Վիքիպեդիա

Նելսոն Ռոքֆելլեր

ամերիկացի քաղաքական գործիչ

Նելսոն Օլդրիչ Ռոքֆելլեր[6] (անգլ.՝ Nelson Aldrich Rockefeller, հուլիսի 8, 1908(1908-07-08)[1][2][3][…], Բար Հարբոր, Հանքոկ շրջան, Մեն, ԱՄՆ - հունվարի 26, 1979(1979-01-26)[2][3][4][…], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի քաղաքական գործիչ և գործարար, 1974-1977 թվականների ԱՄՆ փոխնախագահ։

Նելսոն Ռոքֆելլեր
անգլ.՝ Nelson Rockefeller
 
Կուսակցություն՝ ԱՄՆ Հանրապետական կուսակցություն
Կրթություն՝ Դարտմուտի քոլեջ և New Lincoln School?
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, արվեստի կոլեկցիոներ, գործարար և բարեգործ
Դավանանք բապտիստություն
Ծննդյան օր հուլիսի 8, 1908(1908-07-08)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Բար Հարբոր, Հանքոկ շրջան, Մեն, ԱՄՆ
Վախճանի օր հունվարի 26, 1979(1979-01-26)[2][3][4][…] (70 տարեկան)
Վախճանի վայր Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Թաղված Rockefeller Family Cemetery և Սլիփի Հոլոու
Դինաստիա Ռոքֆելլերների ընտանիք[5]
Քաղաքացիություն  ԱՄՆ
Ի ծնե անուն անգլ.՝ Nelson Aldrich Rockefeller
Հայր Ջոն Դևիսոն Ռոքֆելլեր Կրտսեր
Մայր Էբբի Օլդրիչ Ռոքֆելլեր
Ամուսին Mary Rockefeller? և Happy Rockefeller?
Զավակներ Nelson Aldrich Rockefeller Jr.?
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ

Պատկանել է Ամերիկայի ամենահարուստ ընտանիքին, նավթային մագնատ Ջոն Դևիսոն Ռոքֆելլերի թոռն է։ Դեյվիդ Ռոքֆելլերի և Արկանզասի նահանգապետ Ուինթրոփ Օ. Ռոքֆելլերի ավագ եղբայրը։

Կենսագրություն խմբագրել

1930-ական թվականների սկզբին աշխատել է Նյու Յորքի, Փարիզի, Լոնդոնի բանկերում։ Այդ ժամանակ էլ նա հոր խնդրանքով, իսկ ավելի ուշ նաև ճարտարապետությամբ հետաքրքրվելու պատճառով, իրեն նվիրել է Նյու Յորքի Ռոքֆելլեր կենտրոնի ստեղծմանը։ 1933 թվականին Նելսոնը պատվիրել է մեքսիկացի հայտնի ձախ հայացքների նկարիչ Դիեգո Ռիվերին Ռոքֆելլեր կենտրոնի նկարը։ Սակայն որմնանկարն ավարտելուց հետո Ռիվերին խնդրել է հեռացնել խորհրդային առաջնորդ Վ. Ի. Լենինի պատկերը, քանի որ նա երկիմաստ արձագանքի էր արժանանում ԱՄՆ-ում։ Երբ նկարիչը հրաժարվել է դա անել, սկանդալ Է առաջացել նրա և Ռոքֆելլերի միջև։ Ռիվերին վճարելուց հետո Ռոքֆելլերը հեռացրել է նրան և ամբողջությամբ ոչնչացրել նրա աշխատանքը։ Երիտասարդ Ռոքֆելլերի «Սա իմ պատն է» արտահայտությունը մեծ տարածում է գտել ԱՄՆ-ում։ Միջադեպը մեծ հնչեղություն է ստացել ԱՄՆ-ում և այլ երկրներում։ Այն լայնորեն լուսաբանվել է ԶԼՄ-ներում և առաջացրել է բուռն քննարկումներ։ Այս պատմությունը հանդիպքում է նաև «Ճոճանակը կճոճվի» (1999) և «Ֆրիդա» (2002) ֆիլմերում։

Քաղաքականության մեջ 1940-ական թվականներից եղել է Հանրապետական կուսակցության անդամ, դեմոկրատ Ռուզվելտին և Թրումանին կից մասնակցել է տարբեր կառավարական հանձնաժողովներին, 1951-1952 թվականներին՝ Միջազգային զարգացման հարցերով խորհրդատվական խորհրդի նախագահ։ Էյզենհաուերի հանրապետական վարչակազմում եղել է նախարարի տեղակալ։ 1954-1955 թվականներին եղել է Էյզենհաուերի նախագահի արտաքին քաղաքականության հարցերով հատուկ օգնական։

1959 թվականից մինչև 1973 թվականը Նյու Յորքի նահանգի նահանգապետը լիբերալի և հանրապետականների չափավոր թևի առաջնորդի համբավ է ունեցել։ Նելսոն Ռոքֆելլերը փորձել է Հանրապետական կուսակցությունից ստանալ իր թեկնածության առաջադրումը նախագահության համար (1964, 1968), սակայն անհաջող։

1974 թվականին Ռիչարդ Նիքսոնի հրաժարականից հետո նախագահ է դարձել նրա երկրորդ փոխնախագահ Ջերալդ Ֆորդը։ Ֆորդը փոխնախագահ էր, քանի որ այդ պաշտոնում ընտրված Սպիրո Ագնյուն ստիպված էր հրաժարական տալ ավելի վաղ, քան ինքը՝ Նիքսոնը։ Ըստ ԱՄՆ Սահմանադրության 25-րդ ուղղման՝ փոխնախագահի պաշտոնը, որտեղ բացվել է թափուր պաշտոն, պետք է փոխարինվեր Կոնգրեսի կողմից՝ նախագահի ներկայացմամբ։ Ֆորդն ընտրել է Ռոքֆելլերին, որը երկար ժամանակ եղել է խոշորագույն նահանգի արդյունավետ նահանգապետը։ Երկու պալատների կոնգրեսականները հետաքրքրվել են ոչ թե թեկնածուի քաղաքական կարողություններով, որոնք անվիճելի էին, այլ նրանով, թե արդյոք նրա գործունեության վրա չի ազդի ֆինանսական էլիտայի ներգրավվածությունը և անձնական հսկայական հարստությունը։ Երկար քննարկումներից հետո 1974 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Ներկայացուցիչների պալատը և Սենատը Ռոքֆելլերին փոխնախագահի պաշտոնում հաստատել են։ Նա դարձել է երկրորդ և առայժմ վերջին փոխնախագահը, որը պաշտոնը ստանձնել է ըստ Սահմանադրության 25-րդ ուղղման՝ Ֆորդից հետո։

Ռոքֆելլերն իր միջոցներով կանգնեցրել և զարդարել է Վաշինգտոնում գտնվող փոխնախագահի նստավայրը, թեև փաստացի այնտեղ չէր ապրում՝ արդեն Վաշինգտոնում տուն ունենալով։ Հեռանալով պաշտոնից՝ նա նստավայրում գտնվող ամբողջ գույթը թողել է պետության սեփականության ներքո, և դրանից օգտվել են հետագա բոլոր փոխնախագահները։ 1976 թվականի սեպտեմբերի 16-ի հրապարակային ելույթներից մեկի ժամանակ հավաքված հիպիները սկսել են ծաղրել Ռոքֆելլերին, այդ ժամանակ նա, բարկանալով, նրանց ցույց է տվել միջին մատը, որը պատկերված է եղել մեծ ճանաչում ստացած լուսանկարում։

1975 թվականի նոյեմբերի 3-ին Ռոքֆելլերը Ֆորդին տեղեկացրել էր, որ իր փոխնախագահությունը դիտարկում է որպես ժամանակավոր և չի պատրաստվում իր հետ համատեղ առաջադրվել 1976 թվականին։ Այս ընտրություններում Ֆորդի փոխնախագահի թեկնածուն հայտնի հանրապետական Բոբ Դոուլն էր, որը հետագայում անհաջող պայքար է մղել 1996 թվականի նախագահական ընտրություններում, սակայն Ֆորդ - Դուլ զույգը պարտվել է դեմոկրատներ Քարթեր-Մոնդեյլ զույգին։

Հանդիսացել է Բիլդերբերգյան ակումբի մշտական անդամ։

Նյու Յորքում պարզունակ արվեստի թանգարանի հիմնադիր։

Նելսոն Ռոքֆելլերը մահացել Է Նյու Յորքում պաշտոնից հեռանալուց 2 տարի անց՝ 1979 թվականի հունվարի 26-ին «սրտի կաթվածից»։ Այդ ժամանակ Ռոքֆելլերի կողքին է եղել փոխնախագահի աշխատակազմի նախկին աշխատակից 25-ամյա Մեգան Մարշակը։ Ռոքֆելելլերի մահից հետո լուրեր էին շրջանառվում, որ Մարշակը նրա սիրուհին էր, և Նելսոնի սրտի կաթվածը եղել է նրանց ինտիմ հանդիպման ժամանակ։

Մրցանակներ և կոչումներ խմբագրել

  • Ազատության նախագահական շքանշան
  • Լեոպալտ Երկրորդի դաշինքի մեծ խաչ
  • Հարավային Խաչի շքանշան
  • «Իտալական Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի մեծ սպա
  • Օրանյան Նասաուի Մեծ Խաչի շքանշան
  • Ացտեկյան արծվի շքանշան
  • Արվեստների և գրականության շքանշանի կոմանդոր
  • Վաստակի շքանշան
  • Ռամոն Մագսայսայ պարգև
  • Չորս Ազատությունների մրցանակ
  • Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ

Ընտանիք խմբագրել

  • Առաջին կինը (1930 թվականից)՝ Մերի Թոդհանթեր Քլարկ Ռոքֆելլեր (1907-1999), ամուսնալուծվել են 1962 թվականին։ Նրանց երեխաներն են
    • Ռոդմանը (1932-2000),
    • Էննը,
    • Սթիվեն Քլարկը (ծնված 1936 թվականին),
    • երկվորյակներ Մերին և Մայքլը (ազգագրագետ ու մարդաբան Մայքլն անհետ կորել է 1961 թվականին Նոր Գվինեայում գիտական արշավախմբի ժամանակ, վերջերս պարզվել է, որ նրան կերել են մարդակերները։ Նա 23 տարեկան էր)։
  • Երկրորդ կինը (1963 թվականից)՝ Մարգարեթ Լարջ Ֆիթլեր Մըրֆի Ռոքֆելլեր (1926-2015)։ Այդ ամուսնությունից ծնվել են
    • Նելսոն կրտսերը (ծնված 1964 թվականին),
    • Մարկը (ծնված 1967 թվականին)։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Discogs — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  5. ↑ 20th Century Press Archives — 1908.
  6. ↑ Распространённая передача фамилии в русских текстах; более точная передача — Рокефеллер

Գրականություն խմբագրել

  • Boyd, Joseph H. Jr.; Holcomb, Charles R. (2012). Oreos and Dubonnet: Remembering Governor Nelson A. Rockefeller. Albany: SUNY Press. ISBN 978-1-4384-4183-2.
  • Colby, Gerard; Dennet, Charlotte (1996). Thy Will be Done, The Conquest of The Amazon: Nelson Rockefeller and Evangelism in the Age of Oil. HarperPerennial. ISBN 0-06-092723-2.
  • Connery, Robert H.; Benjamin, Gerald (1979). Rockefeller of New York; Executive Power in the Statehouse. Ithaca, New York: Cornell University Press.
  • Dagen Bloom, Nicholas. 2019. How States Shaped Postwar America. University of Chicago Press.
  • Deane, Elizabeth (1999). «Transcript: The Rockefellers». American Experience. Boston: PBS. Արխիվացված է օրիգինալից 2000 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 20-ին.
  • Isaacson, Walter (2005) [1992]. Kissinger: A Biography. New York: Simon & Schuster].
  • Kramer, Michael; Roberts, Sam (1976). "I Never Wanted to be Vice-President of Anything!": An Investigative Biography of Nelson Rockefeller. New York: Basic Books.
  • Morris, Joe Alex (1960). Nelson Rockefeller, A Biography. New York: Harper & Brothers.
  • Persico, Joseph E. (1982). The Imperial Rockefeller: A Biography of Nelson A. Rockefeller. New York: Simon & Schuster.
  • Rae, Nicol C. The Decline and Fall of the Liberal Republicans: From 1952 to the Present (1989).
  • Rae, Nicol C. "Rockefeller, Nelson Aldrich"; American National Biography Online Feb. 2000. Access: Oct 21 2014
  • Reich, Cary (1996). The Life of Nelson A. Rockefeller: Worlds to Conquer, 1908-1958. Doubleday. ISBN 9780385246965. (Volume 1 of a comprehensive biography to 1958.
  • Rowland, Donald W., History of the Office of the Coordinator of Inter-American Affairs, US Government Printing Office, 1947.
  • Smith, Richard Norton. On His Terms: A Life of Nelson Rockefeller. New York: Random House, 2014; A standard scholarly biography
  • Maxwell, Allen Brewster, Evoking Latin American collaboration in the Second World War: A study of the Office of the Coordinator of Inter-American Affairs (1940–1946), PhD dissertation, Tufts University, Medford, MA., 1971.
  • Turner, Michael. The Vice-President as Policy-Maker: Rockefeller in the Ford White House (1982).
  • Underwood, James F., and William J. Daniels. Governor Rockefeller in New York: The Apex of Pragmatic Liberalism in the United States (1982)
  • «People & Events: Nelson A. Rockefeller, 1908-1979». American Experience. Boston: WGBH. 2000. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 20-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նելսոն Ռոքֆելլեր» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նելսոն_Ռոքֆելլեր&oldid=9465056» էջից