Վիքիպեդիա

Յոզեֆ Ցիգեր-Հրոնսկի

սլովակ գրող (1896-1960)

Յոզեֆ Ցիգեր-Հրոնսկի (սլովակ.՝ Jozef Cíger-Hronský, փետրվարի 23, 1896(1896-02-23)[1][2][3], Զվոլեն, Սլովակիա - հուլիսի 13, 1960(1960-07-13)[1][2][3], Լուխան, Բուենոս Այրես, Արգենտինա), սլովակ գրող, դրամատուրգ, ուսուցիչ, հրապարակախոս, քարտուղար և Սլովակիայի «Սլովակյան մատիցա» (սլովակ.՝ Matica slovenská) ազգային կրթական մշակութային միության ղեկավարներից մեկը[4][5]։

Յոզեֆ Ցիգեր-Հրոնսկի
սլովակ.՝ Jozef Cíger-Hronský
Ծնվել էփետրվարի 23, 1896(1896-02-23)[1][2][3]
ԾննդավայրԶվոլեն, Սլովակիա
Վախճանվել էհուլիսի 13, 1960(1960-07-13)[1][2][3] (64 տարեկան)
Վախճանի վայրԼուխան, Բուենոս Այրես, Արգենտինա
ԳերեզմանNational Cemetery in Martin
Մասնագիտությունգրող, մանկագիր, նկարիչ և խմբագիր
Լեզուսլովակերեն
Ժանրերարձակ և պիես
 Jozef Cíger-Hronský Վիքիպահեստում

Հրոնսկին սերտորեն կապված է եղել Հլինկայի Սլովակիայի ժողովրդական կուսակցության և պատերազմի ժամանակ Սլովակիայի պետության հիմնադրման հետ, ուստի 1945 թվականից հետո գաղթել է Արգենտինա, որտեղ էլ մահացել է։

Կենսագրություն

խմբագրել

Վաղ տարիներ

խմբագրել

Յոզեֆը ծնվել է Զվոլենում, ատաղձագործ Պետր Պավել Ցիգերի և Ժոզեֆինա Չիգերովայի (ծնունդով` Մարկովա) ընտանիքում։ Նա յոթ երեխաներից էր՝ ուներ չորս եղբայր և երեք քույր։ Նա ամուսնացել է Աննա Վալերիայի՝ Ռուժինակովայի հետ, ում հետ ունեցել է որդի` Յուրայը։

Կրթություն

խմբագրել

1902-1907 թվականներին հաճախել է Զվոլենի ժողովրդական դպրոցի մասնաճյուղը, ավելի ուշ՝ 1907-1910 թվականներին՝ Կրուպինայի բուրգերական` հանրակրթական դպրոց, իսկ վերջապես 1910-1914 թվականներին ավարտել է իր կրթությունը Հունգարիայի մանկավարժական քոլեջում, Լևիցեում։ Հետո դասավանդել է։

Գործունեություն

խմբագրել

Մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմին։ 1917-1918 թվականներին ծառայել է որպես հետևակ իտալական ռազմաճակատում։ Հետագայում՝ 1928-1945 թվականներին, աշխատել է որպես «Slniečko» (Արև) մանկական ամսագրի խմբագիր։ 1933 թվականին դարձել է «Սլովակյան մատիցա» միության քարտուղար, իսկ ավելի ուշ՝ 1940 թվականին՝ նրա ղեկավար՝ այդ պաշտոնում մնալով մինչև 1945 թվականը[5][6]։

1930-ականների վերջերին միացել է Հլինկայի Սլովակյան ժողովրդական կուսակցությանը։ 1944 թվականին Սլովակիայի ազգային ապստամբությունից հետո ձերբակալվել է, սակայն որոշ ժամանակ անց ազատվել է բանտից։

Սլովակիայի Առաջին Հանրապետության պարտությունից հետո հալածանքներից վախենալով՝ արտագաղթել է Ավստրիա, այնուհետև Իտալիա և վերջապես, 1948 թվականին հաստատվել Արգենտինայում, որտեղ որպես դիզայներ աշխատել է տեքստիլ գործարանում։ Անգամ տարագրության մեջ նա չի հրաժարվել իր գրական գործից։

Արգենտինայում ստեղծել է «Արտասահմանյան Սլովակյան մատիցա» ( Zagranichna Matica Slovakskaya ) միությունը։ Եղել է արտերկրում Սլովակիայի ազգային խորհրդի նախագահը և արտասահմանում սլովակ գրողների և նկարիչների ասոցիացիայի պատվավոր նախագահը[6]։

Մահացել է 1960 թվականին, Արգենտինայում։

1989 թվականի թավշյա հեղափոխությունից հետո նրա աճյունը տեղափոխվել է Չեխոսլովակիա, այնուհետև հանդիսավոր կերպով վերաթաղվել Մարտին քաղաքի ազգային գերեզմանատանը, 1993 թվականին։

Ստեղծագործություն

խմբագրել
 
Համատեղ գերեզման Ջ. Զիգեր-Գրոնսկին և բանաստեղծ Ստեֆան Կրչմերին Մարտին քաղաքի ազգային գերեզմանատանը

Յ. Ցիգեր-Հրոնսկին այսպես կոչված քնարական արձակի ներկայացուցիչ է։ Նա Սլովակիայի ամենասիրված մանկագիրներից է։ Որպես արձակագիր իր դեբյուտը կատարել է 1920-ականներին։ Նրա առաջին գիրքը՝ Kremnické povesti (Կրեմնիցի լեգենդները, 1920), նախատեսված էր պատանիների համար, որին հաջորդել են մի շարք այլ հայտնի մանկական և պատանեկան գրքեր[6]։

Հրոնսկիի գրական գործունեության գագաթնակետը նրա պատմվածքներն ու վեպերն են։ Մեծ մասամբ մշակել է գյուղական կյանքի մոտիվներ՝ քնարական և հումորային ոճով։ Արգենտինայում նա գրել է «Svet na Trasovisku» (1958թ. Աշխարհը մավրի վրա) ժամանակակից պատմական մեծ վեպը, որտեղ նա հանդես է եկել ընդդեմ Սլովակիայի 1944 թվականի ապստամբության։ Ըստ նրա` ապստամբությունը «պատմության պղտոր հորձանուտի» և Սլովակիայի դեմ օտար տերությունների աշխատանքի դրսևորումն էր[6]։

Ամենահայտնի ստեղծագործությունը Յ. Ցիգեր-Հրոնսկու «Յոզեֆ Մակ» վեպն է, որում հեղինակը փորձել է առասպել ստեղծել սլովակիայի մասին։ Նա ճանաչում է ձեռք բերել կենդանիների մասին իր հեքիաթներով («Խիզախ փոքրիկ նապաստակը», «Աֆրիկայում խիզախ փոքրիկ նապաստակը», «Բուդկաչիկը և Դուբկաչիկը», «Երեք խելացի փոքրիկ այծերը»)։ Սլովակիայի առաջին մանկական գեղարվեստական և պատմական ստեղծագործության հեղինակն է իր «Բազե վարժեցնող Թոմասը» պատմվածքով։

Գրողի ստեղծագործությունները թարգմանվել են բազմաթիվ լեզուներով՝ անգլերեն, գերմաներեն, լեհերեն, ռուսերենչեխերեն։

Ստեղծագործությունների ընտրանի

խմբագրել

Արձակ

խմբագրել

Արձակը ռեալիստական ​​է՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով մարդկանց և նրանց սոցիալական և բարոյական խնդիրներին[6]։

  • 1923 - U nás (պատմվածքների ժողովածու)
  • 1925 - Domov (պատմվածքների ժողովածու)
  • 1927 - Žltý dom v Klokočove (վեպ)
  • 1929 - «Մեղրե սիրտ» (Medové srdce), պատմվածքների ժողովածու
  • 1930 - «Բժիշկ Ստանկովսկու մարգարեությունը» (Proroctvo doktora Stankovského ), վեպ
  • 1932 - Չլիբ (վեպ)
  • 1932 - Podpolianske rozprávky (պատմվածքների ժողովածու)
  • 1933 - Յոզեֆ Մակ (վեպ)[7]
  • 1933 - Tomčikovci (պատմվածքների ժողովածու)[8]
  • 1934 - Sedem sŕdc («Սրտի յոթ», վեպ)
  • 1938 - Jarný vietor a iné rozprávky («Գարնանային քամի և այլ հեքիաթներ»)
  • 1939 - «Ճանապարհների խաչմերուկում» (Na krížných cestách), վեպ
  • 1940 - «Ճանապարհորդություն սլովակյան Ամերիկայով» (Cesta slovenskou Amerikou), ճանապարհորդական նշումներ
  • 1940 - «Գրագիր Գրաչը» (Pisár Gráč), վեպ
  • 1944 - «Բուկվովի բակում» (Na Bukvovom dvore), վեպ
  • 1944 - Ճանճի համը (Šmáková mucha), վեպ
  • 1947 - «Երեք տերև» (Tri listy)
  • 1947 - «Թալիսման վաճառող Լիբերիուս Գայուսը Պորտա Կոլինայից» (Predávač talizmanov Liberius Gaius od Porta Colina ), վեպ
  • 1948 - «Անդրեաս Բուր վարպետ» (Andreas Búr Majster ), վեպ
  • 1960 - «Աշխարհը արահետի վրա» (Svet na trasovisku ), վեպ
  • 1997 - «Կտրած ապակե գավաթը» (Pohár z brúseného skla), պատմվածքների ժողովածու

Դրամատուրգիա

խմբագրել
  • 1926 - «Մավրական ընկերություն» (Firma Moor), երեք գործողությամբ դրամա նախերգանքով
  • 1929 - «Կարմիր եռանկյունի» (Červený trojuholnik)
  • 1929 - «Վերադարձ» (Návrat)[9]:

Մանկապատանեկան ստեղծագործություններ

խմբագրել
  • 1924 - «Ամենաերիտասարդ Զավոդսկին» (Najmladši Závodský)
  • 1925 - «Կրեմնիցայի ասեկոսեներ» (Kremnicke povesti)
  • 1926 - «Յանկո Հրաշոկ» (Janko Hrášok)
  • 1928 - «Բուխարի տակ» (Pod kozúbkom)
  • 1930 - «Քաջ նապաստակ» (Smelý Zajko)
  • 1931 - «Քաջ նապաստակը Աֆրիկայում» (Smelý Zajko v Afrike)
  • 1931 - «Թաղված սուրը» (Zakopany meč)
  • 1932 - «Բուդկաչիկ և Դուբկաչիկ» (Budkáčik a Dubkáčik)
  • 1932 - «Բազե որսացող Թոմաշը» (Sokoliar Tomáš)
  • 1932 - «Բրոնդի հեքիաթները» (Brondove rozprávky)
  • 1932 - «Քեռի Կուրկովսկու զվարճանքը» (Zábavky strýca Kurkovského)
  • 1933 - «Ոսկե անձրև» (Zlatý dážď)
  • 1934 - «Ոսկե ժամացույց» (Zlaté hodinky)
  • 1935 - Հորեղբոր կարուսել (Strýcovo vrtielko)
  • 1936 - «Երեք հեքիաթ» (Tri rozprávky)
  • 1937 - «Ոսկեմազիկ քույրը» (Zlatovlasá sestra)
  • 1939 - «Բուդատինի Ֆրգաչովցի» (Budatínski Frgáčovci)
  • 1940 - «Երեք իմաստուն այծ» (Tri múdre kozliatka)
  • 1941 - «Երեք եղբայրներ» (Traja bratia)

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  4. ↑ «Յոզեֆ Ցիգեր-Հրոնսկիի կյանքն ու ստեղծագործությունները». web.archive.org. 2014 թ․ հունվարի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 2. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  5. ↑ 5,0 5,1 admin. «História Matice slovenskej». Matica slovenská (սլովակերեն). Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 21-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Hronský, Jozef». www.biolex.ios-regensburg.de. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 21-ին.
  7. ↑ s.r.o, Knihobot. «Jozef Mak». bookbot.com (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 21-ին.
  8. ↑ Databazeknih.cz. «Tomčíkovci - kniha». www.databazeknih.cz. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 21-ին.
  9. ↑ «Náučna stránka o J. C. Hronskom - Literárne diela». jchronsky.estranky.sk. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 21-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոզեֆ Ցիգեր-Հրոնսկի» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յոզեֆ_Ցիգեր-Հրոնսկի&oldid=9979589» էջից