Վիքիպեդիա

Սիվա (օազիս)

Սիվա (օազիս) (արաբ․՝ سيوة‎‎, Ղպտի.՝ ⲥⲓⲟⲩⲁϩ, Սիհուա, Բերբերական՝ ⵉⵙⵉⵡⴰⵏ, Իսիուան), օազիս Եգիպտոսում, գտնվում է Մատրուհ նահանգում, Լիբիայի հետ սահմանից 50 կմ հեռավորության վրա։ Օազիսը գտնվում է Միջերկրական ծովի ափից մոտ 300 կմ հարավ-արևմուտք, Քաթարա իջվածքի մեջ, ծովի մակարդակից 18 մետր ցածր։ Օազիսի չափսերն են 50 x 20 կմ։

Բնակավայր
Սիվա
ԵրկիրԵգիպտոս Եգիպտոս
Մակերես80 կմ²
ԲԾՄ−19 մետր
Բնակչություն25 031 մարդ (հուլիսի 1, 2021)[1]
Ժամային գոտիԵգիպտոսի ստանդարտ ժամանակ
Պաշտոնական կայքsiwaoasis.com
Սիվա (օազիս) (Եգիպտոս)##
Սիվա (օազիս) (Եգիպտոս)

Բնակչություն խմբագրել

Ամբողջ Սիվա օազիսի բնակչությունը 2007 թվականի դրությամբ կազմում էր 23 հազար մարդ[2]։ Օազիսի կենտրոնում է գտնվում մոտ 7000 բնակչություն ունեցող քաղաք։ Տեղացիների մեծ մասը էթնիկ բերբեր են, նրանք խոսում են սիուայի բերբերյան բարբառով։

Պատմություն խմբագրել

Չնայած հայտնի է, որ օազիսը բնակեցված է եղել հնագույն ժամանակներից, Սիվայի մասին առաջին հիշատակումները վերաբերում են փարավոնների XXVI դինաստիայի ժամանակներին, երբ կառուցվել էր նեկրոպոլը։ Սիվայի հին եգիպտական անունը Սեհտ-ամու է, այսինքն`«Ծառերի դաշտ»։

Օազիսում էր գտնվում Ամոն աստծո ամենահայտնի տաճարներից մեկը, ուստի նրա հնագույն անունը Ամմոն է (Ամմոնի օազիս)։

Հույն գաղութարարները Կիրենայկայից կապեր ունեին Սիվայի հետ մոտավորապես մ.թ.ա. VII դարից, և Հերոդոտոսի ժամանակներում Ամոնի հռոմեական տաճարը արդեն հայտնի էր (հունական Զևս-Ամմոն)։ Մ.թ.ա. 525 թվականին պարսկական թագավոր Կամբյուսես II-ը, Եգիպտոսը նվաճելուց հետո, ուղարկեց 50 հազար զինվոր՝ Սիվա գրավելու համար, բայց նրանք անհետացան անապատում (հավանաբար ավազե փոթորկի ժամանակ)։ Մ.թ.ա IV դարի կեսերին տեղի լիբիացի արքայազն Ուն-Ամունը ճանաչեց Եգիպտոսի թագավոր Նեկթանեբ II-ի իշխանությունը։ Ի պատիվ Ամոնի, Ուն-Ամունը օազիսում կառուցեց եգիպտական տաճար, որում նա իրեն պատկերեց որպես եգիպտական փարավոնի հպատակ։

Ըստ բազմաթիվ հնագույն հեղինակների (օրինակ՝ Արրիանոսի[3])՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացին Պարսկաստանի նվաճումից առաջ այցելել է Սիվա, այստեղ տեղակայված Ամոնի հայտնի մարգարեն նրան հայտնել է իր աստվածային էության մասին և նրան անվանել Եգիպտոսի օրինական փարավոն։ Ըստ վարկածներից մեկի, օազիսը համարվում է նրա թաղման հնարավոր վայրը։ Օազիսում անցկացված հնագիտական արշավախմբերը բազմիցս հայտարարել են, որ Ալեքսանդր Մակեդոնացու գերեզմանը հայտնաբերվել է, սակայն ամեն անգամ այդ պնդումները հերքվում էին փորձագետների կողմից։ Հետագայում հռոմեացիները օազիսն օգտագործեցին որպես աքսորավայր։

Քրիստոնեության մասին տեղեկությունները Սիվայում կասկածելի են։ Այնուամենայնիվ, 708 թվականին Սվայի բնակչությունը դիմադրեց իսլամական բանակին և, ամենայն հավանականությամբ, իսլամ չընդունեց մինչև 12-րդ դար։ Տեղական ձեռագրում, որը թվագրվում է 1203 թ․, նշվում է, որ օազիսում ապրում էր ընդամենը 40 հոգուց բաղկացած յոթ ընտանիք։

Մուհամմադ Ալի փաշան 1819 թվականին Սիվան միացրեց Եգիպտոսին, սակայն նրա իշխանությունը փխրուն էր, և այդ ժամանակ մի քանի ապստամբություն տեղի ունեցավ։ Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմների ընթացքում Սիվայում տեղի ունեցան մի քանի ճակատամարտեր։

 
Սիվա օազիսը Եգիպտոսի քարտեզի վրա
 
Սիվա օազիս, քարտեզի մի մասը

2007 թվականին Սիվայում եգիպտացի հնագետները հայտնաբերեցին մարդու ոտքի նմանվող քարացած ոտնահետքեր, որոնք, նրանց կարծիքով, կարող են լինել մարդկության պատմության ամենահին հետքերը[4]։ Ըստ ռադիոածխածնային թեստերի, ոտնահետքերի տարիքը գնահատվում է 3,6 միլիոն տարի[4]: Եգիպտոսի հնությունների գերագույն խորհրդի գլխավոր քարտուղար Զահի Հավասի խոսքով՝ սա կարող է լինել ամենակարևոր հայտնագործությունը Եգիպտոսում։

Գյուղատնտեսություն խմբագրել

Սիվայում աճեցնում են արմավենի ու ձիթապտուղ։ Ձիթապտղի յուղը արտահանվում է Եվրոպա (տեսակը՝ Extra virgin olive oil). Բացի այդ, Սիվան հայտնի է իր ջուտով։

Կլիմա խմբագրել

Կյոպպեն-Գայգերի կլիմայի դասակարգման համակարգը դասակարգում է Սիվայի կլիման որպես տաք անապատային (BWh)[5] ,ինչպես մնացած Եգիպտոսում։

Սիվաի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 29.3
(84.7) 		34.6
(94.3) 		41.6
(106.9) 		44.8
(112.6) 		48.0
(118.4) 		48.2
(118.8) 		45.2
(113.4) 		46.2
(115.2) 		42.8
(109) 		41.9
(107.4) 		37.5
(99.5) 		29.0
(84.2) 		48.2
(118.8)
Միջին բարձր °C (°F) 19.3
(66.7) 		21.5
(70.7) 		24.5
(76.1) 		29.9
(85.8) 		34.0
(93.2) 		37.5
(99.5) 		37.5
(99.5) 		37.0
(98.6) 		34.6
(94.3) 		30.5
(86.9) 		25.0
(77) 		20.5
(68.9) 		29.3
(84.7)
Միջին օրական °C (°F) 12.1
(53.8) 		14.0
(57.2) 		17.3
(63.1) 		21.9
(71.4) 		25.8
(78.4) 		29.2
(84.6) 		29.9
(85.8) 		29.4
(84.9) 		27.1
(80.8) 		22.8
(73) 		17.3
(63.1) 		13.2
(55.8) 		21.7
(71.1)
Միջին ցածր °C (°F) 5.6
(42.1) 		7.1
(44.8) 		10.1
(50.2) 		13.7
(56.7) 		17.8
(64) 		20.4
(68.7) 		21.7
(71.1) 		21.4
(70.5) 		19.5
(67.1) 		15.5
(59.9) 		10.2
(50.4) 		6.5
(43.7) 		14.1
(57.4)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −2.2
(28) 		−1.3
(29.7) 		0.3
(32.5) 		5.7
(42.3) 		7.5
(45.5) 		14.0
(57.2) 		17.5
(63.5) 		15.9
(60.6) 		11.7
(53.1) 		7.8
(46) 		2.9
(37.2) 		−0.7
(30.7) 		−2.2
(28)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 2
(0.08) 		1
(0.04) 		2
(0.08) 		1
(0.04) 		1
(0.04) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		0
(0) 		2
(0.08) 		1
(0.04) 		9
(0.35)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) 0.3 0.1 0.1 0.2 0 0 0 0 0 0 0.1 0.2 1.0
% խոնավություն 56 50 46 38 34 33 37 41 44 50 56 59 45.3
Միջին ամսական արևային ժամ 230.7 248.4 270.3 289.2 318.8 338.4 353.5 363.0 315.6 294.0 265.5 252.8 3540,2
Աղբյուր #1: NOAA[6]
Աղբյուր #2: Climate Charts[7]

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Սիվայի կենտրոնի համայնապատկերային տեսարան
  •  
    Հին տներ հին քաղաք Շալիում
  •  
    Պատեր տաճարի մոտ
  •  
    Մզկիթ Ագուրմիում
  •  
    Անապատային գոյացություններ օազիսի եզրին
  •  
    Ավազաթմբեր անապատում ՝ օազիսի կողքին
  •  
    Աղջիկ Սվայից, աղի պատրաստում
  •  
    Սիվա օազիսի համայնապատկերային կադրը Դակրուր լեռից: Դակրուր, Սիվա, Ագուրմի

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ https://citypopulation.de/en/egypt/cities/
  2. ↑ «Siwa», Encyclopædia Britannica, 2007
  3. ↑ Арриан. Гл. 1–5 // Поход Александра / пер. М. Е. Сергеенко. — М.-Л., 1962. — С. 104—108. (текст с сайта «Египтологический изборник»).
  4. ↑ 4,0 4,1 «Egypt footprint 'could be oldest'» (անգլերեն). BBC News. 2007 թ․ օգոստոսի 21. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 20-ին.
  5. ↑ «Climate Siwa – Climate graph, Temperature graph, Climate table (altitude: −15m)». Climate-Data.org. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  6. ↑ «Siwa Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 17-ին.
  7. ↑ «Siwa, Egypt: Climate, Global Warming, and Daylight Charts and Data». Climate Charts. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.

Գրականություն խմբագրել

  • Ю. Я. Перепелкин История Древнего Египта. — Санкт-Петербург: Издательско-торговый дом "Летний сад", 2000. — 560 с.
  • (Ֆրանսերեն) De l’habitation aux pieds d’argile, Les vicissitudes des matériaux (et des techniques) de construction à Siwa (Égypte), de Vincent Battesti, in Benfoughal T. et Boulay S. (dirs), Journal des Africanistes, Sahara: identités et mutations sociales en objets, Paris, Sociétés des Africanistes, 2006, Tome 76, fascicule 1, p. 165—185.
  • (Ֆրանսերեն) " Pourquoi j’irais voir d’en haut ce que je connais déjà d’en bas? " Centralités et circulations: comprendre l’usage des espaces dans l’oasis de Siwa, de Vincent Battesti, in Battesti V. et Puig N. (dirs) Égypte/Monde Arabe, Terrains d’Égypte, anthropologies contemporaines, n° 3, 3e série, 1er semestre 2006, Le Caire, Cedej, p. 139—179.
  • (Ֆրանսերեն) Alain Blottière, L’Oasis, éditions Quai Voltaire, Paris, 1992. Pocket edition: éditions Payot, «Petite Bibliothèque Voyageurs», Paris, 1994. (see link below).
  • (անգլերեն) Alain Blottière, Siwa: the oasis, Harpocrates Publishing, Alexandria (Egypt), 2004. (see link below)
  • (անգլերեն) Ahmed Fakhry, The Oasis of Siwa. Its Customs, History and Monuments, Cairo, Wadi el-Nil Press, 1950.
  • (գերմ.) Klaus P. Kuhlmann, Das Ammoneion. Archäologie, Geschichte und Kultpraxis des Orakels von Siwa. Mit einem Beitrag von William Brashear, Mainz am Rhein, Verlag Philipp von Zabern, 1988 = Archäologische Veröffentlichungen. Deutsches Archäologisches Institut Abteilung Kairo, 75.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիվա (օազիս)» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սիվա_(օազիս)&oldid=9357045» էջից