Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆ
Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆ (անգլ.՝ Sharon Christa McAuliffe, սեպտեմբերի 2, 1948[1][2][3], Բոստոն, ԱՄՆ - հունվարի 28, 1986[1][2][3], Կանավերալի հրվանդան, Բրեվարդ շրջան, Ֆլորիդա, ԱՄՆ), ամերիկացիի կին-տիեզերագնաց, ուսուցիչ, 7 տիեզերագնացներից կազմված «Չելենջեր» (անգլ.՝ Challenger) Սփեյս Շաթլի անձնակազմի անդամ, և որը մահացել է դրա գործարկման ժամանակ, 1986 թվականի հունվարի 28-ին։
| Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 2, 1948[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Բոստոն, ԱՄՆ |
| Մահացել է | հունվարի 28, 1986[1][2][3] (37 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Կանավերալի հրվանդան, Բրեվարդ շրջան, Ֆլորիդա, ԱՄՆ |
| Գերեզման | Արլինգտոնի ազգային գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  ԱՄՆ |
| Մայրենի լեզու | անգլերեն |
| Կրթություն | Բովիի պետական համալսարան, Ֆրեիմինգհամի պետական համալսարան և Marian High School? |
| Մասնագիտություն | տիեզերագնաց և ուսուցչուհի |
| Աշխատավայր | ՆԱՍԱ |
| Ամուսին | Սթիվեն Ջ. Մաքոլիֆ |
| Պարգևներ և մրցանակներ | |
 Christa McAuliffe Վիքիպահեստում | |
1985 թվականին Մաքոլիֆը մասնակցել է ՆԱՍԱ գործակալության կազմակերպած «Ուսուցիչը տիեզերքում նախագիծ» մրցույթին, և ավելի քան 11 000 հայտառուներից նա է ընտրվել։ Ենթադրվում էր, որ նա կդառնա տիեզերք բարձրացած առաջին ուսուցիչը[5]։ Դառնալով STS-51-L առաքելության անդամ, նա պլանավորում էր փորձեր անցկացնել և երկու դաս անցկացնել Չելենջեր Սփեյս Շաթլից։
1986 թվականի հունվարի 28-ին, մեկնարկից 73 վայրկյան անց տիեզերանավը աղետի է ենթարկվել։ Մաքոլիֆի մահից հետո, ի պատիվ նրա՝ անվանակոչվել են դպրոցներ ու կրթաթոշակներ, իսկ 2004 թվականին նա հետմահու պարգևատրվել է ԱՄՆ Կոնգրեսի Պատվո տիեզերական մեդալով։
Կենսագրություն խմբագրել
Կրթություն խմբագրել
1970 թվականին Քրիստան ավարտել է Բոստոնի Ֆրամինգհամի պետական քոլեջը (անգլ.՝ Framingham State Сollege) և ստացել է արվեստների (պատմության) բակալավրի աստիճան։ 1978 թվականին ավարտել է Մերիլենդի Բոուի պետական համալսարանը (անգլ.՝ Bowie State University) և ստացել արվեստների մագիստրոսի աստիճան (կրթական գործընթացի կազմակերպում)։
Աշխատանք և ընտանիք խմբագրել
1970 թվականից մինչև 1978 թվականը Շերոնը աշխատել է Մորնինգսայդի քաղաքների միջնակարգ դպրոցներում որպես պատմության և անգլերեն լեզվի ուսուցիչ, իսկ հետագայում՝ Մերիլենդ նահանգի Լենեմ քաղաքում։ Մագիստրոսի աստիճան ստանալուց հետո, 1978 թվականից սկսած աշխատել է Նյու Հեմփշիր նահանգի Կոնկորդ քաղաքի միջնակարգ դպրոցներում՝ որպես պատմության, անգլերենի և կենսաբանության ուսուցիչ։ Քրիստան ամուսնացել է Ստիվեն Մակոլիֆի հետ։ Նրանք ունեցել են երկու երեխա՝ Սկոտը և Կերոլինը։
Դեպի տիեզերք թռիչքի նախապատրաստում խմբագրել
Մինչև 1984 թվականը ԱՄՆ գիտնականներն ու տիեզերագնացները կատարել են 55 տիեզերական թռիչք, և նրանց հաջող վերադարձը Երկիր այլևս արտառոց երևույթ չէր դիտվում։ Ծագել էր մի այնպիսի միտք, թե գրեթե յուրաքանչյուր երիտասարդ և առողջ մարդ՝ մի քանի ամիս մարզվելուց հետո, կարող է Տիեզերք թռչել։
1984 թվականի աշնանը հայտարարվել է նախագծի առաջին մրցույթը՝ «Ուսուցիչը տիեզերքում»։ 11 հազար մարդ հայտ է ներկայացրել, որից երկրորդ փուլ են անցել 118 թեկնածուներ՝ ամեն մի նահանգից և նրանց ենթատարածքներից երկուական թեկնածու։
1985 թվականի հուլիսի 19-ին ԱՄՆ փոխնախագահ Ջորջ Բուշ-ավագը Սպիտակ տանը հանդիսավոր արարողության ժամանակ հայտարարել է մրցույթի հաղթողների՝ հիմնական հավակնորդի և նրան փոխարինողի անունները։ Նրանք էին միջնակարգ դպրոցի ուսուցչուհի 37-ամյա Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆը և 34-ամյա Բարբառա Մորգանը։ Քրիստան պատասխան խոսքում շնորհակալություն է հայտնել վստահության համար և արտասվել։ Դրանք երջանկության արցունքներ էին։ Չէ՞ որ ինքը՝ Քրիստա Մաքոլիֆը, ուրախ, էներգիայով լեցուն դպրոցական ուսուցչուհին, պետք է դառնար նոր դարաշրջանի չափանիշը։
1985 թվականի սեպտեմբերին Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆը և Բարբառա Մորգանը սկսել են մարզվել Հյուստոնում։ Եռամսյա մարզումներից հետո Քրիստան պատրաստ էր թռիչքի։ Նա նշանակվել է Չելենջեր տիեզերանավի օգտակար բեռների գծով մասնագետ։ Նա պետք է տիեզերանավի վրա անցկացներ 15 րոպե տևողությամբ դասեր՝ տիեզերանավի կյանքի և գիտական աշխատանքների մասին, տիեզերքի հետազոտության և օգտագործման մասին, ինչպես նաև նկարահաներ ուսումնական նյութեր։
Աղետ և հետևանք խմբագրել
1986 թվականի հունվարի 28-ին Քրիստա Մաքոլիֆը՝ անձնակազմի մյուս վեց անդամների հետ միասին բարձրացել են STS-51-L Չելենջեր։ Թռիչքից 73 վայրկյան անց, 48.000 ֆուտ (14.630 կմ) բարձրության վրա թռչող սարքը պայթյունի հետևանքով փլուզվել է, արդյունքում անձնակազմի բոլոր 7 անդամները զոհվել են[6][7]։ Ըստ NASA-ի, Մաքոլիֆի ներկայության հետևանքով վթարը երկրի բնակչության վրա մեծապես ազդեցել է, քանի որ բազմաթիվ դպրոցականներ ուղիղ եթերով հետևում էին տիեզերանավի մեկնարկին, իսկ լրատվամիջոցները՝ լայնորեն լուսաբանում այն[8]։
Չելենջերի աղետը հետաքննելու համար ստեղծվել է Նախագահական հանձնաժողով, որը հայտնի է եղել նաև որպես Ռոջերսի հանձնաժողով։ Այն որոշել է, որ վթարը տեղի է ունեցել Մորտոն-Տիոկոլի (անգլ.՝ Morton-Thiokol ) կողմից պատրաստված ռետինե պնդօղակների խափանման պատճառով, որոնք ապահովում էին Սփեյս-Շաթլի կողային պինդ վառելիքային արագացուցիչի (Solid Rocket Booster) միացման հերմետիկությունը[9]։ Պնդօղակների խափանումը վերագրվել է կառուցվածքի թերությանը, քանի որ դրանց օգտագործման արդյունավետությունը կարող է շատ հեշտությամբ վնասվել այն գործոնների հետևանքով, որոնք պայմանավորված են ցածր ջերմաստիճանով․ տիեզերանավի գործարկման օրը՝ ըստ Ֆարենհայտի սանդղակի 36° է եղել կամ 15°-ով ցածր էր, քան նախորդ գործարկման ամենացուրտ օրը, հավանաբար պնդօղակները չեն ապահովել պատշաճ ամրություն։
Բարբարա Մորգանը՝ նրա փոխարինողը, 1998 թվականի հունվարին դարձել է արհեստավարժ տիեզերագնաց և STS-118 տիեզերական թռիչքով թռել է տիեզերք[10] և 2007 թվականի օգոստոսի 8-ին թռել է STS-118 տիեզերական թռիչքով դեպի Միջազգային տիեզերակայան Չելենջերին փոխարինող Էնդեավոր (անգլ.՝ Endeavour) ուղեծրային արբանյակով[10][11]։
Մահ խմբագրել
1986 թվականի հունվարի 28-ին, տեղական ժամանակով ժամը 11:30-ին, Չելենջերը 7 տիեզերագնացներով ուղևորվել է թռիչքի։ Անմիջապես թռիչքից հետո այն վթարի է ենթարկվել, անձնակազմի բոլոր անդամները մահացել են, որոնց թվում էր Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆը։ Նա թաղված է Կոնկորդ քաղաքի գերեզմանատանը։ Նրա գերեզմանի վրա փայլեցված գրանիտե սալիկ է դրված՝ հետևյալ մակագրությամբ.
|
Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆ |
|
Քրիստա Մաքոլիֆը հետմահու պարգևատրվել է ԱՄՆ Կոնգրեսի Պատվո տիեզերական մեդալով։
Հետաքրքիր փաստ խմբագրել
Apple-ի հիմնադիր Ստիվ Ջոբսը Չելենջերի թռիչքից ոչ շատ առաջ հայտ էր ներկայացրել, որ ընդգրկվի անձնակազմի մեջ։ Նրան մերժել էին և այդ տեղում վերցրել էին հենց Քրիստա Մակոլիֆին։
Պատկերասրահ խմբագրել
-
Քրիստա Մաքոլիֆի ուսումնամարզական թռիչքը T-38 S85-41448- ում -
51-L անձնակազմի արտակարգ իրավիճակներում գործելու դասընթաց- GPN-2000-001868 -
Մաքոլիֆը և Մորգանը մարզվում են Arriflex տեսախցիկով S85-41033 -
Պատվո տիեզերական մեդալ -
Քրիստա Մաքոլիֆի անվան միջնակարգ դպրոցը Հյուսթոնում
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Internet Movie Database — 1990.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 GeneaStar
- ↑ https://www.nasa.gov/history/congressional-space-medal-of-honor/
- ↑ «Teachers in Space: A Chronology». Education Week: Vol. 17, Issue 20, p.12. 1998 թ․ հունվարի 28. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 9-ին.
- ↑ «The Crew of the Challenger Shuttle Mission in 1986». NASA. 2004 թ․ հոկտեմբերի 22. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 9-ին.
- ↑ Kerwin, Joseph P. (1986). «Challenger crew cause and time of death». NASA. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 1-ին.
- ↑ Wright, John C.; Dale Kunkel; Marites Pinon; Aletha C. Huston (Spring 1989). «How Children Reacted to Televised Coverage of the Space Shuttle Disaster». Journal of Communication. 39 (2): 27. doi:10.1111/j.1460-2466.1989.tb01027.x.
- ↑ «Chapter IV: The Cause of the Accident». Report of the PRESIDENTIAL COMMISSION on the Space Shuttle Challenger Accident. NASA. 1986 թ․ հունիսի 6. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 15-ին.
- ↑ 10,0 10,1 «Barbara Radding Morgan – NASA Astronaut biography». NASA. 2007. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 9-ին.
- ↑ «NASA Orbiter Fleet – Space Shuttle Overview: Endeavour (OV-105)». NASA/Kennedy Space Center. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 7-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Christa's Lost Lessons
- The Christa Corrigan McAuliffe Collection at the Henry Whittemore Library in Framingham State College
- Christa McAuliffe Planetarium
- Christa Corrigan McAuliffe Center for Education and Teaching Excellence
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շերոն Քրիստա Մաքոլիֆ» հոդվածին։ |