Մինեսոտա
Մինեսոտա (անգլերեն՝ Minnesota), նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիս-կենտրոնական մասում։ ԱՄՆ-ի տասներկուերորդ ամենամեծ և 5,3 միլիոն բնակիչներով քսաներկուերորդ ամենից խիտ բնակեցված նահանգն է։ Մինեսոտան դուրս է եկել Մինեսոտա Տարածքի արևելյան կեսից և 1858 թվականի մայիսի 11-ին մուտք է գործել Միություն, որպես երեսուներկուերորդ նահանգ։
Մինեսոտա անգլ.՝ Minnesota | ||||
---|---|---|---|---|
| ||||
Երկիր | ԱՄՆ | |||
Մասն է | Միջին Արևմուտք և Մայրցամաքային նահանգներ | |||
Հիմն | Hail! Minnesota? | |||
Կարգավիճակ | ԱՄՆ-ի նահանգ և վարչատարածքային միավոր | |||
Մտնում է | ԱՄՆ | |||
Վարչկենտրոն | Սեյնթ Փոլ | |||
Ամենաբարձր կետ | Eagle Mountain? | |||
ԲԾՄ | 365 մետր | |||
Օրենսդրական մարմին | Minnesota Legislature? | |||
Դատական մարմին | Minnesota Supreme Court? | |||
Միության մուտք | մայիսի 11, 1858 (32-րդ) | |||
Բնակչություն | ▲5 706 494 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1] (21 տեղ) | |||
Տարածք | 225 163 կմ² (12 տեղ) | |||
Հիմնադրված է | մայիսի 11, 1858 թ. | |||
Սահմանակցում է | Մանիթոբա, Օնտարիո, Վիսկոնսին, Հարավային Դակոթա, Այովա, Հյուսիսային Դակոտա և Միչիգան | |||
Ժամային գոտի | UTC-6, CDT? և Ամերիկա/Չիկագո | |||
Հապավում | MN և Minn. | |||
Փոխարինեց | Minnesota Territory? | |||
ISO 3166-2 կոդ | US-MN | |||
Անվանված է | Minnesota River? | |||
Մականուն | Land of 10,000 Lakes և Gopher State | |||
Միության մուտք | մայիսի 11, 1858 (32-րդ) | |||
mn.gov(անգլ.) | ||||
Ստուգաբանություն
խմբագրելՆահանգը իր անունը ստացել է Մինեսոտա գետից։ Գետի անունը եկել է Դակոտայի լեզվից` mni sota' (հստակ կապույտ ջուր), կամ Mnißota (պղտոր ջուր)։
Ֆիզիկաաշխարհագրական առանձնահատկություններ
խմբագրելԱշխարհագրություն
խմբագրելՄինեսոտայի տարածքը կազմում է 225,181 քառակուսի կիլոմետր[2]։ Նահանգի ջրային մակերեսը կազմում է 8,4%։
Հյուսիսային և հյուսիսարևելյան մասով Միննեսոտան սահմանակից է Կանադական նահանգ Մանիտոբային և Օնտարիոին։ Արևելյան մասով նահանգը սահմանակից է Վինսկոնսին, հարավից՝ Այովաին, արևմուտքից` Հարավային Դակոտային և Հյուսիսային Դակոտային։ Այսպիսով, Մինեսոտան սահմանակից է չորս նահանգներն և երկու կանադական մարզերին։
Հարակից վարչական միավորները | ||
---|---|---|
Հյուսիս-արևմուտք: կանադական շրջան Օնտարիո Մանիտոբա |
Հյուսիս: կանադական շրջան Օնտարիո Մանիտոբա |
Հյուսիս-արևելք: Մոնտանա |
Արևմուտք: Հյուսիսային Դակոտա Հյուսիսային Դակոտա |
50px | Արևելք: Վիսկոնսին |
Հարավ-արևմուտք Հարավային Դակոտա |
Հարավ: Այովա |
Հարավ արևելք Վիսկոնսին |
Մինեսոտան Ալյասկայից հետո ամենահյուսիսային նահանգն է ԱՄՆ-ում։ Մինեսոոտայի հարավային և կենտրոնական մասը հարթ դաշտեր են։ Տարածքի մոտ մեկ երրորդը ծածկված է անտառներով։ Իսկ արևմուտքը և հյուսիս արևմուտքը ծածկված է տափաստաններով։ Մինեսոտա նահանգում կա 11 842 լիճ, որոնք ձևավորվել են սարցադաշտերի հալման հետևանքով[3]։ Ամենամեծ լիճեր են՝ Վուդսը Ռեյնին և Լոյեր Ռիդը։ Ընդհանուր առմամբ նահանգով հոսում են 6,564 գետեր և բնական հոսքեր, որոնց ընդհանուր երկարությունը կազմում է 111,000 կիլոմետր[3]։ Նահանգի ամենաբարձր կետը Իգլ-Մաունթինն է (701 մ)։
Երկրաբանություն
խմբագրելՄինեսոտայի հյուսիսային մասը գտնվում է Լավրենտյան բյուրեղային վահանի վրա, որը ելք ունի դեպի ապառաժոտ թմբերը և խորը լճերը (մոտ 15 հազար լիճ)։
Կլիմա
խմբագրելՄինեսոտայի կլիման բարեխառն խոնավ մայրցամաքային է։ Պատմության մեջ գրանցված ամենաբարձր և ամենացածր ջերմաստիճանների տարբերությունը 97 °C է. −51 °C-ից (1996 թվականի փետրվարի 2-ին) մինչև 46 °C (1917 թվականի հուլիսի 29-ին և 1936 թվականի հուլիսի 6-ին)[4]։ Տեղումների քանակը տատանվում է 48-ից մինչև 89 սմ։ Երաշտ տեղի է ունենում յուրաքանչյուր 10-50 տարին մեկ[5]։
Տեղ | Հուլիս (°F) (Առավելագույն/նվազագույն) |
Հուլիս (°C) (Առավելագույն/նվազագույն) |
Հունվար (°F) (Առավելագույն/նվազագույն) |
Հունվար (°C) (Առավելագույն/նվազագույն) |
---|---|---|---|---|
Մինեապոլիս | 83/64 | 28/18 | 23/7 | −4/−13 |
Սենթ-Փոլ | 83/63 | 28/17 | 23/6 | −5/−14 |
Րոչեստեր | 82/63 | 28/17 | 23/3 | −5/−16 |
Դուլուտ | 76/55 | 24/13 | 19/1 | −7/−17 |
Սանթ-Քլաուդ | 81/58 | 27/14 | 18/−1 | −7/−18 |
Ալբերտ Լի | 84/62 | 29/17 | 23/5 | −5/−15 |
Ինթերնեյշնլ Ֆոլս | 77/52 | 25/11 | 15/−6 | −9/−21 |
Պահպանվող տարածքներ
խմբագրելՄինեսոտայի առաջին զբոսայգին Այթասկա զբոսայգին է, այն ստեղծվել է 1891 թվականին։ Այսօր Մինեսոտան ունի 72 պետական զբոսայգի և հանգստի գոտի, 58 պետական անտառներ՝ շուրջ 16,000 կմ² մակերեսով, ինչպես նաև բազմաթիվ որսարգելոցներ։
Բնակչություն
խմբագրել1850 թվականին Մինեսոտայի բնակչությունը կազմել է 6.100 մարդ, իսկ 1900 թվականին աճել է հասնելով 1.7 միլիոնի։ XX դարում ամեն տասնամյակ բնակչությունը աճել է 15 %-ով։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում, աճի տեմպը նվազել է 11%-ով։ Ըստ 2008 թվականի հուլիսի 1-ի տվյալների՝ բնակչությունը կազմում է 5 220 393 մարդ։ Մինեսոտայիում աճում է ազգային փոքրամասնությունների թվաքանակը, սակայն այն համեմատաբար փոքր է ԱՄՆ մյուս նահանգների համեմատ։
Պաշտոնական կառուցվածք
խմբագրել- Գերմանացիներ — 37,9 %
- Նորվեգացիներ — 16,8 %
- Իռլանդացինեի — 11,8 %
- Շվեդներ— 9,5 %
- Անգլիացիներ — 6,3 %
- Լեհեր — 5,1 %
- Ֆրանսիացիներ — 4,2 %
Ըստ ԱՄՆ մարդահամարի տվյալների՝ Մինեսոտայում ապրում է շուրջ 100 հազար մարդ` իտալացիներ, չեխեր, դանիացիներ, հոլանդացիներ և ֆինլանդացիներ։
Ռասայական կազմ
խմբագրել- Եվրոպոիդ ռասա — 88 %
- Նեգրոիդ ռասա — 4,4 %
- իսպանալեզու — 4 %
- Մոնղոլոիդ ռասա — 3,5 %
- Ամերիկյան հնդկացիներ — 1 %
Կրոնական կազմ
խմբագրել- Բողոքականությունը — 32 %
- Կաթոլիկություն — 28 %
- Ավենտարանչականություն— 21 %
- Հինդուիզմ — 1 %
- Այլ կրոններ — 5 %
- Աթեիզմ — 13 %
Տնտեսություն
խմբագրելԸստ ԱՄՆ տնտեսական բյուրոյի 2015 թվականի տվյալների՝ ՀՆԱ-ի ցուցանիշը կազմել է 328 միլիարդ դոլար։ Նվազագույն աշխատավարձը Մինեստոտայում կազմում է մեկ ժամում 9 դոլար, և առավելագույնն է միջին արևմուտքում[7]։ Ամեանցածր աղքատությունը Միացյալ Նահանգներում Մինեսոտան է։ 2017 թվականի հունվարի տվյալներով գործազրկությունը կազմում է 3,7 %։
Մինեսոտան համարվում է արդյունաբերական նահանգ։ Երկվորյակ քաղաքները (Մինեապոլիսը և Սեթ-Փոլը) հանդիսանում են բազմաթիվ խոշոր կորպորացիաների կենտրոնական գրասենյակները, այդ թվում` 3Մ։ Մեսաբի երկաթի հանքաքարի թաղամասը ապահովում է ԱՄՆ երկաթի հանքաքարի արդյունահանման ավելի քան կեսը։ Սուրբ Լավրենտյոսի մոտ խոր ծովային ճանապարհի հայտնաբերումը Դուլութը դարձրել է միջազգային նավահանգիստ։ Իրականացվում է ավազի, մանրախճի և քարի արդյունահանում։ XX դարում զարգացրել են մեքենաշինությունը, տպագրությունը, սննդի վերամշակմումը, փայտամշակումը, իսկ վերջին տասնամյակում համակարգչային տեխնիկայի արտադրությունը։ Մինեսոտաում լավ զարգացած է գյուղատնտեսությունը, թեև գյուղատնտեսները կազմում են բնակչության մոտ 2%-ը։ Հիմնական մշակաբույսերն են`սոյան, եգիպտացորենը, և ցորենը։ Կա նաև կաթնատու անասունների անասնաբուծություն։
Մինեսոտայում պրոգրեսիվ եկամտահարկը կազմում է` 5.35%, 7.05%, 7.85% և 9.85%: 2008 թվականին բնակիչները նահանգին տվել են 10.2 տոկոս հարկ (ԱՄՆ միջին - 9.7%): Պետական հարկերը Մինեստոտայում կազմում է 6,875 տոկոս, բայց չի հարկվում գումար հագուստի վաճառքի, դեղատոմսով դեղերի, որոշ ծառայությունների և սննդի ներքին սպառման համար։ Ակցիզային գանձվում է ալկոհոլի, ծխախոտի և վառելիքի համար։
Սպորտ
խմբագրելՆահանգի հիմնական բասկետբոլի թիմը «Մինեսոտա Թիմբերվուլվզն» է և ծառայում է ՆԲԱ-ին։
Հոկեյ ակումբ «Մինեսոտա Վայլդը» գործում է ՆՀԼ-ում 2000 թվականից։ Սկսած 1967-ից մինչև 1993 թվականը այն հանդես է եկել «Մինեսոտա Նորթ Սոթարզ» ՆՀԼ-ը հոկեյ ակումբում։
Մինեսոտա Վայքինգս (անգլ.՝ англ. Minnesota Vikings) մասնագիտական ֆուտբոլի ակումբ է, ով խաղում է ֆուտբոլի ազգային լիգայում։
Մինեսոտա Թվինս (անգլ.՝ Minnesota Twins) պրոֆեսիոնալ բեյսբոլ ակումբ, որը գործում է կենտրոնական բաժնի ամերիկյան լիգայում Բեյսբոլի բարձրագույն լիգաում (ՄԼԲ)։
Քաղաքներ
խմբագրելՔաղաքների բնակչությունը վեր է 30 հազարից Այն վերաբերվում է 2004 թվականի հուլիսի 1-ին | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ընդհանուր առմամբ նահանգը ունի 850 քաղաք, նրանց մեծ մասը առաջնորդվում է քաղաքապետի և ավագանու կողմից։
Մարդիկ
խմբագրելՆահանգի խորհրդանիշներ
խմբագրելՊետական պաշտոնական կարգախոսն է` «Հյուսիսային աստղ» (ֆր.՝ L’étoile du Nord) Պաշտոնական մականուն` «Հյուսիսային աստղի նահանգ» (անգլ.՝ North Star State)
- «10000 լճերի հող» (անգլ.՝ Land of 10,000 Lakes)
- «Նահանգ կարագի և հացի» (անգլ.՝ Bread and Butter State)
- «ցորենի նահանգ» (անգլ.՝ Wheat State)
-
Նահանգի թռչուն:
տարածված սուզահավ -
Նահանգի թիթեռ:
Միապետ թիթեռ -
Նահանգի ծաղիկ:
-
Նահանգի ազգային մշակաբույս:
-
Նահանգի սունկ:
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
- ↑ Land and Water Area of States, 2008
- ↑ 3,0 3,1 http://www.dnr.state.mn.us/faq/mnfacts/water.html%7CLakes(չաշխատող հղում)
- ↑ Minnesota climate extremes
- ↑ «Climate of Minnesota» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ մայիսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 2-ին.
- ↑ «Minnesota climate averages». Weatherbase. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
- ↑ Նվազագույն աշխատավարձը Մինեսոտայի կազմում է 9 դոլա մեկ ժամում
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- MN.gov – Պաշտոնական կայք
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մինեսոտա» հոդվածին։ |