Մոխրագույն կռունկ

խոշոր թռչուն, թվով երկրորդ տեսակի Կռունկներ
Մոխրագույն կռունկ
Մոխրագույն կռունկ
Մոխրագույն կռունկ
Դասակարգում
Թագավորություն  Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս Թռչուններ (Aves)
Կարգ Կռունկանմաններ (Gruiformes)
Ընտանիք Կռունկներ (Gruidae)
Ցեղ Կռունկներ (Grus)
Տեսակ Մոխրագույն կռունկ (G. grus)
Միջազգային անվանում
Grus grus
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝
Քիչ մտահոգող տեսակ

Տաքսոնի տարածվածությունը
Տաքսոնի տարածվածությունը

Մոխրագույն կռունկ (լատին․՝ Grus grus), կռունկների ընտանիքին պատկանող, բնադրող-չվող և քիչ տարածված թռչուն, որը գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։

Grus grus

Կառուցվածք

խմբագրել

Մարմնի երկարությունը 110-120 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 220-245 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 4-5,5 կգ։ Հասուն կռունկի փետրածածկը մոխրագույն է, գլուխը՝ սև՝ սպիտակ շերտով, որը գլխի կողքով տարածվում է մինչև սև վիզը։ Աչքերն ու գագաթի բիծը կարմիր են, ոտքերը՝ երկար և սև, պոչին կա մեծ փետրածփքերի փունջ։ Երիտասարդ կռունկի գլուխը և վզի վերին մասը նարնջադարչնագույն են։ Թռչում է թևերի հզոր թափահարումներով և երկարատև սավառնումներով, գլուխը, վիզը և ոտքերը ձգած, որոնք թռիչքի ընթացքում մարմնի համեմատ թվում են ներքև խոնարհված։

Կենսակերպ

խմբագրել

Չուի ընթացքում սավառնում և թռչում է սեպաձև երամ կազմած։ Բնակվում է լեռնատափաստաններում, փոքր խոնավ տարածքներում, ցանքադաշտերի կամ մարգագետինների հարևանությամբ։ Հայաստանում մոխրագույն կռունկի բնադրատեղիներում հանդիպում է մարտի վերջ ապրիլի սկզբին։ Յուրօրինակ հարսանեկան խաղերը տեղի են ունենում գարնանը։

Սննդառություն

խմբագրել

Սնվում է բույսերով, որդերով, միջատներով, մանր ողնաշարավորներով։

Բազմացում

խմբագրել

Բնադրում է ճահճուտներում։ Բույնը սաղր է, գավաթաձև և նման է բույսերի կույտի։ Ձվերը բներում հայտնվում են մայիսի առաջին տասնօրյակին։ Դնում է 94 մմ տրամագծով, բաց դեղնադարչնագույն կամ ձիթապտղագույն, կարմրադարչնագույն պտերով 2 ձու (1 ձվի զանգվածը կազմում է էգի միջին կենդանի զանգվածի մոտ 4 %-ը)։ Թխսակալում են էգը և արուն՝ 28-30 օր։ 2 ամսական ձագերը կարողանում են լիարժեք թռչել, սակայն մինչև ձմեռանոցներ չվելը հետևում են ծնողներին։ Ձագերի կորուստը ծնող-թռչունները ծանր են տանում։ Նրանք սուր ողբալի ճչում ու անհանգիստ շրջանաձև թռիչքներ են կատարում բնի սահմաններում։ Հայ մատենագրության էջերում, ավանդապատումներում, գեղարվեստական գրականության մեջ և այլն, կռունկը համարվում է հույսի ու հավատի խորհրդանիշ։

Տարածվածություն

խմբագրել

Տարածված է Եվրոպայից մինչև Միջին Ասիա։

Հայաստանում մշտապես բնադրել է Սևանա լճի ջրավազանում, գլխավորապես՝ Գիլլի լճի եղեգնուտներում։ Վերջին տարիներին բնադրավայրերը հայտնաբերվել են Աշոցքի, Տավուշի և Ստեփանավանի շրջաններում[1]։

Պահպանություն

խմբագրել

Հայաստանի համար քիչ տարածված տեսակ է, որի թվաքանակը վերջին տարիներին զգալիորեն կրճատվել է։ Տեսակը քիչ մտահոգող կարգավիճակով ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում և գնահատվում է որպես վտանգված տեսակ։

Աշոցքի շրջանում ամեն տարի բնադրում են 2-3, Տավուշի շրջանում` 4-5, Ստեփանավանի շրջանում` 2 զույգ։ Հայաստանում բնադրում են, հավանաբար, մոխրագույն կռունկի մոտ 10 զույգ։

Թվաքանակի վրա բացասական ազդեցություն են թողնում ճահճացած տարածքների չորացումը և մարգագետինների ինտենսիվ օգտագործումը որպես արոտավայրեր։

Պահպանվում է «Սևան» և «Արփի լիճ» ազգային պարկերում[1]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
 Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոխրագույն կռունկ» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոխրագույն կռունկ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։