Յոհան Գոթֆրիդ Հերդեր (գերմ.՝ Johann Gottfried Herder, օգոստոսի 25, 1744(1744-08-25)[1][2][3][…], Մորոնգ, Պրուսիայի թագավորություն[1][3][4] - դեկտեմբերի 18, 1803(1803-12-18)[1][2][5][…], Վայմար, Սաքսեն-Վայմար, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[1][6][4]), գերմանացի փիլիսոփա, գրող, լուսավորիչ։ Նրա «Գաղափարներ մարդկության պատմության փիլիսոփայության շուրջ» (մաս 1-4, 1784-1791 թվականներ) երկը համակված է այն գաղափարով, որ մարդկային պատմության ամեն մի դարաշրջան յուրահատուկ է։ Հերդերը ընդգծում է տարբեր ժողովուրդների, մասնավորապես՝ հարավ-սլավոնական ժողովուրդների հոգևոր մշակույթի յուրահատկությունը։ Այստեղ Հերդերը խոսում է նաև հայերի ու Հայաստանի մասին։ Հայերենը համարելով «հնադարյան հրաշալի լեզու»՝ նա նշում է, որ այդ լեզուն կրող ժողովրդի երկիրը դարեր շարունակ ասպատակել են պարսիկները, հռոմեացիները, թուրքերը և ուրիշներ, որոնք խոչընդոտել են նրան՝ կառուցելու «գիտության ու պետության իր շենքը»։ Հերդերը մարդկության զարգացման բարձրագույն սկզբունքը համարել է մարդկայնության, այսինքն՝ բանականության ու արդարության իրականացումը («Նամակներ մարդկայնությունը խրախուսելու մասին», 1794-1797 թվականներ)։ Մարդասիրությունը դիտելով որպես մարդուն բնորոշ սկզբունք, որն ի սկզբանե հատուկ է նրան և բնութագրում է նրա էությունը, Հերդերը այդ կապակցությամբ մարդուն օրգանական աշխարհում դիտում է որպես «բնության առաջին ազատարձակի», որը երկակի ծագում ունի՝ բնական ու հոգևոր։ Գրել է «Գերմանական նորագույն գրականության մասին։ «Պատառիկներ» (1766-1768 թվականներ), «Քննադատական թավուտներ» (1769 թվական), «Հին և նոր ժամանակներում ժոդովուրդների բարքերի վրա բանաստեղծական արվեստի ազդեցության մասին» (1781 թվական) և այլ աշխատություններ։ «Ուսումնասիրություն լեզվի ծագման մասին» (1772 թվական), «Շեքսպիր» և «Հատված Օսիանի ու հին ժողովուրդների երգերի վերաբերյալ նամակագրությունից» (1773 թվական) գործերում Հերդերը ստեղծեց ժողովրդական պոեզիայի տեսությունը, որը դարձավ «Գրոհի և փոթորկի» գրական մանիֆեստը։
Յոհան Գոթֆրիդ Հերդեր գերմ.՝ Johann Gottfried Herder
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 377)։
.svg){kind=small}
