  76. ↑ Burke CJ, Tannenberg AE, Payton DJ (1997)։ «Ischaemic cerebral injury, intrauterine growth retardation, and placental infarction»։ Developmental Medicine & Child Neurology 39 (11): 726–30։ PMID 9393885։ doi:10.1111/j.1469-8749.1997.tb07373.x 
  77. ↑ Cnattingius S, Hultman CM, Dahl M, Sparén P (1999)։ «Very preterm birth, birth trauma, and the risk of anorexia nervosa among girls»։ Archives of General Psychiatry 56 (7): 634–8։ PMID 10401509։ doi:10.1001/archpsyc.56.7.634 
  78. ↑ Biederman J, Ball SW, Monuteaux MC, Surman CB, Johnson JL, Zeitlin S (2007)։ «Are girls with ADHD at risk for eating disorders? Results from a controlled, five-year prospective study»։ Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics : JDBP 28 (4): 302–7։ PMID 17700082։ doi:10.1097/DBP.0b013e3180327917 
  79. ↑ Favaro A, Tenconi E, Santonastaso P (2008)։ «The relationship between obstetric complications and temperament in eating disorders: a mediation hypothesis»։ Psychosomatic Medicine 70 (3): 372–7։ PMID 18256341։ doi:10.1097/PSY.0b013e318164604e 
  80. ↑ Decker MJ, Hue GE, Caudle WM, Miller GW (2003)։ «Episodic neonatal hypoxia evokes executive dysfunction and regionally specific alterations in markers of dopamine signaling»։ Neuroscience 117 (2): 417–25։ PMID 12614682։ doi:10.1016/S0306-4522(02)00805-9 
  81. ↑ Decker MJ, Rye DB (2002)։ «Neonatal intermittent hypoxia impairs dopamine signaling and executive functioning»։ Sleep & Breathing 6 (4): 205–10։ PMID 12524574։ doi:10.1007/s11325-002-0205-y 
  82. ↑ Scher MS (2003)։ «Fetal and neonatal neurologic case histories: assessment of brain disorders in the context of fetal-maternal-placental disease. Part 1: Fetal neurologic consultations in the context of antepartum events and prenatal brain development»։ Journal of Child Neurology 18 (2): 85–92։ PMID 12693773։ doi:10.1177/08830738030180020901 
  83. ↑ Podar I, Hannus A, Allik J (1999)։ «Personality and affectivity characteristics associated with eating disorders: a comparison of eating disordered, weight-preoccupied, and normal samples»։ Journal of Personality Assessment 73 (1): 133–47։ PMID 10497805։ doi:10.1207/S15327752JPA730109 
  84. ↑ Burke CJ, Tannenberg AE (1995)։ «Prenatal brain damage and placental infarction- an autopsy study»։ Developmental Medicine & Child Neurology 37 (6): 555–62։ PMID 7789664։ doi:10.1111/j.1469-8749.1995.tb12042.x 
  85. ↑ Squier M, Keeling JW (1991)։ «The incidence of prenatal brain injury»։ Neuropathology and Applied Neurobiology 17 (1): 29–38։ PMID 2057048։ doi:10.1111/j.1365-2990.1991.tb00691.x 
  86. ↑ Al Mamun A, Lawlor DA, Alati R, O'Callaghan MJ (2006)։ «Does maternal smoking during pregnancy have a direct effect on future offspring obesity? Evidence from a prospective birth cohort study»։ American Journal of Epidemiology 164 (4): 317–25։ PMID 16775040։ doi:10.1093/aje/kwj209 
  87. ↑ Iidaka T, Matsumoto A, Ozaki N, Suzuki T, Iwata N (2006)։ «Volume of left amygdala subregion predicted temperamental trait of harm avoidance in female young subjects. A voxel-based morphometry study»։ Brain Research 1125 (1): 85–93։ PMID 17113049։ doi:10.1016/j.brainres.2006.09.015 
  88. ↑ Pritts SD, Susman J (2003)։ «Diagnosis of eating disorders in primary care»։ American Family Physician 67 (2): 297–304։ PMID 12562151 
  89. ↑ Gelder, Mayou, Geddes (2005). Psychiatry: Page 161. New York, NY; Oxford University Press Inc.
  90. ↑ O'Brien A, Hugo P, Stapleton S, Lask B (2001)։ «"Anorexia saved my life": coincidental anorexia nervosa and cerebral meningioma»։ The International Journal of Eating Disorders 30 (3): 346–9։ PMID 11746295։ doi:10.1002/eat.1095 
  91. ↑ «Disordered eating practices in gastrointestinal disorders»։ Appetite (Review) 84: 240–50։ Jan 2015։ PMID 25312748։ doi:10.1016/j.appet.2014.10.006 
  92. ↑ «Is it an eating disorder, gastrointestinal disorder, or both?»։ Curr Opin Pediatr (Review) 25 (4): 463–70։ Aug 2013։ PMID 23838835։ doi:10.1097/MOP.0b013e328362d1ad։ «Several case reports brought attention to the association of anorexia nervosa and celiac disease.(...) Some patients present with the eating disorder prior to diagnosis of celiac disease and others developed anorexia nervosa after the diagnosis of celiac disease. Healthcare professionals should screen for celiac disease with eating disorder symptoms especially with gastrointestinal symptoms, weight loss, or growth failure.(...) Celiac disease patients may present with gastrointestinal symptoms such as diarrhea, steatorrhea, weight loss, vomiting, abdominal pain, anorexia, constipation, bloating, and distension due to malabsorption. Extraintestinal presentations include anemia, osteoporosis, dermatitis herpetiformis, short stature, delayed puberty, fatigue, aphthous stomatitis, elevated transaminases, neurologic problems, or dental enamel hypoplasia.(...) it has become clear that symptomatic and diagnosed celiac disease is the tip of the iceberg; the remaining 90% or more of children are asymptomatic and undiagnosed.» 
  93. ↑ «Chronic illness and disordered eating: a discussion of the literature»։ Adv Nutr (Review) 4 (3): 277–86։ May 1, 2013։ PMC 3650496։ PMID 23674793։ doi:10.3945/an.112.003608 
  94. ↑ 94,0 94,1 Caslini M, Bartoli F, Crocamo C, Dakanalis A, Clerici M, Carrà G (January 2016)։ «Disentangling the Association Between Child Abuse and Eating Disorders: A Systematic Review and Meta-Analysis.»։ Psychosomatic Medicine 78 (1): 79–90։ PMID 26461853։ doi:10.1097/psy.0000000000000233 
  95. ↑ Troop NA, Bifulco A (2002)։ «Childhood social arena and cognitive sets in eating disorders»։ The British Journal of Clinical Psychology 41 (Pt 2): 205–11։ PMID 12034006։ doi:10.1348/014466502163976 
  96. ↑ Nonogaki K, Nozue K, Oka Y (2007)։ «Social isolation affects the development of obesity and type 2 diabetes in mice»։ Endocrinology 148 (10): 4658–66։ PMID 17640995։ doi:10.1210/en.2007-0296 
  97. ↑ Larson R, Johnson C (1985)։ «Bulimia: disturbed patterns of solitude»։ Addictive Behaviors 10 (3): 281–90։ PMID 3866486։ doi:10.1016/0306-4603(85)90009-7 
  98. ↑ Brown R, Ogden J (2004)։ «Children's eating attitudes and behaviour: a study of the modelling and control theories of parental influence»։ Health Education Research 19 (3): 261–71։ PMID 15140846։ doi:10.1093/her/cyg040 
  99. ↑ Nolen-Hoeksema, Susan. Abnormal Psychology, 6e. McGraw-Hill Education, 2014. p. 359-360.
  100. ↑ Schreiber GB, Robins M, Striegel-Moore R, Obarzanek E (1996)։ «Weight modification efforts reported by black and white preadolescent girls: National Heart, Lung, and Blood Institute Growth and Health Study»։ Pediatrics 98 (1): 63–70։ PMID 8668414 
  101. ↑ Page RM, Suwanteerangkul J (2007)։ «Dieting among Thai adolescents: having friends who diet and pressure to diet»։ Eating and Weight Disorders : EWD 12 (3): 114–24։ PMID 17984635։ doi:10.1007/bf03327638 
  102. ↑ McKnight Investigators (2003)։ «Risk factors for the onset of eating disorders in adolescent girls: results of the McKnight longitudinal risk factor study»։ The American Journal of Psychiatry 160 (2): 248–54։ PMID 12562570։ doi:10.1176/ajp.160.2.248 
  103. ↑ Paxton SJ, Schutz HK, Wertheim EH, Muir SL (1999)։ «Friendship clique and peer influences on body image concerns, dietary restraint, extreme weight-loss behaviors, and binge eating in adolescent girls»։ Journal of Abnormal Psychology 108 (2): 255–66։ PMID 10369035։ doi:10.1037/0021-843X.108.2.255 
  104. ↑ Rukavina T, Pokrajac-Bulian A (2006)։ «Thin-ideal internalization, body dissatisfaction and symptoms of eating disorders in Croatian adolescent girls»։ Eating and Weight Disorders : EWD 11 (1): 31–7։ PMID 16801743։ doi:10.1007/bf03327741 
  105. ↑ [ Nolen-Hoeksema, Susan (2014). (Ab)normal psychology. New York, NY: McGraw Hill. p. 323. 978-0-07-803538-8.
  106. ↑ Eisenberg ME, Neumark-Sztainer D, Story M, Perry C (2005)։ «The role of social norms and friends' influences on unhealthy weight-control behaviors among adolescent girls»։ Social Science & Medicine 60 (6): 1165–73։ PMID 15626514։ doi:10.1016/j.socscimed.2004.06.055 
  107. ↑ 107,0 107,1 Soh NL, Touyz SW, Surgenor LJ (2006)։ «Eating and body image disturbances across cultures: A review»։ European Eating Disorders Review 14 (1): 54–65։ doi:10.1002/erv.678 
  108. ↑ DeMonte Alexandria։ «Beauty Pageants»։ M.E. Sharpe։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-09-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 24, 2013 
  109. ↑ 109,0 109,1 Burton CL, Allomong TW, Halkitis PN, Siconolfi D (2009)։ «Body Dissatisfaction and Eating Disorders in a Sample of Gay and Bisexual Men»։ International Journal of Men's Health 8 (3): 254–64։ doi:10.3149/jmh.0803.254 
  110. ↑ Harrell WA, Boisvert JA (2009)։ «Homosexuality as a Risk Factor for Eating Disorder Symptomatology in Men»։ The Journal of Men's Studies 17 (3): 210–25։ doi:10.3149/jms.1703.210 
  111. ↑ 111,0 111,1 Ghaznavi Jannath, Taylor Laramie D. (2015-06-01)։ «Bones, body parts, and sex appeal: An analysis of #thinspiration images on popular social media»։ Body Image 14: 54–61։ PMID 25880783։ doi:10.1016/j.bodyim.2015.03.006 
  112. ↑ 112,0 112,1 Perloff Richard M. (2014-05-29)։ «Social Media Effects on Young Women's Body Image Concerns: Theoretical Perspectives and an Agenda for Research»։ Sex Roles (անգլերեն) 71 (11–12): 363–377։ ISSN 0360-0025։ doi:10.1007/s11199-014-0384-6 
  113. ↑ Gross MJ, Kahn JP, Laxenaire M, Nicolas JP, Burlet C (1994)։ «Corticotropin-releasing factor and anorexia nervosa: reactions of the hypothalamus-pituitary-adrenal axis to neurotropic stress»։ Annales d'Endocrinologie 55 (6): 221–8։ PMID 7864577 
  114. ↑ Licinio J, Wong ML, Gold PW (1996)։ «The hypothalamic-pituitary-adrenal axis in anorexia nervosa»։ Psychiatry Research 62 (1): 75–83։ PMID 8739117։ doi:10.1016/0165-1781(96)02991-5 
  115. ↑ Chaudhri O, Small C, Bloom S (2006)։ «Gastrointestinal hormones regulating appetite»։ Philosophical Transactions of the Royal Society B 361 (1471): 1187–209։ PMC 1642697։ PMID 16815798։ doi:10.1098/rstb.2006.1856 
  116. ↑ Gendall KA, Kaye WH, Altemus M, McConaha CW, La Via MC (1999)։ «Leptin, neuropeptide Y, and peptide YY in long-term recovered eating disorder patients»։ Biological Psychiatry 46 (2): 292–9։ PMID 10418705։ doi:10.1016/S0006-3223(98)00292-3 
  117. ↑ Wilhelm J, Müller E, De Zwaan M, Fischer J, Hillemacher T, Kornhuber J, Bleich S, Frieling H (2010)։ «Elevation of homocysteine levels is only partially reversed after therapy in females with eating disorders»։ Journal of Neural Transmission 117 (4): 521–7։ PMID 20191295։ doi:10.1007/s00702-010-0379-6 
  118. ↑ Jimerson DC, Lesem MD, Kaye WH, Hegg AP, Brewerton TD (1990)։ «Eating disorders and depression: is there a serotonin connection?»։ Biological Psychiatry 28 (5): 443–54։ PMID 2207221։ doi:10.1016/0006-3223(90)90412-U 
  119. ↑ Leibowitz SF (1990)։ «The role of serotonin in eating disorders»։ Drugs։ 39 Suppl 3: 33–48։ PMID 2197074։ doi:10.2165/00003495-199000393-00005 
  120. ↑ Blundell JE, Lawton CL, Halford JC (1995)։ «Serotonin, eating behavior, and fat intake»։ Obesity Research։ 3 Suppl 4: 471S–476S։ PMID 8697045։ doi:10.1002/j.1550-8528.1995.tb00214.x 
  121. ↑ Kaye WH (1997)։ «Anorexia nervosa, obsessional behavior, and serotonin»։ Psychopharmacology Bulletin 33 (3): 335–44։ PMID 9550876 
  122. ↑ Bailer UF, Price JC, Meltzer CC, Mathis CA, Frank GK, Weissfeld L, McConaha CW, Henry SE, Brooks-Achenbach S, Barbarich NC, Kaye WH (2004)։ «Altered 5-HT(2A) receptor binding after recovery from bulimia-type anorexia nervosa: relationships to harm avoidance and drive for thinness»։ Neuropsychopharmacology 29 (6): 1143–55։ PMC 4301578։ PMID 15054474։ doi:10.1038/sj.npp.1300430 
  123. ↑ Hainer V, Kabrnova K, Aldhoon B, Kunesova M, Wagenknecht M (2006)։ «Serotonin and norepinephrine reuptake inhibition and eating behavior»։ Annals of the New York Academy of Sciences 1083 (1): 252–69։ Bibcode:2006NYASA1083..252H։ PMID 17148744։ doi:10.1196/annals.1367.017 
  124. ↑ George DT, Kaye WH, Goldstein DS, Brewerton TD, Jimerson DC (July 1990)։ «Altered norepinephrine regulation in bulimia: effects of pharmacological challenge with isoproterenol»։ Psychiatry Res 33 (1): 1–10։ PMID 2171006։ doi:10.1016/0165-1781(90)90143-S 
  125. ↑ Wang GJ, Volkow ND, Logan J, Pappas NR, Wong CT, Zhu W, Netusil N, Fowler JS (2001)։ «Brain dopamine and obesity»։ Lancet 357 (9253): 354–7։ PMID 11210998։ doi:10.1016/S0140-6736(00)03643-6 
  126. ↑ Zhulenko VN, Georgieva GN, Smirnova LA (1975)։ «Mercury content in the organs and tissues of slaughter animals»։ Veterinariia (4): 96–8։ PMID 1216579 
  127. ↑ 127,0 127,1 Carlson Neil (2013)։ «Ingestive Behavior»։ Physiology of Behavior։ University of Massachusetts, Amherst: Pearson։ էջեր 428–432։ ISBN 978-0-205-23939-9 
  128. ↑ Frederich R, Hu S, Raymond N, Pomeroy C (2002)։ «Leptin in anorexia nervosa and bulimia nervosa: importance of assay technique and method of interpretation»։ The Journal of Laboratory and Clinical Medicine 139 (2): 72–9։ PMID 11919545։ doi:10.1067/mlc.2002.121014 
  129. ↑ Ferron F, Considine R, Peino R, Lado, I (1997)։ «Serum leptin concentrations in patients with anorexia nervosa, bulimia nervosa, and non-specific eating disorders correlate with the body mass index but are independent of the respective disease»։ Clinical Endocrinology 46 (3): 289–293։ PMID 9156037։ doi:10.1046/j.1365-2265.1997.1260938.x 
  130. ↑ Fetissov SO, Harro J, Jaanisk M, Järv A, Podar I, Nilsson I, Sakthivel P, Lefvert AK և այլք: (2005)։ «Autoantibodies against neuropeptides are associated with psychological traits in eating disorders»։ Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 102 (41): 14865–70։ Bibcode:2005PNAS..10214865F։ PMC 1253594։ PMID 16195379։ doi:10.1073/pnas.0507204102 
  131. ↑ Sinno MH, Do Rego JC, Coëffier M, Bole-Feysot C, Ducrotté P, Gilbert D, Tron F, Costentin J, Hökfelt T, Déchelotte P, Fetissov SO (2009)։ «Regulation of feeding and anxiety by alpha-MSH reactive autoantibodies»։ Psychoneuroendocrinology 34 (1): 140–9։ PMID 18842346։ doi:10.1016/j.psyneuen.2008.08.021 
  132. ↑ Sokol MS (2000)։ «Infection-triggered anorexia nervosa in children: clinical description of four cases»։ Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology 10 (2): 133–45։ PMID 10933123։ doi:10.1089/cap.2000.10.133 
  133. ↑ Uher R, Treasure J (2005)։ «Brain lesions and eating disorders»։ Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry 76 (6): 852–7։ PMC 1739667։ PMID 15897510։ doi:10.1136/jnnp.2004.048819 
  134. ↑ Houy E, Debono B, Dechelotte P, Thibaut F (2007)։ «Anorexia nervosa associated with right frontal brain lesion»։ The International Journal of Eating Disorders 40 (8): 758–61։ PMID 17683096։ doi:10.1002/eat.20439 
  135. ↑ Trummer M, Eustacchio S, Unger F, Tillich M, Flaschka G (2002)։ «Right hemispheric frontal lesions as a cause for anorexia nervosa report of three cases»։ Acta Neurochirurgica 144 (8): 797–801։ PMID 12181689։ doi:10.1007/s00701-002-0934-5 
  136. ↑ Winston AP, Barnard D, D'souza G, Shad A, Sherlala K (2006)։ «Pineal germinoma presenting as anorexia nervosa: Case report and review of the literature»։ The International Journal of Eating Disorders 39 (7): 606–8։ PMID 17041920։ doi:10.1002/eat.20322 
  137. ↑ Chipkevitch E, Fernandes AC (1993)։ «Hypothalamic tumor associated with atypical forms of anorexia nervosa and diencephalic syndrome»։ Arquivos de Neuro-psiquiatria 51 (2): 270–4։ PMID 8274094։ doi:10.1590/S0004-282X1993000200022 
  138. ↑ Rohrer TR, Fahlbusch R, Buchfelder M, Dörr HG (2006)։ «Craniopharyngioma in a female adolescent presenting with symptoms of anorexia nervosa»։ Klinische Pädiatrie 218 (2): 67–71։ PMID 16506105։ doi:10.1055/s-2006-921506 
  139. ↑ Chipkevitch E (1994)։ «Brain tumors and anorexia nervosa syndrome»։ Brain & Development 16 (3): 175–9։ PMID 7943600։ doi:10.1016/0387-7604(94)90064-7 
  140. ↑ Lin L, Liao SC, Lee YJ, Tseng MC, Lee MB (2003)։ «Brain tumor presenting as anorexia nervosa in a 19-year-old man»։ Journal of the Formosan Medical Association, Taiwan Yi Zhi 102 (10): 737–40։ PMID 14691602 
  141. ↑ Conrad R, Wegener I, Geiser F, Imbierowicz K, Liedtke R (2008)։ «Nature against nurture: calcification in the right thalamus in a young man with anorexia nervosa and obsessive-compulsive personality disorder»։ CNS Spectrums 13 (10): 906–10։ PMID 18955946 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սնման_խանգարում&oldid=8774300» էջից