Նախաճաշ (նկար, Վելասկես)

Նախաճաշ;
տեսակ	գեղանկար
նկարիչ	Դիեգո Վելասկես
տարի	1617
բարձրություն	108,5 սանտիմետր
լայնություն	102 սանտիմետր
ստեղծման վայր	Իսպանիա
ժանր	կենցաղային ժանր
նյութ	յուղաներկ և կտավ
գտնվում է	Պետական Էրմիտաժ
հավաքածու	Պետական Էրմիտաժ
	https://www.wga.hu/html/v/velazque/01/0101velb.html կայք
	Ծանոթագրություններ;
	Luncheon (Velazquez) Վիքիպահեստում

Նախաճաշ, իսպանացի նկարիչ Դիեգո Վելասկեսի նկար։ Ընդգրկված է Պետական Էրմիտաժի հավաքածուում։

Նկարագրություն խմբագրել

Նկարում ձախից պատկերված է ալեհեր մորուքով ծերունի` գորշ վերնազգեստով։ Աջ ձեռքում նա բռնել է վայրի ստեպղինի արմատ։ Նկարի մեջտեղում պատկերված է ծիծաղող պատանի` սպիտակ օձիքով սև վերնազգեստով։ Բարձրացրած ձեռքում նա պահել է ոչ մեծ գավ։ Աջում պատկերված է երիտասարդ տղա, ով հագել է սպիտակ օձիքով դեղին պարեգոտ։ Խումբը նստած է սեղանի մոտ, որը ծածկված է սպիտակ սփռոցով։ Սեղանին դրված է ոստրեներով ափսե։ Ծերունու մոտ դեղնավուն խմիչքով գավաթ է, կենտրոնի մոտ նկանակ է, իսկ մի փոքր աջ` երկու նուռ և դանակ։ Հետին պլանում պատի կենտրոնում կախված է գլխարկ, որի վերևում կախված է սպիտակ օձիք (հավանաբար պատկանում է ծերունուն), աջ կողմում պատից կախված են երկու թուր։

Պատկերված կերպարները ակնհայտորեն ոչ հարուստ իդալգոներ են։ Իսպանացի արվեստագետ Կամոն Անսարը գրել է, որ կաբալիերոները ճաշի ժամանակ սովորաբար «հանում էին օձիքները, դրանք թողնում կախիչին` գլխարկից վերև, ինչպես երեխայի գոգնոց»^[2]։ Նկարում մենք գլխարկն ու օձիքը տեսնում ենք հենց այդ վիճակում։

Նկարը առնչվում է 17-րդ դարում Իսպանիայում մեծ տարածում ունեցող բոդեգոն ժանրին, որը բառացի նշանակում է «պանդոկ»։ Կարծիք է արտահայտվել, որ այսպիսի նկարները կարող էին լինել պանդոկի ցուցանակ կամ ներքին հարդարանքի առարկա, այստեղից էլ նրանց մեծ տարածումը ինչպես երիտասարդ Վելասկեսի (նկարը ստեղծելու ժամանակ Վելասկեսը եղել է 17-18 տարեկան), այնպես էլ նրա գործընկերների ու հետևորդների արվեստում^[3]։

Որոշ հետազոտողներ մատնանշել են նկարի առնչությունը 17-րդ դարում մեծ տարածում ունեցող խաբեբայապատում վեպերի հետ, նույնիսկ նշվել են որոշակի վեպերի որոշակի հատվածներ, օրինակ` Գայա Նունիոն նկարի սյուժեն համեմատել է Մատեո Ալեմանի «Գուսման դե Ալֆարաչե» գրքի դրվագների հետ^[4]։ Կարը կարծում էր, որ նկարը անանուն հեղինակի «Լասարիլիոն Տորմեսից» վեպի նկարազարդման դրվագ է. երիտասարդ ծառան օգտվում է իր ծեր տիրոջ կուրությունից և գողություն կատարում^[5]։ Կեմենովի կարծիքով ներկայացված է Ֆրանսիսկո դե Քվեդոյի «Դոն Պաբլոս անունով խաբեբայի կյանքի պատմությունը» նովելից հատված. տղան ու պատանին խաբեբաներ են, ովքեր պատրաստվում են խաբելու պանդոկ մտած ծերունուն^[6]։ Կագանեն և մի շարք ուսումնասիրողներ էլ կարծում են, որ քիչ հավանական է, որ նկարն առնչություն ունենա խաբեբայապատում վեպերին^[7]։

Նկարը ստեղծվել է մոտավորապես 1617 թվականին և համարվում է Վելասկեսի վաղ շրջանի աշխատանքներից մեկը։ Նրանից ավելի վաղ շրջանի նկարներից հայտնի է միայն «Երաժշտական եռյակը», որը գտնվում է Բեռլինի պատկերասրահում և թվագրվում է 1616-1617 թվականներին։ Թվագրման այս վարկածի օգտին է խոսում տղայի կենտրոնական կերպարը, որի մասին վկայություն կա Վելասկեսի ուսուցիչ Ֆրանսիսկո Պաչեկոյի մոտ. «Դիեգո Վելասկես դա Սիլվան, երբ եղել է դեռահաս, .... պահել է գյուղացի տղա, ով նրա համար հանդես էր գալիս որպես բնորդ` տարբեր դիրքերի ու գործողությունների համար. մեկ ծիծաղում էր, մեկ լաց էր լինում` առանց որևէ դժվարության»^[8]։ Այս տղային Վելասկեսը պատկերել է մի քանի նկարներում` սկսած «Երաժշտական եռյակից» մինչև 1620 թվականի նկարները, և ամեն նկարի հետ զգալի է դառնում, որ նա մեծանում է. նրա տարիքային տարբերություննները խոսում են այն մասին, որ նկարը ստեղծվել է 1616 թվականից հետո, սակայն 1618 թվականից ոչ շուտ^[9]։

Արտահայտվել է ենթադրություն, որ Վելասկեսի պատկերած աջ կերպարում նկարիչը ներկայացրել է հենց իրեն։ Դա բացատրվում էր այն հանգամանքով, որ կերպարն այնպես է նայում, ինչպես նկարիչը կպատկերեր ինքն իրեն հայելու մեջ նայելիս, և որ այդ տարիքը մոտավորապես համապատասխանում էր հենց Վելասկեսի տարիքին` նկարը ստեղծելու պահին։ Տեսակետ է հայտնվել նաև, որ կերպարը նմանություն ունի Վելասկեսի հետ` հղում անելով ավելի վաղ շրջանի ինքնադիմանկարի` «Երիտասարդ իսպանացի ազնվական» նկարին. այս նկարը թվագրվում է 1630-1631 թվականներին և գտնվում է Մյունխենի Հին պինակոտեկում^[10]։ Սակայն մասնագետների մեծ մասը այս վարկածը չի ընդունում^[9]։

Հայտնաբերում և պահպանում խմբագրել

Նկարի ծագումը բացահայտված չէ։ Էրմիտաժում այն հաշվառված է եղել` սկսած 1773 թվականից։ Մինչև 19-րդ դարի վերջը համարվել է անհայտ նկարչի աշխատանք և պահվել է Տավրիկյան պալատում և Էրմիտաժի պահեստանոցներում` մնալով գրեթե անհայտ։ 1895 թվականին Էրմիտաժի կատալոգում այն արդեն վերագրվել է Վելասկեսին, և այդ ժամանակից ի վեր նկարի հեղինակային պատկանելությունը չի վիճարկվել^[11]։ Ցուցադրվում է Նոր Էրմիտաժի շենքում` 239-րդ սրահում (Իսպանական արվեստ)^[12]։

Պետական Էրմիտաժում իսպանական գեղանկարչության պահապան Լ. Կագանեն, վերլուծելով նկարը, գրել է.

Նկարչի ուշադրությունը կենտրոնացված է ծավալների ցուցադրմանը։ Նա մոդելավորում է ձևերը` ցանկանալով լակոնիզմի ու հարթության տպավորություն թողնել, ինչպես դա 19-րդ դարում փորձել է անել Սեզանը։ Աջևի պլանի նատյուրմորտը` առարկաների ժլատությամբ և կտրված ռիթմով, բնորոշ է այս ժանրի իսպանացի վարպետներին։ Նկարիչն ընդգծում է գեղանկարչության պատրանքային հնարավորությունները. նա դանակը տեղադրել է սեղանի ծայրին, որը կարծես կտրում է նկարի հարթությունը։

- Լյուդմիլա Կագանե^[13]

1972 թվականին ԽՍՀՄ-ի կապի նախարարությունը թողարկել է նամականիշ` այս նկարի պատկերով։ Նամականիշի արժեքը եղել է 4 կոպեկ։

Բուդապեշտի կերպարվեստի թանգարանում պահվում է Վելասկեսի համանուն նկարը, որն ունի համանման կոմպոզիցիա, իսկ ծերունու կերպարը գրեթե ամբողջությամբ համընկնում է։ Հետազոտողների մեծ մասը նկարի բուդապեշտյան տարբերակը համարում է ավելի ուշ շրջանի անդրադարձ` կարծելով, որ այն գրվել է 1618-1619 թվականներին։ Այն ներառված է եղել Էստերհազիների հավաքածուի մեջ^[14]։

Հայտնի են նկարի մոտ յոթ տարբերակներ, սակայն հաստատապես Վելասկեսի վրձնին են վերագրում Էրմիտաժի և Բուդապեշտի տարբերակները։ Մնացած տարբերակները վերագրում են նրա վարպետանոցին կամ հետագա հետևորդներին։

Պատկերասրահ խմբագրել

Դիեգո Վելասկես, «Նախաճաշ», մոտ 1618—1619 Բուդապեշտի կերպարվեստի թանգարան
Դիեգո Վելասկես, «Երիտասարդ իսպանացի ազնվական», մոտ 1630—1631, Հին պինակոտեկ (Մյունխեն)
ԽՍՀՄ նամականիշ № 4156, 1972, «Արտասահմանյան գեղանկարչությունը ԽՍՀՄ-ի թանգարաններում» շարք

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+Paintings/32729/
↑ Camón Aznar J. Velázquez. — Madrid, 1964. — Vol. 1. — P. 195—198.
↑ Mayer A. L. Über einigeVelazques zu Utrecht zugeschribene Stilleben und Genrebilden // Monatshefte für Kunstwissenschaft. — VIII. — 1915. — S. 124; Haraszti-Takács M. Spanish Genre Painting in the Seventeenth Century. — Budapest, 1983. — P. 218—219.
↑ Gaya Nuño J. A. Peinture picaresque // L’Oleil. — No 84. — 1961. — December. — P. 56.
↑ Kahr M. Velázquez. The Art of Painting. — NY, 1976. — P. 16—19.
↑ Кеменов В. С. Веласкес в музеях СССР. — Л., 1977. — С. 5—39.
↑ Каганэ Л. Л., Костеневич А. Г. Государственный Эрмитаж. Испанская живопись XV — начала XX века. Каталог коллекции. — СПб..: Изд-во Государственного Эрмитажа, 2008. — С. 69—71.
↑ Pacheco F. El arte de la pintura, su antigüedad y grandezas (Sevilla, 1649) / Ed., intr. y notas de Bonaventura Bassegoda I Huigas. — Madrid, 1990. — P. 527—528.
↑ ^9,0 ^9,1 Каганэ Л. Л., Костеневич А. Г. Государственный Эрмитаж. Испанская живопись XV — начала XX века. Каталог коллекции. — СПб..: Изд-во Государственного Эрмитажа, 2008. — С. 72.
↑ Pemán C. Sobre autorretratos de juventud de Velázquez // Varia Velazqueña. — Madrid, 1960. — P. 303—311.
↑ Каганэ Л. Л., Костеневич А. Г. Государственный Эрмитаж. Испанская живопись XV — начала XX века. Каталог коллекции. — СПб..: Изд-во Государственного Эрмитажа, 2008. — С. 69, 75.
↑ Государственный Эрмитаж. — Веласкес де Сильва, Диего. «Завтрак».
↑ Каганэ Л. Испанская живопись XVI—XVIII веков в Эрмитаже. Очерк-путеводитель. — Л.: Аврора, 1977. — С. 71—72.
↑ «Szépművészeti Múzeum. — Diego Rodríguez de Silva y Velázquez. «Étkezők»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.

[_afa2b4027d1626eb-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+Paintings/32729/

[2] Camón Aznar J. Velázquez. — Madrid, 1964. — Vol. 1. — P. 195—198.

[3] Mayer A. L. Über einigeVelazques zu Utrecht zugeschribene Stilleben und Genrebilden // Monatshefte für Kunstwissenschaft. — VIII. — 1915. — S. 124; Haraszti-Takács M. Spanish Genre Painting in the Seventeenth Century. — Budapest, 1983. — P. 218—219.

[4] Gaya Nuño J. A. Peinture picaresque // L’Oleil. — No 84. — 1961. — December. — P. 56.

[5] Kahr M. Velázquez. The Art of Painting. — NY, 1976. — P. 16—19.

[6] Кеменов В. С. Веласкес в музеях СССР. — Л., 1977. — С. 5—39.

[7] Каганэ Л. Л., Костеневич А. Г. Государственный Эрмитаж. Испанская живопись XV — начала XX века. Каталог коллекции. — СПб..: Изд-во Государственного Эрмитажа, 2008. — С. 69—71.

[8] Pacheco F. El arte de la pintura, su antigüedad y grandezas (Sevilla, 1649) / Ed., intr. y notas de Bonaventura Bassegoda I Huigas. — Madrid, 1990. — P. 527—528.

[ReferenceA-9] 9,0 ^9,1 Каганэ Л. Л., Костеневич А. Г. Государственный Эрмитаж. Испанская живопись XV — начала XX века. Каталог коллекции. — СПб..: Изд-во Государственного Эрмитажа, 2008. — С. 72.

[10] Pemán C. Sobre autorretratos de juventud de Velázquez // Varia Velazqueña. — Madrid, 1960. — P. 303—311.

[11] Каганэ Л. Л., Костеневич А. Г. Государственный Эрмитаж. Испанская живопись XV — начала XX века. Каталог коллекции. — СПб..: Изд-во Государственного Эрмитажа, 2008. — С. 69, 75.

[12] Государственный Эрмитаж. — Веласкес де Сильва, Диего. «Завтрак».

[13] Каганэ Л. Испанская живопись XVI—XVIII веков в Эрмитаже. Очерк-путеводитель. — Л.: Аврора, 1977. — С. 71—72.

[14] «Szépművészeti Múzeum. — Diego Rodríguez de Silva y Velázquez. «Étkezők»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]