Յոզեֆ Ռոտ
Յոզեֆ Ռոտ, (գերմ.՝ Moses Joseph Roth, սեպտեմբերի 2, 1894[1][2][3][…], Բրոդի, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա[4] - մայիսի 27, 1939[4][1][2][…], Փարիզ[4]) ավստրիացի գրող և լրագրող։
Յոզեֆ Ռոտ գերմ.՝ Joseph Roth | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծննդյան անուն | գերմ.՝ Moses Joseph Roth |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 2, 1894[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Բրոդի, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա[4] |
| Վախճանվել է | մայիսի 27, 1939[4][1][2][…] (44 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Փարիզ[4] |
| Գերեզման | Cimetière parisien de Thiais |
| Մասնագիտություն | գրող, լրագրող և դրամատուրգ |
| Լեզու | գերմաներեն |
| Քաղաքացիություն |  Ավստրիա և  Ցիսլեյտանիա |
| Կրթություն | Վիեննայի համալսարան |
| Ժանրեր | երգիծանք |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Radetzky March?, Job? և The Emperor's Tomb? |
| Համատեղ ապրող | Irmgard Keun? |
 | |
| Կայք | josephroth.de |
 Joseph Roth Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Յոզոֆը 1894 թվականին ծնվել է Բրոդի քաղաքում հրեական ընտանիքում, որը մեծ ուղղափառ համայնքի մի մասն էր։ Հայրը՝ Նոխում Ռոթը, անհաջող շրջիկ առևտրական էր, տառապում էր հոգեկան հիվանդությամբ և մահացել է 1910 թվականին[5][6]։ Յոզոֆին դաստիեարակել է իր մայրը Մարիամը (Միրյամի) որը ծնվել է Գրյուբելի և Յեհիել Գրյուբելի պապի ընտանիքում[7]։
Սովորել է Լվովում, ապա Վիեննայի համալսարանում, 1916 թվականին գնացել է ռազմաճակատ, մասնակցել Առաջին համաշխարհային պատերազմին։
Պատերազմից հետո, սկսած 1918 թվականից, լրագրող է աշխատել Բեռլինի և Ֆրանկֆուրտի թերթերում, մինչև 1920 թվականը հայտնի լրագրող է դարձել, թերթերում աշխատել է մինչև 1933 թվականը։ «Սարդոստայն» առաջին մեծ արձակ ստեղծագործությունը մաս-մաս տպագրվեց ավստրիական թերթերում և մեծ հաջողություն չունեցավ։ Վեպի համար խթան հանդիսացան Ռատենաուի սպանությունը և խմբագիր Մ.Հարդենի դեմ մահափորձը։ Գրքում Ռոթը նկարագրել է պատերազմի ծայրահեղ վետերանների շրջանակները, որոնք պատրաստվում էին իշխանության զավթմանը և ահաբեկչության ռեժիմի հաստատմանը։ Նա անսովոր խորաթափանցությամբ է նշել Հիտլերի, Գինդենբուրգի և Լյուդենդորֆի անունները[8]։
1922 թվականին ամուսնացել է Ֆրիդերիկա Ռեյխլերի հետ։ Ամուսնությունը ողբերգական էր,երեսունականների սկզբին նրա մոտ շիզոֆրենիա ախտորոշվեց, իսկ 1940 թվականին ամուսնու մահից հետո, նա նացիստների կողմից սպանվեց որպես հոգեկան հիվանդ[9]։
1924 թվականին Ռոթը հրատարակեց «Սավոյ հյուրանոցը» և «Ապստամբություն» որպես առանձին հրատարակություններ։ 1926 թվականին երկար ճանապարհ է անցել ԽՍՀՄ-ում։ 1932 թվականին ավարտվել է Ռոտայի ամենաերկար և ամենահայտնի վեպը՝«Ռադեկցու երթը»։
1933 թվականին նացիստների իշխանության գալուց հետո Ռոթն անմիջապես արտագաղթեց Ֆրանսիա։ Նացիստական հեղաշրջումից անմիջապես հետո Ստեֆան Ցվեյգին ուղղված նամակում Ռոթը կրկին ցույց տվեց իրավիճակի ճիշտ ընկալումը «Պատերազմը մոտենում է ինքներդ ձեզ մի շողոքորթեք։ Դժոխքը եկավ իշխանության »[10]։
Ֆրանսիայում Ռոթը գրեց ևս մի քանի գիրք, մասնավորապես «Սուրբ հարբեցողի լեգենդը» (1939) որտեղ, ըստ երևույթին, արտացոլվել է հեղինակի կիրքը ալկոհոլի նկատմամբ և կյանքի դժվարին իրավիճակները։
Նա լրջորեն հետաքրքրված էր կաթոլիկությամբ, բայց մկրտության մասին հավաստի տվյալներ չկան։ 1939 թվականի մայիսին, իմանալով իր ընկերոջ Էռնստ Տոլլերի ինքնասպանության մասին, Ժոզեֆ Ռոթըտապալվեց գետնին և շուտով մահացավ[11]։
Ստեղծագործություններ խմբագրել
Ռոթի կողմից գրված ամենահայտնի վեպը Հաբսբուրգյան կայսրության տարեգրությունն է «Ռադեկցու երթը» (1932)։ Նա (ինչպես, նաև այլ գործեր) էկրանավորվել է (1965, 1995)։ Ազդեցիկ քննադատ Մարսել Ռայխ-Ռանիցկին նրան ներառել է գերմաներենով գրված լավագույն քսան վեպերի շարքում։
Ընտրված աշխատանքներ խմբագրել
- Ֆինի
- Սարդոստայն / Das Spinnennetz (1923)
- Սավոյ հյուրանոց/ Hotel Savoy (1924)
- Ապստամբություն/ Die Rebellion (1924)
- Ապրիլ. Սիրո պատմություն / April. Die Geschichte einer Liebe (1925)
- Կույր հայելի/ Der blinde Spiegel (1925)
- Հրեական դեգերումների ճանապարհները / Juden auf Wanderschaft (1927)
- Փախուստ առանց վերջի / Die Flucht ohne Ende (1927)
- Կայծակն ու նրա հայրը / Zipper und sein Vater (1928)
- Աջ եւ ձախ / Rechts und Links (1929)
- Հանգիստ մարգարե / Der stumme Prophet (1929)
- Յոբ / Hiob (1930)
- Ռադեցկիի երթ / Radetzkymarsch (1932)
- Նեռ / Der Antichrist (1934)
- Տարաբաս / Tarabas (1934)
- Կայսրի կիսանդրին / Die Büste des Kaisers (Le Buste de l’Empereur) (1934)
- Մարդասպանի խոստովանությունը / Beichte eines Mörders (1936)
- Неправильный вес / Das falsche Gewicht (1937)
- Հեքիաթ 1002 գիշեր/ Die Geschichte von der 1002. Nacht (1937)
- Կայսրի Դամբարանը/ Die Kapuzinergruft (1938)
- Սուրբ երրորդության լեգենդը/ Die Legende vom heiligen Trinker (1939, ֆիլմ Էրմանո Օլմի, 1988, в гл. роли — Рутгер Хауэр; премия Золотой лев)
- Լեվիաթան / Der Leviathan (1940)
- Ամփոփ հրատարակություններ
- Werkausgabe im Schuber. 6 Bde / Hrsg. von Fritz Hackert und Klaus Westermann. Köln: Kiepenheuer & Witsch, 2006
- Ապստամբություն. Ռոման. - Լ — - 1925
- Սավոյ հյուրանոց։ - Լ. - 1925 թ
- Խռովություն. վեպ . - Մ. - Լ. - 1927
- Ֆինի. Փոքրիկ վեպ . - Մ. - 1927
- Ցիպերը և որդին։ - Լ — - 1929
- Ռադեկցու երթը / Յոզեֆ Ռոտ; Պեր. նրա հետ. Նատալյա Ման .- Ռուսաստան ։ Գոսլիտիզդատ, 1939—392 հետ
- Ռադեկցու երթը / Յոզեֆ Ռոտ; Պեր. նրա հետ. Նատալյա Ման .-Ռուսաստան ։ Գեղարվեստական գրականություն, 1939—389 հետ — (Համաշխարհային գրադարան)
- Ռադեկցու երթը. Մ։ Գեղարվեստական գրականություն, 1978
- Իով.Ռոդեկցու երթը. Մ.: Տերրա — Գրքի ակումբ, 2001
- Հեքիաթ 1002-ի գիշերը:Սանկտ Պետերբուրգ։ Լիմբուս ՄԱՄՈՒԼ, 2001
- Կապուցինների դամբարանը / մեկ Ս. Շլապոբերսկոյ//Արտասահմանյան գրականություն. 2002. № 6.
- Աջ և ձաշխ.Մ.: Տեքստ, 2004
- Երթ Ռադեցկին։ Սանկտ Պետերբուրգ։ Այբուբեն Դասական, 2008
- Ճանապարհները հրեական թափառաշրջիկ. Մ.: Տեքստ,2011
- Յոբ. Մ.: Տեքստ, 2011
- «Սավոյ» հյուրանոց։ - Մ. ՝ Ad Marginem, 2012
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 Discogs — 2000.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Рот Йозеф // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ «The Lost Worlds of Joseph Roth». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
- ↑ Understanding Joseph Roth
- ↑ Thomas H. Falk. «Joseph Roth.» Cyclopedia of World Authors(չաշխատող հղում), Fourth Revised Edition. Salem Press, 2004. eNotes.com. 2006. 3 May, 2010
- ↑ Amos Elon. «The Pity of It All: A Portrait of the German-Jewish Epoch, 1743—1933». Pp. 372—373, 391, 394
- ↑ «Йозеф Рот онлайн». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
- ↑ p. 391
- ↑ «Йозеф Рот онлайн». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Bronsen D. Joseph Roth. Eine Biographie. Köln: Kiepenheuer und Witsch, 1974
- Marchand W.R. Joseph Roth und völkisch-nationalistische Wertbegriffe; Untersuchungen zur politisch-weltanschaulichen Entwicklung Roths und ihrer Auswirkung auf sein Werk. Bonn: Bouvier, 1974
- Reich-Ranicki M. Joseph Roth. Frankfurt/Main: Buchhändler-Vereinigung, 1979
- Nürnberger H. Joseph Roth mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, 1981.
- Joseph Roth — Werk und Wirkung/ Bernd M. Kraske (Hrsg.). Bonn: Bouvier, 1988
- Lunzer H., Lunzer-Talos V. Joseph Roth — Leben und Werk in Bildern. Köln: Kiepenheuer & Witsch, 1994
- Joseph Roth-Bibliographie/ Bearb. von Rainer-Joachim Siegel. Morsum, 1994.
- Mehrens D. Vom göttlichen Auftrag der Literatur. Die Romane Joseph Roths. Ein Kommentar. Hamburg, 2000
- Pesnel St. Totalité et fragmentarité dans l’oeuvre romanesque de Joseph Roth. Bern; New York: P. Lang, 2000
- Kiefer S. Braver Junge — gefüllt mit Gift. Joseph Roth und die Ambivalenz. Stuttgart; Weimar: Metzler, 2001
- Rosenfeld S. Understanding Joseph Roth. Columbia: University of South Carolina Press, 2001.
- Chevassus-Marchionni V. Le «roman original» de Joseph Roth: analyse des strategies de la creation litteraire dans l’oeuvre de Joseph Roth. Bern: Lang, 2002
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Ռոտի կայքը(չաշխատող հղում)(գերմ.)
- Յոզոֆ Ռոտի էջը Արխիվացված 2010-09-14 Wayback Machine(գերմ.)
- Ռոտի էջը ամսագրում
- Իվանով Ա. «Փոզոց» մոտ հյուրանոց «Սավոյ» և շրջակայքը // Գրքի մարդիկ գրքերի աշխարհում. — 2015. — № 117.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոզեֆ Ռոտ» հոդվածին։ |