Մարի Գել-Ման

Մարի Գել-Ման; անգլ.՝ Murray Gell-Mann
Ծնվել է	սեպտեմբերի 15, 1929; Ստորին Մանհեթեն, Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Մահացել է	մայիսի 24, 2019 (89 տարեկանում); Սանտա Ֆե, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, ոչ գեղարվեստական գրող և ֆիզիկոս-տեսաբան
Հաստատություն(ներ)	Չիկագոյի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	տարրական մասնիկների ֆիզիկա
Պաշտոն(ներ)	լրիվ պրոֆեսոր
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ամերիկյան ֆիզիկական ընկերություն, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հնդկաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ամերիկական փիլիսոփայական ընկերություն, Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա և JASON
Ալմա մատեր	Եյլի քոլեջ և Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն
Գիտական ղեկավար	Վիկտոր Վայսկոպֆ
Եղել է գիտական ղեկավար	Սիդնի Կոուլման
Հայտնի աշակերտներ	Քենետ Վիլսոն և Սիդնի Կոուլման
Պարգևներ	Գուգենհայմի կրթաթոշակ ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ Տարվա հումանիստ Գիտական ձեռքբերման համար Ուիլյամ Պրոկտերի մրցանակ Հելմհոլցի մեդալ Ջոն Քարթիի մրցանակ Ֆրանկլինի մեդալ Ռիխտմայերի հիշատակի մրցանակ Ամերիկայի ֆիզիկայի ակադեմիայի անդամ Մաթեմատիկական ֆիզիկայի Դենի Հայնեմանի մրցանակ Ալբերտ Այնշտայնի մեդալ Պակիստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամ Սկեպտիկական հարցախույզի կոմիտեի անդամ Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ և Ernest Orlando Lawrence Award?
Կայք	tuvalu.santafe.edu/~mgm
	Ստորագրություն;
	Murray Gell-Mann Վիքիպահեստում

Մարի Գել-Ման (անգլ.՝ Murray Gell-Mann [ˈmʌri ˈɡɛl ˈmæn,], սեպտեմբերի 15, 1929(1929-09-15)^[1]^[2]^[3]^[4], Ստորին Մանհեթեն, Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ - մայիսի 24, 2019(2019-05-24)^[5]^[3]^[4], Սանտա Ֆե, ԱՄՆ) ամերիկացի ֆիզիկոս-տեսաբան, ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ։ Ավարտել է Յեյլի համալսարանը (1948)։ Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի պրոֆեսոր (1956)։ Դաշտի քվանտային տեսության, տարրական մասնիկների և միջուկային ֆիզիկայի բնագավառում աշխատանքները էական նշանակություն են ունեցել ժամանակակից տեսական ֆիզիկայի զարգացման համար։ Գել-Մանը բացատրել է (ճապոնացի ֆիզիկոս Նիշիջիմայի հետ միաժամանակ) տարօրինակ մասնիկների հատկությունները։ Առաջարկել է տարրական մասնիկների ունիտար սիմետրիան, որը նույն նշանակությունն ունեցավ տարրական մասնիկների ֆիգիկայում, ինչ Մենդելեևի պարբերական օրենքը՝ քիմիայում։ Գել-Մանը առաջիններից մեկն էր, որ արտահայտեց տարրական մասնիկների քվարկային կառուցվածքի գաղափարը։ Արժանացել է ֆիզիկայի նոբելյան մրցանակի (1969)։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Гелл-Ман Марри // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Սոլոմոն Գուգենհայմի թանգարան — 1937.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65051038"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q201469"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Munzinger-Archiv — 1913.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q974352"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Murray Gell-Mann, Who Peered at Particles and Saw the Universe, Dies at 89 — 2019.
↑ ^6,0 ^6,1 Notable Names Database — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>
↑ Finkbeiner A. K. Unwelcome Advice? // Science / M. McNutt — AAAS, 1880. — Vol. 364, Iss. 6447. — P. 1222–1225. — ISSN 0036-8075; 1095-9203 — doi:10.1126/science.364.6447.1222
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65620703"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q40358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q192864"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55687429"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1683869"></a>
↑ data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>
↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1969/
↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
↑ http://www.aps.org/programs/honors/prizes/heineman.cfm

Սա ֆիզիկոսի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189_citetype_Q17537576"_data-entity-id="Q17378135">Гелл-Ман_Марри_//_[[:d:Q17378135|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:Ալեքսանդր_Պրոխորով|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:Սովետսկայա_էնցիկլոպեդիա_(հրատարակչություն)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Гелл-Ман Марри // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q207694_citetype_Q24699794_citetype_Q570116"_data-entity-id="Q201469">Սոլոմոն_Գուգենհայմի_թանգարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_1937.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65051038"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q201469"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Սոլոմոն Գուգենհայմի թանգարան — 1937.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65051038"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q201469"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q2085381_citetype_Q386724"_data-entity-id="Q974352">Munzinger-Archiv<span_class="wef_low_priority_links">_—_1913.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q974352"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Munzinger-Archiv — 1913.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q974352"></a>

[[https://www.nytimes.com/2019/05/24/obituaries/murray-gell-mann-died-.html_Murray_Gell-Mann,_Who_Peered_at_Particles_and_Saw_the_Universe,_Dies_at_89]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2019.</span><div_style="display:none"></div>-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Murray Gell-Mann, Who Peered at Particles and Saw the Universe, Dies at 89 — 2019.

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q43229"_data-entity-id="Q1373513">Notable_Names_Database<span_class="wef_low_priority_links">_—_2002.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a></div>-6] 6,0 ^6,1 Notable Names Database — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13442814"_data-entity-id="Q65620703"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q55687429|Finkbeiner&nbsp;A.&nbsp;K.]]</i>_Unwelcome_Advice?_//_''[[:Science_(ամսագիր)|Science]]''<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:en:Marcia_McNutt|M.&nbsp;McNutt]]_—_[[:en:American_Association_for_the_Advancement_of_Science|AAAS]],_1880._—_Vol.&nbsp;364,_Iss.&nbsp;6447._—_P.&nbsp;1222–1225._—_ISSN_[https://www.worldcat.org/issn/0036-8075_0036-8075];_[https://www.worldcat.org/issn/1095-9203_1095-9203]_—_[http://dx.doi.org/10.1126/science.364.6447.1222_doi:10.1126/science.364.6447.1222]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65620703"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q40358"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q192864"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55687429"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1683869"></a></div>-7] Finkbeiner A. K. Unwelcome Advice? // Science / M. McNutt — AAAS, 1880. — Vol. 364, Iss. 6447. — P. 1222–1225. — ISSN 0036-8075; 1095-9203 — doi:10.1126/science.364.6447.1222
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65620703"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q40358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q192864"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55687429"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1683869"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q19938912">[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12390991f_data.bnf.fr]:_տվյալների_բաց_շտեմարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a></div>-8] ta.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a>

[[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1969/_http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1969/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-9] ttp://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1969/

[[https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/_https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-10] ttps://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/

[[http://www.aps.org/programs/honors/prizes/heineman.cfm_http://www.aps.org/programs/honors/prizes/heineman.cfm]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-11] ttp://www.aps.org/programs/honors/prizes/heineman.cfm

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Մարի Գել-Ման անգլ.՝ Murray Gell-Mann

Ծնվել է	սեպտեմբերի 15, 1929(1929-09-15)^[1]^[2]^[3]^[4] Ստորին Մանհեթեն, Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Մահացել է	մայիսի 24, 2019(2019-05-24)^[5]^[3]^[4] (89 տարեկանում) Սանտա Ֆե, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, ոչ գեղարվեստական գրող և ֆիզիկոս-տեսաբան
Հաստատություն(ներ)	Չիկագոյի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	տարրական մասնիկների ֆիզիկա
Պաշտոն(ներ)	լրիվ պրոֆեսոր
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ամերիկյան ֆիզիկական ընկերություն, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հնդկաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ամերիկական փիլիսոփայական ընկերություն^[6], Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա^[6] և JASON^[7]
Ալմա մատեր	Եյլի քոլեջ և Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտ
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն^[8]
Գիտական ղեկավար	Վիկտոր Վայսկոպֆ
Եղել է գիտական ղեկավար	Սիդնի Կոուլման
Հայտնի աշակերտներ	Քենետ Վիլսոն և Սիդնի Կոուլման
Պարգևներ	Գուգենհայմի կրթաթոշակ ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ^[9]^[10] Տարվա հումանիստ Գիտական ձեռքբերման համար Ուիլյամ Պրոկտերի մրցանակ Հելմհոլցի մեդալ Ջոն Քարթիի մրցանակ Ֆրանկլինի մեդալ Ռիխտմայերի հիշատակի մրցանակ Ամերիկայի ֆիզիկայի ակադեմիայի անդամ Մաթեմատիկական ֆիզիկայի Դենի Հայնեմանի մրցանակ^[11] Ալբերտ Այնշտայնի մեդալ Պակիստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամ Սկեպտիկական հարցախույզի կոմիտեի անդամ Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ և Ernest Orlando Lawrence Award?
Կայք	tuvalu.santafe.edu/~mgm
Ստորագրություն
Murray Gell-Mann Վիքիպահեստում