Նովելլա Մատվեևա

Նովելլա Մատվեևա
Ծննդյան անուն	ռուս.՝ Новелла Николаевна Матвеева
Ծնվել է	հոկտեմբերի 7, 1934[…]
Ծննդավայր	Պուշկին, Leningradsky Prigorodny rayon, Լենինգրադի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Վախճանվել է	սեպտեմբերի 4, 2016[…] (81 տարեկան)
Վախճանի վայր	Skhodnya, Խիմկի, Մոսկվայի մարզ, Ռուսաստան
Գերեզման	Տրոեկուրովյան գերեզմանատուն
Մասնագիտություն	բանաստեղծուհի, երգչուհի, գրող, կոմպոզիտոր, երգերի հեղինակ, գրականության պատմաբան, կիթառահար, հեղինակ-կատարող, դրամատուրգ, գրականագետ, մանկագիր, դրամատուրգ, թարգմանչուհի և գրականագետ
Լեզու	ռուսերեն
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Ռուսաստան
Ժանրեր	պոեզիա
Պարգևներ	Պուշկինի մրցանակ և
Ամուսին	Heino Juhana Simonpoika Kiuru?
Ազգականներ	Nikolai Matveev-Amursky?, Venedikt Mart? և Ivan Elagin?
	Novella Matveyeva Վիքիպահեստում

Նովելլա Նիկոլաևնա Մատվեևա (հոկտեմբերի 7, 1934(1934-10-07)^[1]^[2]^[3]^[…], Պուշկին, Leningradsky Prigorodny rayon, Լենինգրադի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - սեպտեմբերի 4, 2016(2016-09-04)^[4]^[5]^[6]^[…], Skhodnya, Խիմկի, Մոսկվայի մարզ, Ռուսաստան^[8]), խորհրդային և ռուս բանաստեղծուհի, արձակագիր, թարգմանիչ, բարդ, դրամատուրգ, գրականագետ։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1934 թվականի հոկտեմբերի 7-ին (այլ տվյալներով՝ 1930 թվականին^[9]) Դետսկոյե Սելոյում։ Հայրը՝ Նիկոլայ Նիկոլաևիչ Մատվեև-Բոդրին, եղել է աշխարհագրագետ, Հեռավոր Արևելքի տեղական պատմաբան, Համամիութենական աշխարհագրական ընկերության լիիրավ անդամ, իր աշխարհայացքով ռոմանտիկ (այստեղից էլ երեխաների անունները՝ Նովելլա և Ռոալդ): Մայրը՝ Նադեժդա Տիմոֆեևնա Մալկովան, եղել է գրականության ուսուցիչ, բանաստեղծուհի, որն իր ստեղծագործությունները հրատարակել է Մատվեևա-Օռլենևա կեղծանունով^[10]։ Պապը՝ Նիկոլայ Պետրովիչ Մատվեև-Ամուրսկին, գրող էր և առաջին «Վլադիվոստոկ քաղաքի պատմության» հեղինակը, ծնվել և մահացել է Ճապոնիայում, բայց երկար ժամանակ ապրել է Վլադիվոստոկում։ Հորեղբայրը՝ Վենեդիկտ Մարտը, եղել է ֆուտուրիստ բանաստեղծ, մահապատժի է ենթարկվել Կիևում 1937 թվականին։ Նրա որդին՝ Նովելլայի զարմիկ Իվան Էլագինը, երկրորդ ալիքի Միացյալ Նահանգներ արտագաղթած բանաստեղծ։

1950-1957 թվականներին Նովելլա Մատվեևա աշխատել է Մոսկվայի մարզի Շչելկովսկի շրջանի մանկատանը։ 1962 թվականին հեռակա ավարտել է Ա.Մ.Գորկու անվան գրականության ինստիտուտի գրական բարձրագույն դասընթացները։

Պոեզիա գրել է մանկուց, հրատարակել է 1958 թվականից։ Առաջին ժողովածուն լույս է տեսել 1961 թվականին, միաժամանակ Մատվեևան ընդունվել է ԽՍՀՄ գրողների միություն։

1963 թվականին լույս է տեսել «Նավակ» (ռուս.՝ «Кораблик») բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուն, որին հաջորդում են «Ծիծեռնակի դպրոցը» (ռուս.՝ «Ласточкина школа»), «Գետը», «Երգերի օրենքը», «Ալեբախության երկիր» (ռուս.՝ «Страна прибоя») և այլն։

Մատվեևան երգեր է հորինել իր իսկ բանաստեղծությունների հիման վրա և կատարել դրանք իր նվագակցությամբ յոթ լարային կիթառի վրա։

Անձնական կյանք

Նովելլա Մատվեևան ամուսնացած է եղել բանաստեղծ Իվան Կիուրուի (1934-1992) հետ, ում հետ ծանոթացել է Գրականության ինստիտուտում սովորելու տարիներին։

Կյանքի վերջին տարիներ

Կյանքի վերջին տարիներին ապրել է մերձմոսկովյան տնակում և շփվում էր քիչ մարդկանց հետ։ Մատվեևան թողել է չհրապարակված գործերի զգալի արխիվ։ Դմիտրի Բիկովի խոսքով՝ «Մատվեևան շատ է գրել։ Կան տասնյակ երգեր՝ սևագրերով, սեղանի վրա, էսքիզներով (նա ձայնագրել է մեղեդիները յուրովի. նկարել է կիթառի վիզը և վրան նշաններ դրել), հարյուրավոր բանաստեղծություններ, սոնետներ, էպիգրամներ չեն տպագրվել զգուշության կամ տակտի նկատառումներով. շատ երգեր ընդհանրապես ձայնագրված չեն, և այժմ արխիվագետների հերթն է բացահայտել և հրապարակել այս հին ձայնագրությունները»^[11]։

2014 թվականին Նովելլա Մատվեևան հրապարակել է բանաստեղծություն՝ նվիրված Ղրիմի բռնակցմանը^[12]։

Նովելլա Մատվեևան մահացել է 2016 թվականի սեպտեմբերի 4-ին Խիմկիի միկրոշրջանի Սխոդնյա քաղաքում գտնվող իր ամառանոցում։ Թաղված է Տրոեկուրովյան գերեզմանատանը (հատված 25)^[13]։

Ստեղծագործություն

1950-ականների վերջից Նովելլա Մատվեևան սկսել է երգեր գրել իր բանաստեղծությունների հիման վրա և կատարել դրանք իր նվագակցությամբ յոթ լարային կիթառի վրա: 1972 թվականից նա նաև երգեր է հորինել իր ամուսնու՝ բանաստեղծ Իվան Կիուրուի բանաստեղծությունների հիման վրա։

Ինչպես Մոսկվայի և Մերձմոսկովյան շրջանի մի շարք այլ բարդ-կատարողներ (Ադա Յակուշևա և այլք), Մատվեևան ներկա է եղել թոշակառուների և հաշմանդամների համար նախատեսված համերգներին Մոսկվայի սոցիալական ծառայության տարածաշրջանային կենտրոններում, այդ թվում՝ Ֆիլի-Դավիդկովո սոցիալական ծառայությունների կենտրոնում:

1984 թվականին Մոսկվայի Կենտրոնական մանկական թատրոնը բեմադրել է Մատվեևայի «Էգլի կանխատեսումը» (ռուս.՝ «Предсказание Эгля») պիեսը՝ Ալեքսանդր Գրինի ստեղծագործությունների հիման վրա ստեղծված ֆանտազիա, որը պարունակում էր 33 երգ։

1996 թվականին նրա հուշերի գիրքը՝ «Երկնքում թողած գնդակը» («Мяч, оставшийся в небе»), տպագրվել է «Զնամյա» ամսագրում (թիվ 7)։ 1998 թվականին Նովելլա Մատվեևան դարձել է Պուշկինի անվան պոեզիայի, իսկ 2002 թվականին՝ Ռուսաստանի Դաշնության պետական մրցանակի դափնեկիր գրականության և արվեստի բնագավառում։

Վերջին տարիներին նա աշխատել է Շեքսպիրի սոնետների թարգմանությունների վրա։ 2010-ականների առաջին կեսին նա գրել է մի շարք բանաստեղծություններ («Ազատության սիրահարներ», «Ղրիմ [Ինչ-որ մեկի «կարծիքները»]» (ռուս.՝ «Крым [Чьи-то „мнения“]»), «Կոնտրա», «Սանձ» և մի այլն՝ շոշափելով ժամանակակից Ռուսաստանի ակտուալ քաղաքական թեմաները։

2009 թվականին թողարկվել է Նովելլա Մատվեևայի 14 երգերից բաղկացած ալբոմը, որը կատարել է «Сегодня в Мире» խումբը և արժանացել հեղինակի բարձր գնահատականին:

Մատվեևայի՝ մետաֆորների վրա կառուցված տեքստերը բացահայտում են այն, ինչ թաքնված է անսպասելի պատկերների հակադրություններում, հակառակ ուժերի ասոցիատիվ ընկալման, աշխարհի ստատիկ և դինամիկ տեսլականների փոփոխության մեջ։ Պարադոքսալ տեսակետները, փախուստը հումորի և հեգնանքի մեջ, հնչյունների խաղին կապվածությունը, որը հիշեցնում է Մարինա Ցվետաևայի պոեզիան, ընդամենը մի քանիսն են այն բազմազան ուղիներից, որոնք բանաստեղծուհին անցնում է տեսանելիի հետևում էականը տարբերելու համար. «Ես հոգին եմ փնտրում արտաքին տեսքի տակ»^[14]։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)

Построенная на метафорах лирика Матвеевой обнажает то, что скрыто в контрастах неожиданных образов, в ассоциативном восприятии противостоящих друг другу сил, в чередовании статичного и динамичного видения мира. Парадоксальность точек зрения, бегство в юмор и иронию, привязанность к игре звучаний, напоминающая о поэзии Марины Цветаевой, — вот лишь немногие из многообразных путей, которыми идёт поэтесса, чтобы разглядеть за видимым сущее: «Ищу под видимостью — душу».

Մատենագիտություն

Лирика: 1-я кн. стихов. — [М.]: Мол. гвардия, 1961. — 64 с.
Кораблик: Сб. стихов. — М.: Сов. писатель, 1963. — 81 с.
[Избранная лирика / Сост. Е. Винокуров]. — [М.]: Мол. гвардия, 1964. — 30 с. (Б-чка избр. лирики).
Душа вещей: Кн. стихов. — М.: Сов. писатель, 1966. — 148 с.
Солнечный зайчик: Стихи / Рис. Б. Кыштымова. — М.: Дет. лит., 1966. — 61 с.: ил.
Ласточкина школа: Кн. стихов и поэм. — М.: Сов. писатель, 1973. — 119 с.: ил.
Река: Стихи. — М.: Сов. писатель, 1978. — 134 с.
Закон песен: Стихи. — М.: Сов. писатель, 1983. — 127 с.
Страна прибоя: Кн. стихотворений / [Худ. Ю. Косачевский]. — М.: Мол. гвардия, 1983. — 110 с.: ил.
Кроличья деревня: Стихи / Рис. Г. Макавеевой. — М.: Дет. лит., 1984. — 103 с.: ил.
Избранное: Стихотворения, поэмы / [Вступ. ст. С. Чупринина]. — М.: Худ. лит., 1986. — 534, [1] с.: [1] л. портр.
Хвала работе: Стихотворения / [Худ. Л. Зубарева]. — М.: Мол. гвардия, 1987. — 141 с.: ил.
Нерасторжимый круг: Кн. стихов / [Худ. Ю. С. Пожарская]. — М.: Сов. Россия, 1991. — 158, [1] с.
Было тихо…: Стихи / Рис. В. Павловой. — М.: Дет. лит., 1993. — 14, [2] с.: ил.
Менуэт. — М.: Весть, 1994. — 110, [2] с.
Сонеты к Дашковой. — М.: РБП, 1994. — 7 с.: ил. (Рекламная б-чка поэзии).
Кассета снов: Пьесы, повесть, стихи / Илл. А. Митяшевой, Н. и Р. Матвеевой. — М.: Апарт, 1998. — 232 с.: ил.
Мелодия для гитары: Песни и стихи. — М.: Аргус, 1998. — 399 с.: 8 л. ил., портр, ноты. (В соавт. с И. Киуру).
Пастушеский дневник / Сост. и подг. текстов А. Петракова; Предисл. А. Городницкого; Худ. А. Подивилов. — М.: Кн. маг. «Москва», 1998. — 272 с. (Б-ка журн. «Вагант-Москва». Вып. 263—271).
Сонеты / [Худ. Н. С. Эпштейн]. — СПб.: Искусство — СПб, 1998. — 334 с.: ил.
Караван / Сост. О. Кольцовой. — М.: Гудьял-пресс, 2000. — 512 с.
Жасмин / Рис. автора. — М.: Кн. маг. «Москва», 2001. — 215 с. (Б-ка журн. «Вагант-Москва». Вып. 532—538).
Мяч, оставшийся в небе: Автобиогр. проза, стихи. — М.: Мол. гвардия, 2006. — 672 с. (Близкое прошлое. Б-ка мемуаров).
Мой караван: Избр. стихотворения. — М.: Этерна, 2015. — 176 с.
Лягушонок Евстигней: Стихи / Илл. Г. Белоголовской. — М.: Machaon, Азбука-Аттикус, 2016. — 72 с.: ил.

Կենսագրական նյութեր

Русские советские писатели. Поэты: биобиблиографический указатель. — М., 1990. — Т. 13. — С. 527.
Медынский, Г. Песенная поэзия Новеллы Матвеевой // Юность. — 1966. — № 7.
Приходько, В. Душа и плоть поэзии // Дружба народов. — 1967. — № 2.
Рунин, Б. Далёкое и близкое // Новый мир. — 1964. — № 5.

Սավառակագրություն

«Стихи и песни» (Мелодия, 1966)
«Песни» (Мелодия, 1967)
«Дорога — мой дом» (Мелодия, 1982)
«Музыка света» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1984)
«Баллады» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1985)
«Мой воронёнок» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1986)
«Рыжая девочка» (в соавторстве с И. Киуру, Мелодия, 1986)
«Какой большой ветер. Поёт песни Ивана Киуру» (ASP, 1997)
«Девушка из харчевни. Поёт песни Ивана Киуру» (ASP, 1997)
«Мальчик май. Поёт песни Ивана Киуру» (ASP, 1997)
«Новелла Матвеева» (Moroz Records, 1999)
«Лучшие песни» (Московские окна, 2000)
Собрание сочинений. Т. 1. Отчаянная Мэри (Артель «Восточный ветер», 2001)
Собрание сочинений. Т. 2. Трактир «Четвереньки» (Артель «Восточный ветер», 2001)
Собрание сочинений. Т. 3. Предсказание Эгля (Артель «Восточный ветер», 2002)
Собрание сочинений. Т. 4. Песня засветло (Артель «Восточный ветер», 2002)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Матвеева Новелла Николаевна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^2,0 ^2,1 http://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=19040
↑ ^3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Умерла поэтесса Новелла Матвеева (ռուս.)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (ռուս.) / под ред. О. В. Богданова
↑ https://web.archive.org/web/20210831083719/http://www.kremlin.ru/acts/bank/12496
↑ «Умерла поэтесса Новелла Матвеева». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-06-30-ին. Վերցված է 2020-04-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ {https://rus-lad.ru/news/kto-taynoe-v-yavnom-otkroet-novella-matveeva/}
↑ Сальников, Александр. «Новеллa Матвeeвa: «Конь мой дорогу знает…»». Florida Russian Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-24-ին. Վերցված է 2013-09-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Умерла Новелла Матвеева». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-09-ին. Վերցված է 2016-10-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Крым. (Чьи-то "мнения")». Արխիվացված է օրիգինալից 2023-05-25-ին. Վերցված է 2023-05-25-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «Могила Матвеевой». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-02-19-ին. Վերցված է 2017-02-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / В. Казак ; [пер. с нем.]. — М.: РИК «Культура», 1996. — С. 257. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8.

Գրականություն

Быков Д. Л. Новелла Матвеева // Портретная галерея // Дилетант. — 2019. — № 2.

Արտաքին հղումներ

[_1009799733f708c2-1] 1,0 ^1,1 Матвеева Новелла Николаевна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_81dad51f2efa6bdd-2] 2,0 ^2,1 http://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=19040

[_3f83e6512ea22dd8-3] 3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_c7ba340cc840f1a4-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Умерла поэтесса Новелла Матвеева (ռուս.)

[_b27829ff6d271153-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[_e5ac41a826b0f5c8-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (ռուս.) / под ред. О. В. Богданова

[_20b39a0b9d150bb1-7] ttps://web.archive.org/web/20210831083719/http://www.kremlin.ru/acts/bank/12496

[8] «Умерла поэтесса Новелла Матвеева». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-06-30-ին. Վերցված է 2020-04-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[9] {https://rus-lad.ru/news/kto-taynoe-v-yavnom-otkroet-novella-matveeva/}

[10] Сальников, Александр. «Новеллa Матвeeвa: «Конь мой дорогу знает…»». Florida Russian Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-24-ին. Վերցված է 2013-09-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[11] «Умерла Новелла Матвеева». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-09-ին. Վերցված է 2016-10-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[12] «Крым. (Чьи-то "мнения")». Արխիվացված է օրիգինալից 2023-05-25-ին. Վերցված է 2023-05-25-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[13] «Могила Матвеевой». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-02-19-ին. Վերցված է 2017-02-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[14] Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / В. Казак ; [пер. с нем.]. — М.: РИК «Культура», 1996. — С. 257. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[7]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]