Պըլը Պուղի

Պըլը Պուղի;
	; Պըլը Պուղու մատիտով ուրվանկար, հեղինակ Հրաչյա Ռուխկյան
Ծնվել է	ապրիլի 1, 1731
Ծննդավայր	Ավետարանոց
Մահացել է	դեկտեմբերի 1, 1810 (79 տարեկան)
Մահվան վայր	Շոշ, Արցախ
Գերեզման	Շուշի
Մասնագիտություն	ծաղրածու

Պըլը Պուղի (բառացի՝ խենթ-Պողոս, 1731, գյուղ Ավետարանոց (Ասկերանի շրջան)-1810), հայ զվարճախոս-առակախոս։

Կենսագրություն խմբագրել

Պըլը Պուղին ծնվել է Արցախի Ավետարանոց գյուղում։ Ըստ Մակար վարդապետ Բարխուդարյանցի՝ եղել է Վարանդայի իշխան Մելիք-Շահնազարի զվարճախոս-կատակաբանը։ Պըլը Պուղին հորինել է զվարճալի զրույցներ ու առակներ, որոնք, ժողովրդի մեջ տարածվելով, վերափոխվել, լրացվել են և նրա անունով բանավոր հասել մինչև մեր օրերը։ Առաջինը Մակար Բարխուդարյանցն է Ղարաբաղի ծերունիներից գրի առել Պըլը Պուղու 189 զվարճախոսություն ու առակ և 1883 թվականին տպագրել Թիֆլիսում՝ «Պըլը- Պուղի» խորագրով։ Հետագայում նոր գրառումներ են հրատարակել այլ բանահավաքներ (Ս․ Իսրայելյան, Մ․ Գրիգորյան-Սպանդարյան)։ Տպագրվել են նաև Պըլը Պուղու նյութերի վերապատումներ, թարգմանություններ ու գրական մշակումներ^[1]։ Նրա զվարճախոսություններն ու առակները ժամանցի, ծիծաղի ու զավեշտի հետ միասին ունեն խրատական, բարոյախոսական առողջ միտում, մերկացնում են ժամանակի կյանքի ու կենցաղի, սոցիալական հարաբերությունների արատավոր կողմերը։

Հիշատակ խմբագրել

Բանահյուսությանը համաձայն՝ Պըլը Պուղիի աճյունը գտնվում է Շոշ և Մխիթարաշեն գյուղերի արանքում տեղակայված քարանձավում, և այդտեղ էլ, 1976 թվականին կառուցվեց Վարանդայի Մելիք Շահնազարի պալատական ծաղրածուի՝ Պըլը Պուղու հուշաքարը։
Պըլը Պուղու անունով բազմաթիվ նյութեր են պահպանվում ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում, Երևանի Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում և այլուր^[2]։

Պըլը Պուղին արվեստում խմբագրել

Սերո Խանզադյան - «Պըլը-Պուղի»։ Զրույցներ—1934. Երևան․ Արևիկ․ ISBN 5807700287.
Ասատուր Սահակյան - «Պըլը-Պուղին հայ մշակութի Էջերում»—2010. ISBN 9789994124237
Սերոբ Իսրայելյան, Ամալյա Ղուկասյան, Ռաֆայել Իսրայելյան - «Ղարաբաղի զվարճախոս Պըլը Պուղին»․ Երևան․ Հայպետհրատ, 1956
Արարատ Բարսեղյան - «Պըլը-Պուղի» (կոմեդիա)․ Երևան, Հայպետհրատ, 1963, 67 էջ։
Վարդան Հակոբյան - «Պըլը-Պուղի» պարբերական հանդես․ Ստեփանակերտ, 1991-ից ի վեր
Մակար Բարխուդարեանց]] «Պըլը-Պուղի», Թիֆլիս․ 1883
Հրաչյա Բեգլարյան - «Պըլը-Պուղի» («Արցախ Նամե», հատոր 5-րդ) Ստեփանակերտ․ 2007․ ISBN 9789994158270
«Պըլը-Պուղի» հերոսական կոմեդիա (դրամատուրգ Արարատ Բարսեղյանի պիեսի հիման վրա), բեմադրիչ՝ Գայանե Բարսեղյան, Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոն, 2016

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Խանզադյան, Սերո Նիկոլայի (1988). Պըլը-Պուղի։ Զրույցներ ։ [Դպրոցական բարձր տարիքի համար]. Արեւիկ. ISBN 9785807700285.
↑ «AV Production - Պըլը Պուղի». avproduction.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 1-ին.

Աղբյուրներ խմբագրել

«Հայ ժողովրդական բանահյուսություն», «Գիտելիք», 1979։
«Պըլը Պուղի», Մակար Բարխուդարյանց, Վաղարշապատ, 1904։
«Հայկական ազգագրության և բանահյուսություն»։ Հատոր 2, Երևան, 1971։
«Ղարաբաղցի կատակախոս Պըլը Պուղի», Ս․ Իսրայելյան, Երևան, 1956։
«Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդական բանահյուսություն», Մ. Գրիգորյան-Սպանդարյան, Երևան, 1971։

[1] Խանզադյան, Սերո Նիկոլայի (1988). Պըլը-Պուղի։ Զրույցներ ։ [Դպրոցական բարձր տարիքի համար]. Արեւիկ. ISBN 9785807700285.

[2] «AV Production - Պըլը Պուղի». avproduction.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 1-ին.

[1]

[2]

Պըլը Պուղի
Պըլը Պուղու մատիտով ուրվանկար, հեղինակ Հրաչյա Ռուխկյան
Ծնվել է	ապրիլի 1, 1731(1731-04-01)
Ծննդավայր	Ավետարանոց
Մահացել է	դեկտեմբերի 1, 1810(1810-12-01) (79 տարեկան)
Մահվան վայր	Շոշ, Արցախ
Գերեզման	Շուշի
Մասնագիտություն	ծաղրածու