Սալմաստ շահրեստան
Սալմաստ շահրեստան (պարս.՝ شهرستان سلماس), շահրեստան (գավառ) Իրանի հյուսիս-արևմուտքում՝ Արևմտյան Ադրբեջան օսթանի հյուսիսարևելյան մասում։ Բնակչությունը վերջին մարդահամարի տվյալներով կազմում է ▲196 546 մարդ (2016)[1]։ Վարչական կենտրոնը Սալմաստ քաղաքն է։
 պարս.՝ شهرستان سلماس | |
|---|---|
| Երկիր |  Իրան |
| Կարգավիճակ | շահրեստան (գավառ) |
| Մտնում է | Արևմտյան Ադրբեջան օսթան |
| Վարչկենտրոն | Սալմաստ |
| Բնակչություն | ▲196 546 մարդ (2016)[1] |
| Տարածք | 2544 կմ²[2] |
 | |
| Ժամային գոտի | UTC+3:30 |
| salmas-ag.ir | |
Շահրեստանը հյուսիսից սահմանակից է Արևմտյան Ադրբեջան օսթանի Խոյ, հարավից` Ուրմիա շահրեստաններին, արևմուտքից` Թուրքիային։
Բնակչություն
խմբագրել2006 թվականին բնակչությունը կազմում էր 180 708 մարդ՝ 40 298 տնային տնտեսություններում[3]։ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով բնակչությունը կազմում էր 192 591 մարդ` 48 872 տնտեսություններում[4]։ Ըստ վերջին՝ 2016 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ բնակչությունը կազմում էր արդեն 196 546 մարդ՝ 53,907 տնտեսություններում[5]։
Բնակիչերը հիմնականում քրդեր և իրանական ադրբեջանցիներ են։
Վարչական բաժանում
խմբագրելՎարչական տեսանկյունից շահրեստանը բաժանված է 2 բախշերի (շրջանների), որոնք իրենց հերթին ընդգրկում են 7 գյուղական շրջաններ և 2 քաղաքներ։ Շահրեստանի բաժանումը վարչական միավորների ըստ վերջին մարդահամարների բնակչության տվյալների հետ մեկտեղ բերված են աղյուսակում ստորև.
| Վարչական միավոր | 2006[3] | 2011[4] | 2016[5] |
|---|---|---|---|
| Կենտրոնական շրջան (բախշ) | 150 256 | 165 639 | 168 630 |
| Քենարփորուժ գյուղական շրջան | 6 175 | 5 653 | 5 045 |
| Քորեսոնի գյուղական շրջան | 19 951 | 22,300 | 22 234 |
| Լաքեստան գյուղական շրջան | 11 486 | 11 589 | 10 387 |
| Զուլաչայ գյուղական շրջան | 24 868 | 29 037 | 29 524 |
| Սալմաստ (քաղաք) | 79 560 | 88 196 | 92 811 |
| Թազեշահր (քաղաք) | 8 216 | 8 864 | 8 629 |
| Քուհսար շրջան (բախշ) | 30 452 | 26 952 | 27 916 |
| Չահրիք գյուղական շրջան | 9 450 | 8 941 | 9 435 |
| Շենեթալ գյուղական շրջան | 10 950 | 9 494 | 9 931 |
| Շեփիրան գյուղական շրջան | 10 052 | 8 517 | 8 550 |
| Ընդհանուր | 180 708 | 192 591 | 196 546 |
Հայկական հետք
խմբագրելՀնում շահրեստանի տարածքը մասն է կազմել Մեծ Հայքի թագավորության` տարածքով մոտավորապես համապատասխանելով Պարսկահայք աշխարհի (նահանգի) Զարեհավան և Առնա գավառներին[6]։
Մինչև 1826-1828 թվականների ռուս-պարսկական պատերազմը Սալմաստի գավառն ունեցել է ստվար հայկական բնակչություն, որի զգալի մասը պատերազմից հետո գաղթել է Արևելյան Հայաստանի տարածք` բնակություն հաստատելով Արարատյան դաշտում, Վայոց ձորում, Նախիջևանում և այլուր[6]։ XX դարի սկզբում գավառն ունեցել է մոտ 10 հազար հայ բնակիչ (ընդհանուր բնակչության 20-25%-ը), որոնք բնակվել են Սալմաստ քաղաքում և շուրջ 3 տասնյակ գյուղերում։ Հայաբնակ գյուղերից են եղել Փայաջուկը (Րաֆֆու ծննդավայրը), Հաֆթվանը (Հավթվան), Ախտախանան, Սավրան, Սառնան, Մահլամը, Խոսրովան, Դերիշկը, Ղզըլջան, Քալաշանը, Կալասարը (Ղալասար), Սարամերիկը և այլն[6]։
Սալմաստի հայկական բնակչություն մեծապես տուժել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ թուրքական զորքերի ներխուժման արդյունքում։ Շատերը կոտորվել են, մի մասը` տեղափոխվել Հայաստանի ներկայիս տարածք կամ Պարսկաստանի այլ շրջաններ։ Մնացած հայերից շատերը Հայաստան են ներգաղթել 1946 թվականին, շատերը տեղափոխվել են Թավրիզ կամ Թեհրան։ 1980-ական թվականներին գավառի տարածքում ապրել են փոքրաթիվ հայեր, հիմնականում Սալմաստ քաղաքում, մասամբ՝ Խոսրովա, Հաֆթվան, Կալասար, Մահլամ, Փայաջուկ գյուղերում[6]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395
- ↑ 2,0 2,1 https://web.archive.org/web/20070928135945/http://www.wampo.ir/AMAR79/FASL1/f1p1.html
- ↑ 3,0 3,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1385 (2006)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2011 թ. սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ. սեպտեմբերի 25-ին.
- ↑ 4,0 4,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1390 (2011)» (Excel) (պարսկերեն). Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1395 (2016)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2022 թ. օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Հայ Սփյուռք հանրագիտարան», էջ 241; Երևան, 2003