Յոսա Բյուսոն կամ Յոսա Նո Բյուսոն (ճապ.՝ 与謝 蕪村, 1716հունվարի 17, 1784[5]), Էդո ժամանակաշրջանի ճապոնացի բանաստեղծ և նկարիչ։ Մացուո Բասյոյի և Կոբայասի Իսսայի հետ համարվում է Էդո ժամանակաշրջանի մեծագույն պոետներից մեկը։ Հայտնի է նաև հայգան, որպես արվեստի ոճ ավարտին հասցնելու[6], հայբունի արձակով աշխատելու և չինական-ճապոնական պոեզիայի ոճերը միաձուլելու փորձերով[7]։

Յոսա Բյուսոն
ճապ.՝ 与謝蕪村
Ծնվել է1716[1][2][3][…]
ԾննդավայրKema (Japan), Miyakojima-ku, Օսակա, Ճապոնիա
Վախճանվել էհունվարի 17, 1784(1784-01-17)[4]
Վախճանի վայրHeian-kyō
ԳերեզմանKonpuku-ji
Մասնագիտությունhaiku poet, գրող, նկարիչ և գեղագիր
ՔաղաքացիությունՃապոնիա
ԺանրերՀոքու
Ուշագրավ աշխատանքներSnowclad Houses in the Night? և Ten Pleasures?
 Yosa Buson Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

 
Սյաո Հին հետապնդում է Հան Սիին։Նկարիչ՝ Յոսա Բյուսոն (Նոմուրա արվեստի թանգարան)։

Վաղ կյանք, ուսում, ճանապարհորդություններ խմբագրել

Բյուսոնը ծնվել է Սեթցու նահանգի Կեմա գյուղում (ներկայիս Կեմա, Մյակոձիմա վարչական շրջան, Օսակա)։ Իսկական ազգանունը՝ Տանիգուչի։ Բյուսոնի մանկության մասին գրեթե ոչ մի տեղեկություն չկա, բայց տարածված է այն կարծիքը, որ նա գյուղապետի ապօրինի որդին է եղել և Յոզայից միգրանտ աշխատող[8]։ Ըստ Տնիգուչի ընտանիքի Յոսանոյում (Կիոտո), Բյուսոնը Ջեն անունով աղախնի որդին է եղել, որը եկել էր Օսակա աշխատելու և երեխա էր ունեցել իր տիրոջից։ Ջենի գերեզմանը պահպանվել է Յոսանոյում։ Բանահյուսության համաձայն երիտասարդ Բյուսոնի մասին հոգ են տարել Յոսանոյում, Սեյակու-Ջի տաճարում և հետագայում, երբ Բյուսոնը վերադարձել է Տանգո նահանգ, տաճարաին նվիրել է նկարազարդ պինգֆենգ[9]։

Մոտ 20 տարեկանում Բյուսոնը տեղափոխվել է Էդո (ներկայիս Տոկիո)։ Բանաստեղծական արվեստ սովորել է հայկայի վարպետ Հայանո Հաջինիի հովհանավորության տակ, որը տունը, որտեղ ուսուցանել է անվանել է Յահանտայ (Կեսգիշերային տաղավար)։ Հաջինիի մահից հետո, Բյուսոնը տեղափոխվել է Շիմոսա նահանգ (ներկայիս Իբարակի պրեֆեկտուրա)։ Հետևելով իր կուռք Մացույո Բաշոյի հետքերին՝ Բյուսոնը ճանապարհորդել է հյուսիսային Հոնշուի վայրի անտառներ, ինչի ոգեշնչման աղբյուր է հանդիսացել Բասյոի հայտնի ճամփերդական օրագիրը՝ Oku no Hosomichi (Նեղ ճանապարհ դեպի ինտերիեր)։ Նա հրապարակել է իր ճամփորդական գրառումները 1744 թվականին՝ առաջին անգամ հրապարակելով Բյուսոն անվան տակ։

Ճանապարհորհորդելով Ճապոնիայի տարբեր շրջաններ, այդ թվում՝ Տանգո (ներկայիս Կիոտոյի պրեֆեկտուրայի հյուսիս) և Սանուկի նահանգ (ներկայիս Կագավա պրեֆեկտուրա), Բյուսոնը բնակություն է հաստատել Կիոտո քաղաքում 42 տարեկան հասակում։ Մոտավորապես այս ժամանակահատվածում նա սկսել է գրել Յոսա անվան տակ, որը նա վերցրել է իր մոր ծննդավայրից (Յոսա, Տանգո նահանգ)[10]։

1754-1757 թվականներին Բյուսոնն աշխատել է հայգա ոճի մագաղաթների հավաքածուի վրա (Buson yōkai emaki)[11]։

Բյուսոնն ամուսնացել է 45 տարեկան հասակում և ունեցել մեկ աղջիկ Կունո անունով։ 51 տարեկան հասակում նա թողնում է կնոջն ու աղջկան Կիոտո քաղաքում և գնացել Սանուկի նահանգ՝ աշխատելու բազմաթիվ ստեղծագերծությունների վրա[12]։

 
Ագռավներ և բազեներ։Նկարիչ՝ Յոսա Բյուսոն։

Հետագա աշխատանք, մահ խմբագրել

Կրկին Կիոտո վերադառնալուց հետո ստեղծագործել և դասավանդել է պոեզիա Սումիայում։ Նա իր աշակերտներին ընտրել է Բասյոի չորս աշակերտների օրինակով՝ Կիկակու, Կյորայ, Ռանեցու և Սոդո[13]։

Բյուսոնը մահացել է 68 տարեկան հասակում և թաղվել է Կոնպոիկու-Ջի տաճարում Տոկիոյում։

Նախկինում մահվան պատճառը ախտորոշվել է որպես ծանր փորլուծություն, սակայն վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ սրտամկանի ինֆարկտ է եղել[14]։

Նրա աշխատանքները պահվում են աշխարհի բամաթիվ թանգարաններում, ներառյալ Սիեթլի արվեստի թանգարանը[15], Մետրոպոլիտեն արվեստի թանգարանը[16], Միչիգանի համալսարանի արվեստի թանգարանը[17], Հարվարդի արվեստի թանգարանը[18], Վուսթեր արվեստի թանգարանը[19], Կիմբելլ արվեստի թանգարանը[20], և Բրիտանական թանգարանը[21]։

Բյուսոնական պոեզիա, նկարներ խմբագրել

Բյուսոնը կարծում էր, որ պոեզիան պետք է լինի բնական, առանց խիստ կանոնների և պահանջների։ Յահանտայում ուսումն իր մեջ խթանել էր թեթև մոտեցում դեպի արվեստը՝ ընդգծելով անհատական ոճն, այլ ոչ թե վարպետի աշխատանքը կրկնօրինակելը։ Քանի որ Բյուսոնի մոտ բացակայում էր իր ժամանակների ժամանակակից արվեստի նորարարությունների հանդեպ հետաքրքրությունը, նրա ստեղծագործությունները համարվում էին հնացած։

Մյուս կողմից Բյուսոնի նկարները իր ժամանակաշրջանում բավականին լայն տարածում ունեին։ Նկարները Բյուսոնի եկամտի հիմնական աղբյուրն էին հանդիսանում, ուստի նա չէր կարող նույն մոտեցումը ցուցաբերել ինչ պոեզիային[7]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. Digital Library for Dutch Literature (նիդերլ.) — 1999.
  3. Benezit Dictionary of ArtistsOUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  4. https://www.britannica.com/biography/Buson
  5. «Buson (Japanese artist and poet) - Britannica Online Encyclopedia». Britannica.com. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 17-ին.
  6. 都島区役所総務課 (1996). 蕪村と都島 (Japanese). Japan: 都島の歴史に関する調査研究委員会. էջ 2.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  7. 7,0 7,1 An Edo anthology : literature from Japan's mega-city, 1750-1850. Shinji Nobuhiro, Kenji Watanabe, Sumie Jones, Howard Hibbett, 延広真治, 渡辺憲司. Honolulu: University of Hawaiʻi Press. 2013. ISBN 978-0-8248-3776-1. OCLC 859157616.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  8. An Edo anthology : literature from Japan's mega-city, 1750-1850. Shinji Nobuhiro, Kenji Watanabe, Sumie Jones, Howard Hibbett, 延広真治, 渡辺憲司. Honolulu: University of Hawaiʻi Press. 2013. ISBN 978-0-8248-3776-1. OCLC 859157616.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  9. «与謝野蕪村/遅咲きの文人 丹後の寄り道». The Nikkei, morning edition. 2019 թ․ հոկտեմբերի 6. էջեր 9–11.
  10. Henry Trubner, Tsugio Mikami, Idemitsu Bijutsukan. Treasures of Asian art from the Idemitsu Collection. Seattle Art Museum, 1981. 978-0-932216-06-9 p174
  11. Zusetsu Yōkaiga no keifu. 京極夏彦, Hyōgo Kenritsu Rekishi Hakubutsukan, Kyōto Kokusai Manga Myūjiamu, 兵庫県立歴史博物館., 京都国際マンガミュージアム. (Shohan ed.). Tōkyō: Kawade Shobō Shinsha. 2009. ISBN 978-4-309-76125-1. OCLC 319499848.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  12. Shin 'chi, Fujita (2012). 別冊太陽 与謝蕪村 画俳ふたつの道の達人 (Japanese). Japan: 平凡社. էջ 170. ISBN 978-4-582-92202-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  13. S Addiss, The Art of Haiku (2012) p. 192
  14. Sugiura, Morikuni (2008). 江戸期文化人の死因 (Japanese). Japan: 思文閣出版. ISBN 978-4-7842-1422-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  15. «Works – Yosa Buson – Artists – eMuseum». art.seattleartmuseum.org. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
  16. www.metmuseum.org https://www.metmuseum.org/art/collection/search/671023?searchField=All&sortBy=Relevance&ft=Yosa+Buson&offset=0&rpp=20&pos=1. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
  17. «Exchange: Crows Flying Through Rain». exchange.umma.umich.edu. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
  18. Harvard. «From the Harvard Art Museums' collections Crossing a Mountain Stream by a Bridge». harvardartmuseums.org (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
  19. «Travelers on Horseback on a Mountain in Spring | Worcester Art Museum». www.worcesterart.org. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
  20. «Landscape with a Solitary Traveler | Kimbell Art Museum». www.kimbellart.org (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.
  21. «hanging scroll; painting | British Museum». The British Museum (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 7-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել